HAKKÂRİ YÖRESİ CANBEZAR KİLİMLERİNDEN BAZI ÖRNEKLER

Yıl 2018, Sayı: 39, 369 - 396, 27.03.2018

Bülent Oktay

Öz

El sanatları, geleneklerin yaşatılması, kültürel varlıkların korunması ve

gelecek kuşaklara aktarılmasında en önemli faktörlerden biridir. Bu anlamda

bütün milletler için büyük önem arzetmekte ve bir kültür hazinesi olarak

görülmektedir. Geçmişten günümüze kadar el sanatlarıyla iç içe yaşayan

uygarlık; barınma, giyinme ve süslenme gibi ihtiyaçlarını karşılamak için her

zaman el sanatları ürünlerinden yararlanmıştır.

Kaynağını Orta Asya Türk sanatından alan ve Anadolu

uygarlıklarından beslenen Anadolu Türk El sanatları zengin bir çeşitliliğe

sahiptir. Bu zengin çeşitlilik içersinde kilim üretimi önemli bir yer tutmaktadır.

Bu anlamda ülkemizde kilim üretiminin yapıldığı en önemli merkezlerden biri

de Hakkari ilidir. Özellikle yörede hakim olan karasal iklim ve hayvancılığa

bağlı yarı-göçer yaşam tarzı dokumanın gelişmesine olanak sağlamıştır.

Kilimcilik, Hakkari’de önemini kaybetmeden sürdürülen el sanatları

ürünlerinden biri durumundadır. Hakkari’de dokunan kilimler genellikle onu

dokuyan aşirete ya da kullanılan ana motife göre; Canbezar, Çılgül, Ertuşi,

Gevdan, Gülhezar, Gulsarya, Hevçeker, Kesneker, Lüleper, Şamani, Şehvani

ve Şimkubik gibi isimlerle adlandırılmaktadırlar.

Yöredeki kilim dokumacılığı bir taraftan yöre kültürünün özelliklerini

yansıtırken diğer taraftan iktisadi bir faaliyet olması açısından önem

arzetmektedir. Yörede dokunan kilim örneklerinin en önemlilerinden biri

candan bezdiren ya da yapılması, dokunması çok güç anlamına gelen Canbezar

kilim örneğidir. Bu nedenle bu çalışma kapsamında yedi adet Canbezar kilim

örneği ele alınarak tanıtılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hakkari, Kilim, Dokuma, Motif, Canbezar

Kaynakça

• Acar, B. (1975). Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar. İstanbul: Ak Yayınları. Aytaç, Ç. (1982). El Dokumacılığı. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları. Çalış, E. (2017). Alanya Atatürk Evi ve Müzesi’nde Sergilenen Bir Grup Madeni Takı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 36, Van. s. 177-194 Deniz, B. (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Deniz, B. (2002). ‘Osmanlı Dönemi Halı ve Düz Dokuma Yaygıları. Türkler, C.12(1), Ankara.385-403. Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları. Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. Görgünay Kırzıoğlu, N. (1994). Türk Halk Kültüründe Doğu-Anadolu Dokumaları ve Giysileri. Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları. Görgünay Kırzıoğlu, N. (1990, 2 – 5 Nisan). Kirkitli Dokumalarımızdan Cecimlerimiz ve Van. Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 253-272. Görgünay Kırzıoğlu, N. (2001). Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Yanışlar (Motifler). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Güldür, M. M. Şentürk, Z. (2015). Hakkari Kilimciliği Üzerine bir Araştırma. Kalemişi Dergisi, 3 (6), 101-117. Güzel, E., Kulaz, M. (2016). Tunceli-Çemişgezek-Doğan Köyü Halı Dokuma Örnekleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 1321-1335 Karahan, R. (2010). Hakkari El Sanatları. T.C Hakkari Valiliği, Ankara: Anıt Matbaa. Karahan, R. (2007). Dünden Bugüne Hakkari Kilimleri. Ankara: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Karahan, R. (2004). Sarya’nın Gülleri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 13, Erzurum, 105-125. Karahan, R., Kulaz., M., Taş, E. (2008). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Türk El Sanatları Uygulama ve Araştırma Merkezi Kilim Kataloğu – III. Ankara: Net Ofset. Ölçer, N. (1988). Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Kilimler. İstanbul: Eren Yayıncılık Özay, S. (2001). Dünden Bugüne Dokuma Resim Sanatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Sağ, M. (2009). İlköğretim Görsel Sanatlar Dersinde Eleştiri Becerilerinin Kazandırılması, (Kilim Örneği). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Soysaldı, A. (2009). Düz Dokuma Teknikleri ve Teknik Desen Çizimleri (Kilim, Cicim, Zili-Sili, Sumak vb.). (Birinci Baskı). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Taş, E. (2009). Malatya Müzesi’nde Bulunan Düz Dokumalar. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Taş, E. (2005). Van El Sanatları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Uğurlu, A. (1997). ‘’Dokuma’’. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.1, İstanbul. 1(1), 415-416