Birinci Dünya Savaşı’nda Çoruh Cephesi-1915

Yıl 2020, Sayı: 49, 29 - 52, 30.09.2020

Mehmet Bilgin

Öz

Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’na girmeden önce, Teşkilât-ı Mahsusa kuruldu. Teşkilatın Trabzon, Erzurum ve Van’da Teşkilât-ı Mahsusa’nın istasyonları faaliyete başladı. Hudut bölgelerindeki faaliyetleri için gönüllüler toplandı. Gönüllü sayısı arttıkça askeri birlik haline geldiler. Savaşa girdiğimizde bu gönüllü birlikler sınır ötesine geçerek askeri operasyonlar yaptı. Savaş başladığında Ömer Naci Van’dan İran’a girdi. Trabzon’daki Yusuf Rıza, sahilden Rusya’ya girdi. Murgul Borçka ve Artvin’i Ruslardan aldı. Dr. Bahaettin Şakir gönüllüleri ile birlikte Erzurum’dan Artvin’e gitti. İstanbul’dan gelen Alman Yarbay Stange Bey kumandasındaki 8. Alay ve Yakup Cemil Komutasında Teşkilât-ı Mahsusa gönüllüleri ile birleşti. Artvin’deki askeri kuvvetler birleşerek Rus işgalindeki Ardahan’a yürüdüler. Ardahan’ı Ruslardan aldılar. Ama şehirde fazla kalamadılar. Ardahan’da çekildikten sonra, Artvin’in savunması için Şavşat-Ardanuç bölgesinde savunma hattı oluşturdular. İstanbul’dan gelmiş gönüllülerin arasındaki subaylarından olan Yüzbaşı Halit Bey, Artvin’den toplanan yeni gönüllüleri organize ederek, bir alay kurdu ve Ardanuç bölgesinde Artvin’in savunması için savaştı. Daha sonra Artvin savunmasının kumandanı oldu. Artvin’den Çoruh vadisinin içlerine doğru çekildi. Aldığı emir Çoruh vadisini Rus kuvvetlerine kapatmaktı. Görevini 1915 ve 1916 yılında sürdürdü.

Anahtar Kelimeler

Teşkilât-ı Mahsusa, Birinci Dünya Savaşı, Artvin, Ardahan, Çoruh Vadisi

Kaynakça

• Allen, W. E. D. ve Muratoff, P. (1966). Kafkas Harekâtı 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Altınbilek, H. ve Kır, N. (1993). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekâtı Cilt 1. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Altınbilek, H. ve Kır, N. (1993). Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3. Ordu Harekâtı Cilt 2. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Beydilli, K. (1988).1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’da Rusya’ya Göçürülen Ermeniler. Belgeler, 13 (17), 364-434.
• Bilgin, M. (2017). Teşkilât-ı Mahsusa’nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çakmak, F. (1936). Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri Şark Vilayetlerimizde, Kafkasya’da ve İran’da (1935 de Akademide Verilen Konferanslar). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Demirel, M. (1999). Birinci Dünya Harbinde Erzurum ve Çevresinde Ermeni hareketleri (1914-1918). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Guze. (1931). Büyük Harpte Kafkas Cephesindeki Muharebeler, Hakkı, (Çev.) 79 Numaralı Askeri Mecmua’nın Tarih Kısmı, 1 Ocak 1931, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Hacıfettahoğlu, İ. (2003). Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey-Tirebolulu Alparslan-Hayatı-Eserleri. Trabzon İli Lâz mı Türk mü Tirebolulu Alparslan. Ankara: Atlas Yayınları.
• Haşimoğlu, M. (1959). Bakü İslam Cemiyet-i Hayriyesi ve Oltu Milli İslam Komitesi. Tarih Yolunda Erzurum, 1 (1), 13, 22.
• İlker, O. (1989). Yukarı Maden ve Yukarı Madenliler (Yukar Hod ve Yukarı Hodlular) Köyün Doğal ve Toplumsal Yapısı C. 1. Ankara:
• Kurat, A. N. (1970). Türkiye ve Rusya XVIII. yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri (1798-1919). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ökse, N. (1986). Ermeni Sorununun Doğuşu ve Tehcir Kanununun Uygulanması. Askeri Tarih Bülteni, 11(21), 15-22.
• Ökse, N., Baycan ve N. ve Sakaryalı, S. (1989). Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri 2.bs. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Özder, A. (1974). Artvin ve Yöresi Tarihi İle İlgili Bazı Belgeler-Anılar-Resimler. Daktilo Metin.
• Özder, A. (1972). Tarih ve Folklor Yönleriyle Artvin Köylerinden Biri Erkinis (Demirkent) 1967-1972. Daktilo Metin.
• Özder, M. A. (1971). Kurtuluşunun 50.Yılı Dolayısıyla Artvin ve Çevresi 1828-1829 Savaşları. Ankara: Ay Matbaası.
• Özder, A. ve Aydın, A. (1969). Yazı ve Resimlerle Çevre İncelemesi Artvin İli I, Ankara.
• Solmaz, G. (1996). Deli Halid Paşa, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şehidoğlu, S. H. (Tarih Yok). Birinci Cihan savaşında İspir Müdafaası. Erzurum: Doğan Matbaası.
• Yavuz, K (Tarih Yok), “Türk Ermenileri ve Ermeni Meselesi (1)”, (daktilo metin)
• Yıldırım, H. (1994). Rusların Anadolu Topraklarında Kurdukları İdari yapı ve Ermenilere Karşı Siyasetleri, XI. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler C. V (5-9 Eylül 1990). Ankara: s.1979-1986.