Behiç Ak’ın “Gülümseten Öyküler” Dizinindeki Hikâye Kitaplarının Kalıplaşmış Söz Varlığı Açısından İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 47, 187 - 214, 31.03.2020

Mehmet Uz Mehmet Fatih Özcan

Öz

Yazın alanında Türkçe, söz varlığı açısından geniş ve zengin bir kullanıma sahiptir. Bu zengin kullanım özellikle Türkçenin özünü korumak ve Türkçeyi gelecek nesillere aktarım açısından edebiyat eserleri ayrı bir öneme sahiptir. Türkçe söz varlığının gelecek nesillere aktarımında sıklıkla kullanılan edebiyat eserlerinin en önemlilerinden birisi hikâye kitaplarıdır. Hikâye kitapları yazınında Türkçe söz varlığını ustaca kullanan yazarlardan bir tanesi Behiç Ak’tır. Bu çalışmada yazarın “Gülümseten Öyküler” dizinindeki çocuk hikâyeleri örneklem olarak seçilmiş ve dizide yer alan on (10) kitap incelemeye tabi tutulmuştur. Nitel yaklaşıma uygun olarak desenlenen araştırmada, doküman inceleme yoluyla toplanan verilerin yorumlanmasında içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Dolayısıyla Behiç Ak’ın çocuk hikâyelerinde Türkçenin söz varlığını kullanım şeklinin ve “atasözü, deyim, tekerleme, bilmece ve ikileme” gibi unsurları kullanım sıklığının incelenmesi çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Böylece elde edilen veriler ışığında Behiç Ak’ın bu yapıtlarında söz varlıklarını oluşturan söz varlığı unsurları ve bu unsurların kullanım sıklığı belirlenmiştir. Bu amaçla yazarın Türkçe söz varlığına dair kullanımı yazdığı eserlerde incelenerek yazar hakkında bu bağlamda bir değerlendirmeye ulaşılmıştır. Bu değerlendirmede Behiç Ak’ın çocuk kitaplarında daha çok deyim ve ikileme gibi söz varlığı unsurlarını sıklıkla kullandığı; tekerleme, bilmece ve atasözü gibi söz varlığı unsurlarını ise daha az sıklıkla kullandığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kalıplaşmış söz varlığı, söz varlığı unsurları, Behiç Ak, hikâye kitapları

Kaynakça

• Ağakay, M. A. (1988). Türkçede Kelime Koşmaları. TDAY- Belleten, 1954, 97- 104.
• Ak, B. (2017a). Akvaryumdaki Tiyatro (25.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2017b). Alaaddin’in Geveze Su Boruları (25.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2017c). Pat Karikatür Okulu (28.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018a). Buzdolabındaki Köpek (27.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018b). Galata’nın Tembel Martısı (33.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018c). Geçmişe Tırmanan Merdiven (17.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018d). Güneşi Bile Tamir Eden Adam (50.Bs). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018e). Havva İle Kaplumbağa (19.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018f). Kedilerin Kaybolma Mevsimi (31.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Ak, B. (2018g). Vapurları Seven Çocuk (35.Bs.). M. Beykan (Ed.). İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Aksan, D. (2002). Ana Dilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi.
• Aksan, D. (2006). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aksan, D. (2008). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınları.
• Aksan, D. (2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aksoy, Ö. A. (1989). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2 (Genişletilmiş Beşinci Baskı). İstanbul: İnkılap.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe İkilemeler Sözlüğü. İstanbul: Anı
• Albayrak, N. (1983). Folklorumuz ve Erzincan. Erzincan: Erdav.
• Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener’in Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Dil Özellikleri, Söz Varlığı, Anlatım Teknikleri ve Dış Yapı Özellikleri Bakımından İncelenmesi. (Doktora Tezi), Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay. https://doi.org/10.31455/asya.459790
• Anılan, H. Girmen, P. Öztürk A ve Koçkar, M.T. (2004) Geleneksel Çocuk Oyunlarının Eğitimsel Değeri. OMEP Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı, Kelebek Matbaası, İstanbul.
• Arıkan, Y.(2018). Behiç Ak’ın Çocuk Kitaplarının Çocuk Edebiyatının Temel Öğeler Açısından İncelemesi. (Yüksek Lisans Tezi), Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Aslan, C. (2007). Yazınsal Çocuk Kitaplarının Çocuğun Anadili Gelişimine Katkısı. İnsanbilimler Dergisi, 1, 32-46.
• Aydemir, D. (2018). Çaresaz Romanındaki Mediha ve Münir Karakterlerinin Beden Dilinin ve Kişilerarası İletişiminin İncelenmesi. M. Gün (Ed.). Bilimsel Araştırmalar Kitabı: Sosyal Bilimler Dil ve Edebiyat içinde ( 21-30). Ankara: Akademisyen yayınevi. https://doi.org/10.29000/rumelide.580713
• Aytan, T. (2016). Türk Çocuk Edebiyatı Üzerine Bir Sözvarlığı Çalışması: Atasözleri. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2012). Qualitative Research Methods for the Social Sciences. (8th Edition), Boston: Pearson.
• Bulut, M. (2013). Türkçe Eğitimi ve Öğretiminde Dil ve Kültür Aktarımı Aracı Olarak Atasözleri ve Deyimlerin Önemi. Turkish Studies, 8/13, 559-575. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.5993
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Atasözleri, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. Atatürk Kültür Merkezi, 28, 151–201.
• Çürük, Y. (2016). İkilemelerin Dilbilgisel Anlamları. The Journal of Academic Social Science Studies, 48, 397-411. https://doi.org/10.9761/jasss3573
• Demir, E. ve Ungan, S. (2016). Günümüz Çocuk Edebiyatı Yazarları ve Eserleri Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Eğitim Dergisi, 1, (1), 40-65.
• Elçin, Ş. (1987). Bilmeceler üzerine. R. Şirin (Ed.). Çocuk Edebiyatı Yıllığı İçinde. İstanbul: Gökyüzü.
• Ergin, M. (2002), Üniversiteler İçin Türk Dili. İstanbul: Bayrak basım.
• Karadeniz, E. (2019). Behiç Ak’ın Çocuk Hikâyelerinin Çocuk Edebiyatının Temel Öğeler Açısından İncelemesi. (Yüksek Lisans Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sakarya. https://doi.org/10.19126/suje.460792
• Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ.
• Korkmaz, Z. (2007). Türk Dili ve Kompozisyon. Ankara: Ekin.
• Lüle Mert, E. (2009). Türkçenin Sözvarlığı Açısından Eflatun Cem Güney’in Derleyip Yazdığı Masallar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2016). Genişletilmiş Bir Kaynak Kitap: Nitel Veri Analizi. (S. A. Altun, A. Ersoy Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Özcan, M.F. (2019). Bilmecelerin Çocukların Dil ve Oyun Becerilerinin Gelişimine Etkisi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar içinde, Bursa: Ekin.
• Özdemir Mete Ö. (2016). Sevim Ak’ın Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Söz Varlığı Açısından İncelemesi. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve Edebiyat. (6.Baskı). İzmir: Tudem.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem.
• Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe Sözdizimi. Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. https://doi.org/10.30767/diledeara.472664
• Üstüner, A. ( 2002). Olumsuz Yargılı Atasözleri. TDK Türk Dili Dergisi, 601, 35-42.
• Yalman (Yalkın), A. R. (1977). Cenupta Türkmen Oymakları II. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, F. (2018). “101 Türk Efsanesi” Adlı Eserin Söz Varlığının Türkçe Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.