FÂİK MAHMUD DÎVÂNI’NDA ZAMANEDEN ŞİKÂYET

Yıl 2019, Sayı: 46, 25 - 46, 31.12.2019

Murat Keklik

Öz

XVII. yüzyılın ikinci yarısı ve XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamış olan Fâik Mahmud’un doğum yeri Urfa’dır. Şiirlerinde Fâik mahlasını kullanmıştır. Klasik Türk edebiyatı şairi Nâbî’nin akrabalarındandır. Sakatlığından dolayı aksayarak yürüdüğü için yaşadığı devirde Fâik-i leng lakabıyla tanınmıştır. Fâik 1127 (m. 1715)’ de vefat etmiştir. Tezkirelerden edinilen bilgilere göre Fâik yaşadığı dönemde şiirleri kadar hoşsohbet, nükteci, zarif kişiliğiyle tanınmış dost sohbetlerinin aranılan kişisi olmuştur. Fâik’in bilinen tek eseri orta ölçekteki mürettep Dîvân’ıdır. Fâik’in yaşadığı dönem Osmanlı İmparatorluğunun siyasi, ekonomik, sosyal, askerî, kültürel anlamda en çalkantılı dönemleridir. O dönemde toplum ve kişi hayatında yaşanan değişim ve olumsuzluklar şairlerin şiirlerine de yansımıştır. Fâik de yaşadığı dönemin siyasi, sosyal sıkıntılarını, acılarını ruhunun derinliklerine kadar hissetmiş dolaylı veya örtülü bir şekilde eleştiri ve şikâyetlerini şiirlerine aksettirmiştir. Ancak o Nâbî gibi şiirlerinde açık açık eleştiri ve hicivlerde bulunmamıştır. Şiirlerinde gönül ehli olduğunu, sert ve yüksek sesle meramını dile getirmenin yaradılışına aykırı olduğunu ifade eder. Çalışmada Fâik Mahmud tanıtılarak XVII. yüzyılın siyasî ve sosyal açıdan genel görünümünden bahsedilmiştir. “Zamaneden Şikâyet” başlığı altında şairin değindiği sosyal konular, bu konuları ele alış tarzı, şair üzerindeki tesirleri ortaya konmuş, şairin özgünlüğü üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fâik Mahmud, 17. yüzyıl, Divan, zamane, şikâyet

Kaynakça

• Akdağ, Y. (1966). Genel Çizgileriyle 17. Yüzyıl Türkiye Tarihi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 4 (6), 201-247.
• Andrews, W. G. (2012). Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı. Güney, T. (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilkan, A. F. (1996). Nâbî Divanı. 2, İstanbul: MEB Yayınları.
• Dilçin, C. (2007). Türk Kültürü Kaynağı Olarak Divan Şiiri. Divan Şiiri ve Şairleri Üzerine İncelemeler içinde. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Keskin, N. İ. (2009). Sosyal Hayatın 17.Yüzyıl Dîvân Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi /Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Koçak, F. (2006). Fâik Mahmud ve Dîvânı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kortantamer, T. (1993). Eski Türk Edebiyatı Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kut, G. (2010). Acâibü’l Mahlûkât. İstanbul: Simurg Yay.
• Mengi, M. (1993). Divân Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi Nâbî. Ankara: AKM Yayınları.
• Şen, F. M. (2007). Eski Türk Edebiyatında Sosyal Hayat Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 5 (9), 467-506.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi, 3. Ankara: TTK Basımevi.