CUMHURBAŞKANLIĞI ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA İZMİR’DE 1930 BELEDİYE SEÇİMLERİ

Yıl 2019, Sayı: 44, 325 - 345, 30.06.2019

Mehmet Pınar

Öz

Osmanlı’dan
Cumhuriyet’e kadim bir geçmişi olan İzmir, 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin en çok
etkilediği yerlerin başında geldi. Krizin etkilerinin devam ettiği bir süreçte 1930
Belediye Seçimlerinde Cumhuriyet Halk Fırkası ile Serbest Cumhuriyet Fırkası
karşı karşıya geldi. Muhalefet her bölgede seçmenin karşısına farklı
argümanlarla çıkarken İzmir’in ekonomik ve ticari dokusundan dolayı yatırım
endeksli bir dil kullanımını tercih etti. İzmir, geniş bir hinterlanda sahip
coğrafi konumu, ticaret kapasitesi, farklı kültürlerin ve inançların merkezi
konumunda olduğundan seçimin kilit noktası olarak görüldü. İktidar, İzmir seçimlerinde
Menemen gibi yerlerde muhalefetin kontrolsüz hareketleri ve irticai
faaliyetlerin artmasından şikâyet ederken muhalefet ise; iktidarın Vali Kazım
Bey ile işbirliği içerisine girerek seçim aygıtlarını kendilerine karşı
kullandığı iddiasındaydı. İzmir Belediye Seçimlerinde en çok tartışılan konu iktidar
tarafından üretilen muhalefette siyaset yapanların bir kısmının Milli Mücadele
döneminde Yunanlılarla işbirliği içinde olduğu vurgusuydu. Bu söylem
muhalefetle iktidarı karşı karşıya getirdi. Belediye Seçimlerinde göçmenlerin,
mübadillerin ve Gayrimüslimlerin muhalefet fırkasına doğru eğilim göstermesi,
iktidara türdeş bir toplum oluşturma projesinin aksaklıklarını görme olanağı
tanıdı.

Anahtar Kelimeler

belediye seçimleri, beka sorunu, İzmir, seçim

Kaynakça

• Arşivler Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) Cumhurbaşkanlığı Arşivi Resmi Yayınlar Resmi Gazete, 14 Nisan 1930, Sayı:1471. TBMMM Zabıt Ceridesi, XXII/5. Gazeteler Akşam Anadolu Serbest Cumhuriyet Son Posta The Times Vakit Yarın Yeni Asır Kitap ve Makaleler Genç, H. H. (2010). 1929 İzmir’in Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi / Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir. Emrence, C. (2014). Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları. Koçak, C. (2006). Belgelerle Serbest Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: İletişim Yayınları. Tabak, S. (1993). Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın İzmir Vilayetindeki Teşkilatı ve Faaliyetleri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt. VII, İzmir. Balkaya, İ. S. (2006). Serbest Cumhuriyet Fırkası Arşiv Belgelerine Göre 1930 Belediye Seçimleri, Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları. Asım, M. (21 Teşrinievvel 1930). İzmir İntihabatı. Vakit. Avşar, A. (1998). Bir Partinin Kapanmasında Partinin Rolü Serbest Cumhuriyet Fırkası, İstanbul: Kitabevi. Smyanelıs, M. C. (2016). İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi Bir Osmanlı Limanından Hatıralar. Ergüden, I. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. Weiker, W. F. (1973). Political Tutelage and Democracy ın Turkey-The Free Party and Its Aftermath, Leiden: E.J. Brill.