BAĞIMSIZLIK SONRASI KIRGIZİSTAN’DA HAYVANCILIKTA GELİŞMELER

Yıl 2019, Sayı: 45, 151 - 171, 30.09.2019

Hüseyin Karadağ

Öz

Kırgız halkının tarihi geleneği olan pastoralist hayvancılık, sosyoekonomik

yaşamsal önemini günümüzde de devam ettirmektedir. Sanayi, inşaat, hizmetler

sektörü ve diğer sektörlerdeki istihdam olanaklarının gelişkin olmamasına

bağlı olarak iş imkânlarının kıtlığı nedeniyle, özellikle ülkenin yüksek dağlık

bölgelerinde ve ücra yerlerde yapılan hayvancılık, kırsal kesim ailelerinin başat

gelir kaynağıdır. Hayvancılık, Kırgız nüfusunun üretim ve tüketim alışkanlıklarını

belirleyen, yoksulluğun azaltılmasını sağlayan, sosyoekonomik kalkınmayı

destekleyen, iç ve dış göç hareketleri üzerinde azaltıcı etkisi olan doğal kaynak

yönetimine dayalı bir ekonomik faaliyet koludur. Bağımsızlıktan sonra, geleneksel

hayvancılık sistemleri (pastoral, agro-pastoral ve yarı entanstif) pazar ekonomisine

uygun biçimde yeniden düzenlenmeye başlanmıştır. Kırgızistan’da toplam

nüfusun %14’ü tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Hayvan sayısı, bağımsızlığın

ilan yılı olan 1991’den başlayarak 2001’e kadar hızla gerilemiştir. Koyun ve

sığır sayılarındaki en dramatik düşüş 1989 ile 1995 yılları arasında görülmüştür.

Üretim artışı, hayvan sayısının artışından ileri gelmektedir. 2014 yılına gelindiğinde,

kişi başına hayvansal ürün tüketim değerleri bağımsızlık öncesi döneme ait

değerlerin gerisindedir.

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, hayvancılık, bağımsızlık sonrası

Kaynakça

• Abdurasulov, Y. (2009). Condition of Agrarian Sector of Kyrgyzstan. Bishkek: AKIpress. Ajibekov, A. (2005). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Strategies for Development and Food Security in Mountainous Areas of Central Asia (p. Paper 5). Dushanbe: GTZ. Alymeev, A., Abdurasulov, A. H., Nogoev, A. I., Toygonbaev, S., Catkankulov, E. ve Jeenbekova, B. (2009). Characteristics of Southern Kyrgyzstan’s Goat Breeds and Types. Bishkek. Anonim (2017). Tirkeme. http://www.gov.kg/wp-content/uploads/2017/05/ MAALYIMAT-yanvar-iyun-2017.pdf Erişim Tarihi: 8 Ocak 2019. Anonim-1 (2017). 2016-jıldın Jıyındtıgı Boyunca Mal Carbacılıgı Jönündö. Maalım Kat. http://www.agroprod.kg/documents/3001173.doc Erişim Tarihi: 20 Şubat 2019. Aşcı, S.A. (2017). Kırgızistan’ın Bağımsızlık Sonrası Ekonomik Gelişimine Yönelik Öneriler. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 2(2): 29-44. BIMAK (2017). Breeding Inspection of Ministry of Agriculture of Kyrgyzstan. DADD. (2010). Report on Agrarian Sector of Ala-Buka District -2010. Ala-Buka District Department of Afrarian Development. DEİK (2011). Kırgızistan Ülke Bülteni, Haziran. DEİK (2017). Avrasya Bölge Bülteni, Şubat. JICA (2013). Kyrgyz Republic Data Collection Survey on Dairy Industry Final Report, November, Japan International Cooperation Agency (JICA), Hokkaido Intellect Tank (HIT), Overseas Merchandise Inspection Co., Ltd. (OMIC), 13-005, KG, JR. Kabar (2018). Kırgızistan Nüfus Özellikleri. http://kabar.kg/tur/ news/k-rg-zistan-nufus-ozellikleri/ Erişim Tarihi: 1 Ocak 2019. Karadağ, H. (2017). Türkistan’da Hayvan ve Hayvancılıkla İlgili Mitolojik ve Geleneksel Kültürün Günümüzdeki Etkileri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 21-37. Karadağ, H. (2018). Çarlık ve Sovyet Dönemlerinde Kırgızistan’da Hayvancılık. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 369-390. KRO (2005). Kırgız Respublikasının Ökümötünün 2005 Cıldın 31 Yanvarındagı No:5 Toktomu Menen Bekitilgen: Kırgız Respublikasında Asıl Tukum Mal Carpacılıktı Önüktürüünün 2010 Cılga Ceyinki Konseptiyası, Bishkek. KRUSK (2019). Kırgız Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. Ayıl Carba Rasmiy Statistika. 1.05.02.12 Pogolobe Skota i Pomashmey Ptitsı po Kategoriyam Hozyaystv Kırgızskoy Respublike. KRUSK 1 (2019). Kırgız Respublikasının Uluttuk Statistika Komiteti. Ayıl Carba Rasmiy Statistika. 1.05.02.03 Realizatatsiya Osnovnıh Bilov Selskohozyaystvennoy Produktsii po Kırgızkskoy Respublike. Kulov, S. (2007). Total Economic Valuation of Kyrgyzstan Pastoralism. NGO “Center for Development of Kyrgyz Nomadic Pastoralism” and the World Initiative for Sustainable Pastoralism (WISP), UNDP/GEF Program Bishkek. Lerman, Z., Sedik, D. (2009). Agrarian Reform in Kyrgyzstan: Achievements and the Unfinished Agenda. FAO Regional Office for Europe and Central Asia Policy Studies on Rural Transition No. 2009-1. MAM (2014). Ministry of Agriculture and Melioration (2014). Pasture and Livestock Management Improvement Project Environmental and Social Management Plan. Bishkek. Mamatov, N., Kangeldiyeva, G. ve Comba, B. (2012). Yüksek Rakımlı Meraların Kullanımı ve Yak (Topoz) Etolojisinin Araştırılması. YYU Veteriner Fakültesi Dergisi, 23 (1), 41– 43. Miller, D. (2001). Sustainable Development of Mountain Ranglands in Central Asia: An update from the Kyrgyz Republic. Nazarkulov, K. (2009). Animal Husbandry in Kyrgyzstan. Condition, Problems and Ways of Improvement. Bishkek: MAWRPI, (Water Resources and Processing Industry) Bishkek. Nogoev, A. (2008). Selectional-technological Methods of Increasing Beef Production in Kyrgyzstan, Bishkek: Kyrgyzstan. NSCKR (2013). National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic. Statistical Yearbook of the Kyrgyz Republic, К 97 (2008-2012). Ed.: Osmanaliev, A. Bishkek. NSKKR. (2017). Natsionalnıy Statisticeskıy Komitet Kırgızkoy Respubliki. İtogi Uceta Skota i Domashney Ptitsıv Kırgızkoy Respublike (Po Sostoraniyu na Konets 2016 Goda). Bishkek. Polyahova, O.V. ve Cumalieva, T.F. (2011). Kırgız Respublikasında Mal Östürüünün: Abalkı Cana Onügüü Kelecegi. Obzorduk Maalımat. Kırgız Respublikasının Mamlekettik Patenttik-Tehnikalık Kitephanası Spravkalar-Maalımattar Teylöö Bölümü. Schoch, N., Steimann, B. ve Thieme, S. (2010). Migration and Animal Husbandry: Competing or Complementary Livelihood Strategies. Evidence from Kyrgyzstan. Natural Resources Forum 34 (2010) 211–221. Erişim 2 Nisan 2019: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/ 10.1111/j.1477-8947.2010.01306.x/full Shamsiev B., Katsu S., Dixon A., Voegele J. (2007): Kyrgyz Republic. Livestock Sector Review: Embracing the New Challenges (World Bank Report 39026). Washington, D.C. The World Bank. Suttie,J.M., Reynolds, S.G. (2003). Transhumant Grazing Systems in Temperate Asia. Rome: FAO Plant Production and Protection Series No.31. Tashabaev, A. M. (2016). Mal Carba Produktsiyaların Öndürüünün Avalı. Osh Mamlekettik Universitetin İnjarcısı İlmiyjurnalı. No:2, 72-81. Tülöbaev AZ, Karadağ, H., Salıkov R ve Isaev A,T. (2013). Kırgız Elinin Veterinariya Boyunca Salttuu Bilimderi. “Salttu Bilimder Aalamdashuunun Shartında” Kırgız Uluttuk Agrardık Universitetinde Ötkörülö Turgan Attu II. El Aralık İlmiy-Praktikalık Konferentsiyası. 2013 Jıldın 25 Martı. WORLDBANK (2016). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP. MKTP.KD.ZG?locations=KG Erişim Tarihi: 8 Şubat 2019. WORLDBANK-1 (2016). https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP. TOTL?locations=KG Erişim Tarihi: 3 Ocak 2019. Zhumanova, M. (2011). A Study On Livestock And Land Management In Kyrgyzstan. Master’s Thesis. Graduate School for International Development and Cooperation Hiroshima University.