DÎVÂN ŞİİRİNDE KISKANÇLIK

Yıl 2019, Sayı: 45, 13 - 30, 30.09.2019

Ömer Demirbağ

Öz

Hemen her topluluğun edebiyatında görülebilen kıskançlık teması, Türk

edebiyatında, özellikle dîvân şiirinde oldukça ağırlıklı bir yere sahiptir. “Kıskançlık”

kelimesi kapsamında ifadesini bulmuş olarak hased kavramından namus anlayışına

kadar kıskançlığa dair pek çok farklı duruşun şiire dökülmüş halini, klasik

edebiyatımızda görebilmekteyiz. Bilhassa âşık, sevgili ve rakip üçgeni arasındaki

ilişkide karşımıza çıkan kıskançlık duygusu, en fazla âşığın rakibe yönelik hislerini

karşılar. Söz konusu temayı, dîvân şiirimizde, genel bir tasnifle dört ayrı sahada

değerlendirmemiz mümkündür: Sevdiğini kıskanma, rakip şairi kıskanma, “öteki”

ni kıskandırma ve tasavvuftaki gayret kavramına işaret edici kıskanma. Her

biri için daha detaylı ve müstakil araştırmalara imkân tanımak istidadındaki bu

dört alanı tespit, bu makaleye temel oluşturmaktadır. Bu yazıda, kıskançlık temasının

yalnızca dîvân şiirindeki işleniş tarzları üzerinde durulmuş olduğuna dikkat

çekerek aynı konunun âşık-saz edebiyatında ve Tanzimat’tan sonraki dönemlerin

edebiyatlarında da araştırılabilir bir saha olduğunu belirtmeliyiz. Sonuç itibariyle,

bu çalışmada -makale sınırları içinde kalınarak- ilgili metinlerden seçilmiş örneklerle

kıskançlık kavramının klasik şiirimizdeki yansımalarına dikkat çekilmesi ve

daha kapsamlı bilimsel çalışmalara yol açılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

şiir, dîvân şiiri, kıskançlık

Kaynakça

• Akkuş, M. (1991). Nef’î Sanatı ve Türkçe Dîvânı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Akyüz, K., Beken,S. ve Yüksel, S. (1990). Fuzûlî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. Bilkan, A. F. (1997). Nâbî Dîvânı. İstanbul: MEB Yay. c.2. Buhârî. (1992). Sahîhü’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yay. Burian, O. (1946). W. Shakespaeare Hamlet. İstanbul: MEB Yay. Kolektif, (1987). Büyük Türk Klasikleri. V, İstanbul: Ötüken-Söğüt Yay. Cengiz, H. E. (1983). Dîvân Şiiri Antolojisi. Ankara: Bilgi Yay. Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Dîvân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. Demirbağ, Ö. (2017a). Klasik Şiirimiz ve Kutsallar. Dede Korkut Uluslararası Edebiyat Araştırmaları Dergisi. (6) 14, 47-55. ______. (2017b). Şair ve Övünme . JHSR.12, 1234-1240. Demirbağ, Ö. (2011). Kadı Burhânettin ve Şiiri. Ankara: Gazi Ktb. Doğan, M. N. (2010). Fuzûlî Leylâ ve Mecnûn. İstanbul: Yelkenli Ktb. Doğan, M.N. (2011). Şeyh Gâlib Hüsn ü Aşk. İstanbul: Yelkenli Ktb. Erhat, A. (2010). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Ktb. Ergin, M. (1997). Dede Korkut Kitabı. Ankara: TDK Yay. Gelen, A. (1973). Goethe Genç Werther’in Acıları. İstanbul: Varlık Yay. Hakverdioğlu, M. (2009). Mihrî Hâtun’un Necâtî Bey’in Şiirlerine Nazîreleri. Turkish Stuties. (4)2, 522- 551. İmâm-ı Gazâlî. (1980). İhyâ-ı Ulûmi’d-Dîn. VII, Arslan, A. (Çev.). İstanbul: Arslan Yay. İsen, M. ve Cemal K. (1990). Şeyhî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. İslâm Ansiklopedisi. (1991). İstanbul: TDV Yay. c.3 ______. (2012). İstanbul: TDV Yay. c.42 Kemikli, B. (2018). Süleyman Çelebi ve Mevlid. İstanbul: Ketebe Yay. Köprülüzade M. F. (1934). Dîvân Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi. Küçük, S. (1994). Bâkî Dîvânı. Ankara: TDK Yay. Macit, M. (1997). Nedîm Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. Nutku, Ö. (1994). W. Shakespaeare Othello. İstanbul: Remzi Ktb. Okçu, N. (1993). Şeyh Gâlib ve Dîvânının Tenkidli Metni. Ankara: KB Yay. Osman N. (1873). Dîvân-ı Osmân Nevres. Ankara: TBMM Ktb. Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi. I, Ankara: TTK Yay. Tarlan, A. N. (1992a). Ahmet Paşa Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. ______. (1992b). Hayâlî Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. ______. (1992c). Necâtî Beg Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay. Uludağ, S. (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.