TÜRKİYE’DE BİRİNCİL ENERJİ TÜKETİMİ VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: DİNAMİK BİR ANALİZ

Yıl 2019, Sayı: 46, 139 - 169, 31.12.2019

Bilal Güner , Sabri Azgün

Öz

Enerji, sanayi devrimi ile birlikte talebi ve önemi sürekli artan, günümüzde mal ve hizmetlerin üretiminde zorunlu bir girdi olarak kullanılan önemli bir kaynaktır. Türkiye’de de son yıllarda artan talep ve enerji ihtiyacına bağlı olarak, enerji tüketimi ve büyüme arasındaki ilişkinin incelenmesi ülke ekonomisine yön veren politikaların belirlenmesi hususunda son derece önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de enerji tüketiminin büyüme üzerindeki etkisini 1970-2016 dönemi itibari ile yıllık birincil enerji tüketimi (BET), reel gayri safi yurtiçi hasıla ve reel sermaye birikimi verileri kullanılarak araştırmaktır. Analizde yapısal kırılma altında, serilerin uzun dönemli ilişkileri Hatemi-J eş-bütünleşme ve FMOLS testi, kısa dönemli ilişkileri ise VECM modeli ile ortaya konulmuş, analiz sonucunda BET ile RGSYH arasında hem kısa hem de uzun dönemde pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bununla birlikte, değişkenler arasındaki ilişkinin yönü Toda-Yamamoto nedensellik testi ile incelenmiş ve BET’den RGSYH’ya doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu görülmüştür. Son olarak değişkenler arasındaki dinamik ilişki, Kalman Filtresi yöntemi ile tahmin edilmiş ve analiz neticesinde BET’in büyüme üzerindeki etkisinin pozitif yönlü olduğu ancak zamanla azaldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

birincil enerji tüketimi, ekonomik büyüme, yapısal kırılmalı eş bütünleşme, kalman filtresi

THE RELATIONSHIP BETWEEN PRIMARY ENERGY CONSUMPTION AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY: A DYNAMIC ANALYSIS

Öz

Energy, with its increasing importance and demand from industrial revolution and its compulsory characteristic for commodity produce process, is a source. Depending on Turkey's increasing demand and energy need, it is important to examine the relationship between energy consumption and growth in order to determine the policies that direct Turkey’s economy. The aim of this study is to examine the effect of economic growth between 1970 and 2016 by using data of primary energy consumption, real GDP and real capital stock. This work presents both the long term relationship of series under structural breaks with Hatemi-J cointegration analysis and FMOLS analysis, the short term relationship of series under structural breaks with VECM model. As a result of analysis, the study finds positive and significant relationship between primary energy consumption and real GDP not only in short term but also in long term. In addition, the relationship among variables has been examined using Toda-Yamamoto causality test which shows one-way causality from primary energy consumption to real GDP. After these tests, as a final remark, dynamic relation among variables has been estimated by time-varying parameter method known as Kalman Filter. As a result of dynamic test, the study found that primary energy consumption affects the growth in a positive direction but this positive influence gradually decreases in time.

Anahtar Kelimeler

primary energy consumption, economic growth, cointegration with structural break, kalman filter

Kaynakça

• Akarca, A. T., ve Long, T. V. (1980). On the Relationship Between Energy and GNP: A Re-Examination. Journal of Energy Development,(5), 326-331.
• Akpolat, A. G., ve Altıntaş, N. (2013). Enerji Tüketimi ile Reel GSYİH Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi:1961-2010 Dönemi. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 8(2), 115-127.
• Altinay, G., ve Karagol, E. (2004). Structural Break, Unit-Root, and The Causality Between Energy Consumption and GDP in Turkey. Energy Economics, 26(6), 985-994.
• Ang, J. B. (2007). CO2 Emissions, Energy Consumption, and Output in France. Energy Policy,(35), 4772-4778.
• Apergis, N., ve Payne, J. E. (2009). Energy Consumption and Economic Growth in Central America: Evidence From A Panel Cointegration and Error Correction Model. Energy Economics,(31), 211-216.
• ______. (2010). Energy Consumption and Growth in South America: Evidence From A Panel Error Correction Model. Energy Economics,(32), 1421-1426.
• ______. (2012). Renewable and Non-Renewable Energy Consumption-Growth Nexus: Evidence From A Panel Error Correction Model. Energy Economics,(34), 733-738.
• Belke, A., Dreger, C., ve Haan, F. (2010). Energy Consumption and Economic Growth - New Insights into the Cointegration Relationship. Ruhr Economic Papers,(190), 1-24.
• Berk, İ., ve Ediger, V. Ş. (2018). A historical Assessment of Turkey’s Natural Gas Import Vulnerability. Energy,(145), 540-547.
• Bowden, N., ve Payne, J. E. (2010). Sectoral Analysis of the Causal Relationship Between Renewable and Non-Renewable Energy Consumption and Real Output in the US. Energy Sources, Part B: Economics, Planning, and Policy, 5(4), 400-408.
• Böhm, D. C. (2007). The Causal Relationship between Energy Prices, Energy Consumption and Economic Growth: A Panel Co-integration Analysis. European Economics and Finance Society, 1-20.
• Cihangir, Ç. K. (2018). Küresel Risk Algısının Küresel Ticaret Üzerindeki Etkisi. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 6(1), 1-10.
• Eren, M. V., Polat, M. A., ve Aydın, H. İ. (2016). Türkiye'de Yapısal Kırılmalı Testlerle Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Analizi. Akademik Bakış Dergisi,(56), 275-289.
• Ghalı, K. H., ve El-Sakka, M. (2004). Energy Use and Output Growth in Canada: A Multivariate Cointegration Analysis. Energy Economics,(26), 225-238.
• Greenidge, K. (2001). Forecasting Tourism Demand An STM Approach. Annals of Tourism Research, 28(1), 98-112.
• Gregory, A. W., ve Hansen, B. E. (1996). Residual-Based Tests For Cointegration in Models With Regime Shifts. Journal of Econometrics, (70), 99-126.
• Gujarati, D., ve Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri. Şenesen, Ü ve Şenesen, G.(Çev.). İstanbul: Literatür Yayınları.
• Hamilton, J. D. (1983). Oil and The Macroeconomy since World War II. Journal of Political Economy, 91(2), 228-248.
• Harvey, A. C., ve Shephard, N. (1993). Structural Time Series Models. Elsevier Science Publisher, (11), 261-302.
• Harwey, A. C. (2009). Foracasting, Structural Time Series Models and The Kalman Filter. New York: Cambridge University Press.
• Hatemi-J, A. (2008). Tests For Cointegration With Two Unknown Regime Shifts With An Application To Financial Market Integration. Empir Econ, (35), 497-505.
• Hwang, D. B., ve Gum, B. (1991). The Causal Relationship Between Energy and GNP: The Caise of Taiwan. The Journal of Energy and Development, 16(2), 219-226.
• Işık, S., Duman, K., ve Korkmaz, A. (2004). Türkiye Ekonomisinde Finansal Krizler: Bir Faktör Analizi Uygulaması. D.E.Ü. İ.İ.B.F.Dergisi, 19(1), 46-69.
• Kaplan, M., Ozturk, İ., ve Kalyoncu, H. (2011). Energy Consumption and Economic Growth in Turkey:Cointegration and Causality Analysis. Romanian Journal of Economic Forecasting, (2), 31-41.
• Kraft, J., ve Kraft, A. (1978). On the Relationship between Energy and GNP. Journal of Energy and Development, 3(2), 401-403.
• Korkmaz, S., ve Güngör, Ö. (2016). Türkiye'de Ekonomik Büyüme İle Enerji Tüketimi Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyal Bilimler Metinleri, (2), 37-50.
• Lee, J. ve Strazicich, M.C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test With Two Structural Breaks. The Review of Economics and Statistics, 85(4), 1082-1089.
• LeBlanc, M., ve Chinn, M. (2004, 02 19). Do High Oil Prices Presage Inflation? The Evidence From G-5 Countries. UC Santa Cruz Economics Working Paper, (561), 1-25.
• Lütkepohl, H. (2005). Nev Introduction to Multiple Time Series Analysis. Berlin: Springer-Werlak.
• Masih, A. M., ve Masih, R. (1998). A Multivariate Cointegrated Modelling Approach in Testing Temporal Causality Between Energy Consumption, Real Income and Prices With An Application to Two Asian LDCs. Applied Economics, (30), 1287-1298.
• Mavrotas, G., ve Kelly, R. (2001). Old Wine in New Bottles: Testing Causality Between Savings And Growth. The Manchester School Supplement, 1463(6786), 97-105.
• Narayan, P. K., ve Smyth, R. (2008). Energy Consumption and Real GDP in G7 Countries: New Evidence From Panel Cointegration With Structural Breaks. Energy Economics, (30), 2331-2341.
• Nelson, C. R., ve Plosser, C. I. (1982). Trends And RandomWalks in Macroeconomic Time Series. Journal of Monetary Economics, (10), 139-162.
• Nondo, C., ve Kahsai, M. (2009). Energy Consumption and Economic Growth: Evidence from COMESA Countries. Annual Meeting, (3), 1-17.
• Oh, W., ve Lee, K. (2004). Causal relationship between energy consumption and GDP revisited: The case of Korea 1970-1999. Energy Economics, (26), 51-59.
• Olesegun, O. A. (2008). Energy Consumption and Economic Growth in Nigeria: A Bounds Testing Cointerration Approach. Journal of Economic Theory, 2(4), 118-123.
• Ozdemir, A., ve Mercan, M. (2012). Türkiye'de Enerji Sektöründe Yapısal Bağınlama: Girdi Çıktı Analizi. Business and Economic Research Journal, 3(2), 111-133.
• Oztürk, İ. (2010). A Literature Survey on Energy–Growth Nexus. Energy Policy, (38), 340-349.
• Ozturk, I., ve Acaravci, A. (2010). The Causal Relationship Between Energy Consumption and GDP in Albania, Bulgaria, Hungary and Romania: Evidence From ARDL Bound Testing Approach. Applied Energy, (87), 1938-1943.
• Özata, E. (2010). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Đliskilerin Ekonometrik Đncelemesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26), 1-14.
• Perron, P. (1989). The Great Crash, The Oil Price Shock, And The Unit Root Hypothesis. Econometrica, (6), 1361-1401.
• Polat, M. A. (2017). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye’de Enerji Tüketiminin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 299-313.
• Refan, M. H., Mosavi, M. R., ve Mohammadi, K. (2003). Time Varying Kalman Filter Processing to Predict the Future Errors of a GPS Receiver, Map India Conference, 1-6.
• Sancar, C., ve Polat, M. A. (2015). Türkiye'de Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi ve İthalat İlişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, (12), 416-432. Savaş, B., ve Durğun, B. (2016). Elektrik Tüketimi ile Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Dicle Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6(11), 213-244.
• Sevüktekin, M., ve Nargeleçekenler, M. (2010). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Stern, D. I. (2000). A Multivariate Cointegration Analysis Of The Role Of Energy in The US Macroeconomy. Energy Economics, 22(2), 267-283.
• Song, H., ve Witt, S. F. (2000). Tourism Demand Modelling and Forecasting Modern Econometric Approaches. Pergamon An Imprint of Elsevier Science.
• Song, H., Witt, S. F., ve Jensen, T. C. (2003). Tourism Forecasting: Accuracy Of Alternative Econometric Models. International Journal of Forecasting, (19), 123-141.
• Soytas, U., ve Sari, R. (2003). Energy Consumption and GDP: Causality Relationship in G-7 Countries and Emerging Markets. Energy Economics, (25), 33-37.
• Şengül, S., ve Tuncer, İ. (2006). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: 1960-2000. İktisat, İşletme ve Finans, (21), 69-80.
• Tsani, S. Z. (2010). Energy Consumption and Economic Growth: A Causality Analysis For Greece. Energy Economics, (32), 582-590.
• Tiftikçigil, B. Y., ve Yesevi, Ç. G. (2015). Türkiye'nin Enerji Görünümü Stratejiler ve İlişkiler. İstanbul: Derin Yayınları.
• Tıraşoğlu, M., ve Yıldırım, B. (2012). Yapısal Kırılma Durumlarında Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, 111-117.
• Toda, H. Y., ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, (66), 225-250.
• Uzunöz, M., ve Akçay, Y. (2012). Türkiye'de Büyüme ve Enerji Tüketimi Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1970-2010. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 1-16.
• Wolde-Rufael, Y. (2005). Energy Demand and Economic Growth: The African Experience. Journal of Policy Modeling, (27), 981-903.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Tüekiye'de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Yılancı, V., ve Özcan, B. (2010). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin Savunma Harcamaları İle GSMH Arasındaki İlişkinin Analizi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 21-33.
• Yu, E. S., ve Choi, J.-Y. (1985). The Causal Relationship Between Energy and GNP: An International Comparison. The Journal of Energy and Development, 10(2), 249-272.
• Yu, E. S., ve Hwang, B.-K. (1984). The Relationship Between Energy and GNP: Further Results. Energy Economics,(6 ), 186-190.
• Zhang, X.-P., ve Cheng, X.-M. (2009). Energy Consumption, Carbon Emissions, and Economic Growth in China. Ecological Economics, (68), 2706-2712.
• Zivot, E., ve Andrews, D. W. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251-270.