An Example of Fidelity in the Ghaznavids Dynasty: Buğracık b. Cûk/Karabeckem

Yıl 2020, Sayı: 48, 271 - 296, 30.06.2020

Abdullah Duman

Öz

There is a difference between being born and entering history. It is not possible for every person or society to be known by the next generations. The secret of being permanent is passing from making a record to history. It is not possible to talk about the permanence of non-writing societies. The Turks are one of the nations that make history and while making, raise a great number of statesmen. The quantities that have been recorded but remain hidden between the pages of the history books and which have not been revealed are waiting to be discovered. İt is clear that the statesmen whose lives are not recorded in writings have been buried in the darknesses of history. Those recorded but embedded in the pages of history books have been waiting to be discovered. Although the activities in the field of history have revealed many lost values in recent years, it is not possible to say that the studies are sufficient. The Ghaznavids State has been the focus of historians for a long time, but points and actors in the dark are still waiting to be enlightened. One of them also is the brother of Sebuktegin, the Emir of the Ghaznavid State, Bugracık b. Cuk. There are a few records about Bugracık in main and first-hand sources. However, with these insufficient records putting together in research works, it does not seem to have been done enough study about him. In our study, Bugracık’s life and his role in the rise of the Ghaznavids State were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Ghaznavids, Samanids, Sebüktegin, Kadırcık, Bugracık.

Gazneliler Hanedanlığı’nda Bir Vefa Örneği: Buğracık b. Cûk/Karabeckem

Öz

Dünyaya gelmekle tarihe girmek arasında fark vardır. Her dünyaya gelen kişinin veya toplumun sonraki nesiller tarafından bilinmesi mümkün değildir. Kalıcı olabilmenin sırrı tarihe kayıt düşmekten geçmektedir. Yazmayan toplumların kalıcılığından ise bahsetmek mümkün değildir. Türkler, tarih yapan, yaparken de çok sayıda devlet adamı yetiştiren milletlerden birisidir. Bu devlet adamlarından kalemle tespit edilmeyenlerin, tarihin karanlıklarına gömülüp gittikleri şüphesizdir. Kayda geçmiş ancak tarih kitaplarının sayfaları arasında gizli kalmış ve gün yüzüne çıkarılmamış niceleri de keşfedilmeyi beklemektedir. Son yıllarda tarih alanındaki faaliyetler çok sayıda yitik değerimizi gün yüzüne çıkarmakla beraber çalışmaların yeterli olduğunu söylemek de mümkün değildir. Gazneliler Devleti, uzun denilebilecek bir zamandan beri tarihçilerin ilgi odağı olmakla birlikte karanlıkta kalmış konuları, noktaları ve aktörleri hâlâ aydınlatılmayı beklemektedir. Bunlardan birisi de Gazneliler Devleti’nin yükselme dönemi emiri Sebüktegin’in kardeşi, Buğracık b. Cûk’dur. Buğracık hakkında ana ve birinci el kaynaklarda az da olsa kayıtlara rastlanmaktadır. Ancak bu yetersiz nakiller, araştırma eserlerde bir araya getirilerek hakkında müstakil bir çalışma yapılmış görünmemektedir. Çalışmamızda Buğracık’ın hayatı ve yükselme döneminde Gazneliler Devleti’nde üstlendiği rol ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gazneliler, Samaniler, Sebüktegin, Buğracık

Kaynakça

• Barthold, W. (1978). Alp Tegin. İslâm Ansiklopedisi içinde. (1, ss. 386). İstanbul: MEB Yay.
• Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. Dursun, H. (Haz.). Ankara: TTK Basımevi.
• Beyhakî, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin. (2019). Târîhi Beyhakî. Lügal, N. (Terc.). Kırlangıç, H. (Haz.). Ankara: TTK Yay.
• el-Cüzcânî, Ebu Amr Minhâcüddîn Osman b. Sirâcüddîn Muhammed. (1342). Tabakât-ı Nâsırî. Habîbî, A. (Tas.). Kabil: Encümen-i Târîh-i Afganistan.
• Dames, M. L. (1987). Gazneliler. İslâm Ansiklopedisi içinde. (4, ss. 742-748). İstanbul: MEB Yay.
• Duman, A. (2013). Nerşahînin Târîh-u Buhârâsı. İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Duman, A. 2020. Sâmânîlerin Yıkılış Dönemi Vezirleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 47, 35-60.
• Fasîh H. Mücmel-i Fasîhî. (1384). Nacî, S. M. N. (Tash. ve Tah.). Tahran: İntişârât-ı Esâtîr.
• Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrik İle’l-Magrib. (2008). Duman A.-Ağarı, M. (Çev.). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Gerdîzî, Ebu Saîd Abdü’l-Hay b. ed-Dahhâk b. Mahmud. (1327). Târîh-i Gerdîzî/Zeynü’l-Ahbâr, Kazvînî M. M. H., (Tah.). Byy.
• Göksu, E. (2011). Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına. Türk Dünyası Araştırmaları içinde, 191, 97-116.
• Göksu, E. (2011). Târîh-i Güzîde’ye Göre Sâmânîler. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 2, 151-174.
• Hamdullah Müstevfî’yi Kazvinî. (2018). Târîh-i Güzîde. Öztürk, M. (Çev.). Ankara: TTK Yay.
• Hândmîr, Gıyâsüddîn b. Hümâmüddîn. (1333). Târîhu Habîbi’s-Siyer fî Ahbâri Efrâdi Beşer. Tahran: Hayyâm Yay.
• Hunkan Ö. S. (2011). Türk Hakanlığı (Karahanlılar). İstanbul: IQ Kültür ve Sanat Yay.,
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed. (1987). el-Kâmil fî’t-Târîh. Dukâk, M. Y. (Tah.). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Muallime.
• İbn Rüsteh. (2017). el-A’lâku’n-Nefîse. Eker, A. F. (Terc.). Ankara: Ankara Okulu Yay.
• Kafesoğlu, İ. (1977). Mahmud Gaznevî. İslâm Ansiklopedisi içinde. (VII. ss. 173-183). İstanbul: MEB Yay.
• Maulânâ, Mınhâj-ud-dîn, Abû Umar-ı-Usmân. (1970). Tabakât-ı-Nâsırî. Raverty, H. G. (Çev.). New Delhi:
• Merçil, E. (1975). Sebüktegin’in Pend-nâmesi. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi içinde. (VI, ss. 203-231). İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay.
• Merçil, E. (1989). Gazneliler Devleti Tarihi. Ankara: TTK Basımevi.
• Merçil, E. (1989). Alp Tegin. İslâm Ansiklopedisi içinde. (II. ss. 525-526). İstanbul: TDV Yay.
• Merçil, E. (1996). Gazneliler. İslâm Ansiklopedisi içinde. (XIII. ss. 480-484). İstanbul: TDV Yay.
• Merçil, E. (2003). Mahmûd-ı Gaznevî. İslâm Ansiklopedisi içinde. (XXVII. ss. 362-365). Ankara: TDV Yay.
• Merçil, E. (2009). Sebük Tegin. İslâm Ansiklopedisi içinde. (XXXVI. ss. 262-263). İstanbul: TDV Yay.
• Minhâc-i Sirâc el-Cüzcânî. (2015). Tabakât-ı Nâsırî, Gazneliler, Selçuklular, Atabeglikler ve Hârezmşâhlar. Göksu, E. (Terc. ve Notlar). Ankara: TTK Yay.
• Mîrhând, Hümâmüddîn Muhammed b. Hândşâh b. Mahmûd. (1959). Târîhu Ravzati’s-Safâ. Tahran: Hayyam Yay.
• Nizâmü’l-Mülk. (1999). Siyâset-nâme. Köymen, M. A. (Yay. Haz.). Ankara: TTK Basımevi.
• es-Sem’ânî, Ebî Sa’d Abdülkerim b. Muhammed b. Mansur et-Temîmî. (1979). el-Ensâb. İvâz, M. (Haz.). Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye.
• Sevim, A-Erdoğan M. (1995). Selçuklu Devleti Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve kültür. Ankara: TTK Yay.
• Şebânkâreî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. (1376). Mecmeu’l-Ensâb. Mîr Hâşim M. (Tashîh). Tahran: Müesset-i İntişârât-i Emîr-i Kebîr.
• Târîh-i Sistan. (2018). Öntürk, V. (Çev.). İstanbul: Ayışığı Kitapları.
• Yâkût el-Hâmevî, Şihâbüddîn Ebî Abdillâh b. Abdillâh er-Rûmî el-Bağdâdî. (1977). Mu’cemü’l-Buldân. Beyrut: Dâru Sadr.
• Usta, A. (2007). Şamanizmden Müslümanlığa Türklerin İslamlaşma Serüveni. Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• el-Utbî, Ebü’n-Nasr Muhammed b. Abdi’l-Cebbâr. (2004). el-Yemînî. es-Sâmirî, İ. Z. (Şerh ve Tah.). Beyrut: Dâru’t-Talîa.
• Al-Utbı. (1858). The Kıtab-ı Yamını. Reynolds, J. (Çev.). London: Ex Oriente Lux.