Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

İlhanlı Astronomisinin Bizans ve Avrupa Astronomisine Etkisinde George Chioniades’in Rolü

Yıl 2020, Sayı: 49, 53 - 76, 30.09.2020

Öz

Pontus Rum İmparatoru II. Aleksios Komnenos (1297-1330) tarafından desteklenen George Chioniades, İstanbul’dan Trabzon’a gelerek bilimsel ve kültürel çalışmalara katılmıştır. Astronomi alanında bilgisini artırmak için 1295 yılında İlhanlıların başkenti olan Tebrîz’e gitmiş ve Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî’nin ders halkasına katılmıştır. İki yıl Tebrîz’de kalmış ve el-Vâbkanavî’den astronomi dersleri almıştır. Tebrîz’de kaldığı sırada Arapça ve Farsçayı öğrenmiştir. 1299 (veya 1300) yılında astronomi içerikli eserler ile birlikte Trabzon’a ve daha sonra İstanbul’a geri dönmüştür. Chioniades’in Tebrîz’den getirerek Rumcaya çevirdiği eserlerin başında Abdurrahman el-Hâzinî’ye ait Zîc-i Sencerî, Nasîrüddîn et-Tûsî’nin koordinatörlüğünde yazılan Zîc-i İlhanî, Abdülkerim el-Fahhad’ın yazdığı Zîc-i ‘Alâ’i (Tablolarla Alâ’î’nin Astronomik El Kitabı) adlı eseri ve Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî’nin usturlaba ilişkin risalesi bulunmaktadır. 1310-1314 yılları arasında piskopos olarak Tebrîz’e ikinci kez giden Chioniades, İlhanlıların İslamiyet’i kabulü sonrasında geri dönmek zorunda kalmıştır. İlhanlı astronomisinin Bizans ve Avrupa astronomisini etkilemesinde önemli bir rolü oynamıştır. Özellikle ‘Tûsî Çifti’ni’ Bizans ve Venedik üzerinden Avrupa’ya Nikolas Kopernik’e ulaştırması Güneş merkezli yeni evren modelinin oluşmasına ortam oluşturmuştur.

Kaynakça

  • Budleigh, C. (2013). Byzantine Astronomy in the thirteenth and fourteenth centuries and the influence of Gregory Chioniades. Dissertation submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of MA in Late Antique and Byzantine Studies of Royal Holloway, University of London.
  • Deman, Albert (1991). The Astronomical Works of Gregory Chioniades. Vol. I. The Zîj al-'Alâ'î. Part 1, (Corpus des Astronomes byzantins. II) by David Pingree, L'Antiquité Classique, T. 60, 613-614.
  • Elkhadem, H. (1987). Le Zîj al-'Alâ'î de Grégoire Chioniades: The Astronomical Works of Gregory Chioniades. Vol. I, The Zîj al-'Alâî Part I, Text, Translation, Commentary (Corpus des Astronomes Byzantins, II) by D. Pingre, Byzantion, 1987, Vol. 57, No. 1, 295-296.
  • Es-Sayyâd, Fuâd Abdülmu‘tî (1407/1987). eş-Şarku’l-İslâmî fî ʿahdi’l-İlhâniyyîn üsreti Hülâgû Hân. Devha.
  • Hamdani, Rashidaddin Fazlullah (1971). The Successors of Genghis Khan. Translated by John Andrew Boyle, New York and London: Columbia University Press.
  • Hamdani, Reşîdüddîn Fazlullah (2013). Câmiu’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). Çev: İsmail Aka, Mehmet Ersan, Hesamipour Khelejani, Ankara: TTK.
  • Ibn Nahmias, J. (2016). The Light of the World Astronomy in al-Andalus. Edited, Translated, and with a Commentary by Robert G. Morrison, London: Unıversity of California Press.
  • İbn Batuta (1829). Travels. Printed By J. L. Cox, Gbeat Queen Street, London.
  • King, D. A. (1991). The Astronomical Works of Gregory Chioniades. Vol. I: The Zîj al-‘Alâ'î by Gregory Chioniades and David Pingree: An Eleventh-Century Manual of Arabo-Byzantine Astronomy by Alexander Jones, ISİS, Vol. 82, No. 1, March, 116-118.
  • Leichter, J. (2004). The Zij as-Sanjari of Gregory Chioniades: Text, Translation and Greek to Arabic Glossary. PhD diss., Brown University.
  • Mercier, R. (1984). The Greek ’Persian Syntaxis and the Zîj-i İlkhânî. Archives Internatıonales D’histoire Des Sciences, 34, 35-60.
  • Mercier, R. (1994). An Almanac for Trebizond for The Year 1336. Academia. (E-Kitap).
  • Neugebauer, O. (1975). A History of Ancient Mathematical Astronomy, Vol I, Verlag Berlin Heidelber: Springer.
  • Pingree, D. (1964). Chioniades and Palaeologan Astronomy. Dumbarton Oaks Papers, Vol. 18 (1964), 133+135-160.
  • Pingree, D. (1983). The Byzantine Tradition of Vettius Valens's Anthologies. Harvard Ukrainian Studies, Vol. VII, Okeanos: Essays presented to Ihor Ševčenko on his Sixtieth Birthday by his Colleagues and Students, 532-541.
  • Polo, M. (1953). The Travels. Translation by Manuel Komroff, Permissions, New York: W. W. Norton and Company.
  • Tihon A. and Duhoux, A (1987). Les Tables Astronomıques Persanes À Constantınople Dans La Première Moitié Du Xiv E Siècle. Byzantion, Vol. 57, No. 2, 471-487.
  • Wâbkanawî, Zîc-î el-Muhakkak es-Sultanî, Süleymaniye Kütüphane, Ayasofya Koleksiyonu: nr. 2694.
  • Westerink, L. G. (1980). La profession de foi de Grégoire Chioniadès. Revue des Études Byzantines, 38, 233-245.
  • Abattouy, M. (2007). Khâzinî: Abû al-Fatḥ ‘Abd al-Raḥmân al-Khâzinî (Abû Manṣûr ‘Abd al-Raḥmân, ‘Abd al-Raḥmân Manṣûr). The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Vol I, Thomas Hockey (Ed), s. 629-630, New York: Springer.
  • Abattouy, M. (2012). The Arabic-Latin Intercultural Transmission of Scientific Knowledge in Pre-Modern Europe: Historical Context and Case Studies. The Role of the Arab- Islamic World in the Rise of the West Implications for Contemporary Trans-Cultural Relations, Nayef R. F. Al-Rodhan (Ed), s. 167-220, New York: Palgrave Macmillan.
  • Çoğ, M. (2016). XIII. Yüzyılda Batı’daki İlmi Canlanmanın Trabzon’daki Yansımaları. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, (20), 45-54.
  • Dalen, B. V. (2007). Wâbkanawî: Shams al-Munajjim (Shams al-Dîn) Muḥammad ibn Alî Khwâja al-Wâbkanawî. The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Vol II, Thomas Hockey (Ed), s. 1187-1188, New York: Springer.
  • Emir, O. (2016). Trabzon’da Önemli Bir Kült Merkezi: Boztepe Nâmı Diğer Mithra/Mithrion Dağı. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, (21), 27-50.
  • Fazlıoğlu, İ. (2017). İznik’te Ne Oldu? Osmanlı İlmî Hayatının Teşekkülü ve Dâvûd Kayserî. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4/1 (Ekim), 1-68.
  • Gingerich, O. (2007). Copernicus, Nicholas. The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Vol. I, Thomas Hockey (Ed), s. 252-254, New York: Springer.
  • Haramundanis, K. (2007). Chioniades, Gregor (George). The Biographical Encyclopedia of Astronomers, Vol. I, Thomas Hockey (Ed), s. 229, New York: Springer.
  • Herrin, J. (2008). The Towers of Trebizond, Arta, Nicaea and Thessalonike. Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire, London: Princeton University Press.
  • Karpov, S. G. (2016). Trabzon İmparatorluğu Tarihi, Çev. Enver Uzun, İstanbul: Kültür Bilimleri Akademisi.
  • Kunitzsch, P. (1964). Das Fixsternverzeichnis in der ‘Persischen Syntaxis’ des Georgios Chry- sokokkes. Byz. Zeit., 57 (Leipzig), 381-411.
  • Kunitzsch, P. (2007). Scientific Contacts and Influences Between the Islamic World and Europe: The Case of Astronomy. Foundation for Science Technology and Civilisation, Mohammed el-Gomati (Ed), FSTC Limited. (E-Kitap)
  • Morrison, R. (2011). An Astronomical Treatise by Mûsâ Jâlînûs alias Moses Galeano. Aleph, Vol. 11, No. 2, 385-413.
  • Mozaffari, S. M. and Zotti, G. (2013). The Observational Instruments at the Maragha Observatory after AD 1300. Suhayl: International Journal for the History of the Exact and Natural Sciences in Islamic Civilisation 12, 45-179.
  • Mozaffari, S. M. (2012). The Effect of Astrological Opinions on Society: A Preliminary View, Trames, 16(66/61), 4, 359-368.
  • Mozaffari, S. M. (2013). Limitations of Methods: The Accuracy of The Values Measured for The Earth’s/Sun’s Orbıtal Elements in The Middle East, A.D. 800–1500, Part 1. Journal for the History of Astronomy, Vol 44, Issue 3, 313-336.
  • Mozaffari, S. M. (2014). Eclipses in The Middle East from The Late Medieval Islamic Period To The Early Modern Period. Part 1: The Observations of Six Lunar Eclipses from The Late Medieval Islamic Period. Journal of Astronomical History and Heritage, 16 (3), 312-324.
  • Paschos, E. A. and Sotiroudis, P. (1998). The Schemata of the Stars: Byzantine Astronomy from 1300 A.D. Singapore: World Scientific.
  • Preiser-Kapeller, J. (2017). The global Patriarch. Aspects of Byzantine ecclesiastical activity and inactivity within the Mongol-Islamic World of the 13th–14th century. The Patriarchate of Constantinople in Context and Comparison, Christian Gastgeber, Ekaterini Mitsiou, Johannes Preiserkapeller and Vratislav Zervan (Ed), s. 351-360, Vienna: Austrian Academy of Sciences Press.
  • Ragep, F. J. (2014). Politics, Patronage and the Transmission of Knowledge in 13th- 15th Century Tabriz. Judith Pfeiffer (Ed), Leiden and Boston: Brill.
  • Saliba, G. (1990). Arabic Astronomy in Byzantium: The Astronomical Works of Gregory Chioniades. Journal for the History of Astronomy, Vol. 21, May, 211-215.
  • Saliba, G. (2006). Revisiting the Astronomical Contacts Between the World of Islam and Renaissance Europe: The Byzantme connection. The Occult Sciences in Byzantium, Paul Magdalino, Maria Mavroudi (Ed) Leipzig: La Pomme d'or Publishing.
  • Saliba, G. (2011). Islamic Science and the Making of the European Renaissance, Massachusetts and London: The MIT Press Cambridge.
  • Theodosiou, E. and Manimanis, V. and Dimitrijevic, M. S. (2010). The Contributions of The Church in Byzantium to The Natural Sciences Byzantine Astronomers and Scientists. European Journal of Science and Theology, December, Vol. VI, No.4, 57-69.
  • Tihon, A. (1981). L'astronomıe Byzantıne. Byzantion, Vol. 51, No. 2, 603-624.
  • Tihon, A. (1990). Tables Islamiques À Byzance. Byzantion, 1990, Vol. 60, 401-425.
  • Togan, Z. V. (1966). İlhanlılarla Bizans Arasındaki Kültür Münasebetlerine Ait Bir Vesika. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, c. III, Sa. 3-4, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1-39.
  • Tricht, F. V. (2018). Literature and Sciences in Latin-Byzantine Constantinople. The Horoscope of Emperor Baldwin II: Political and Sociocultural Dynamics in Latin- Byzantine Constantinople, Frances Andrews (Ed), Leiden: Brill, s. 131-185.
  • Vryonis, S. (1975). The Decline of Byzantine Civilization in Asia Minor, Eleventh-Fifteenth Century. Remarks on the Dumbarton Oaks Symposium of 1974. Dumbarton Oaks Papers, 29, 351-356.
  • Krisciunas, K. and Bistue, B. (1874). Where Did Copernicus Obtain the Tools to Build His Heliocentric Model? Historical Considerations and a Guiding Translation of Valentin Rose’s Ptolemaeus und die Schule von Toledo. https://arxiv.org/pdf/1712.05437.pdf (Erişim Tarihi: 23.12.2019).
  • Lohlker, R. (2018). Entangled Histories: Philosophy, Religion, Astronomy, and Mathematics. https://lohlker.files.wordpress.com/2019/01/lohlker-entangled-history.pdf (Erişim Tarihi: 13.12.2019).
  • Tihon, A. C. (2019). George (or Gregory). https://www.encyclopedia.com/science/dictionaries-thesauruses-pictures-and-press-releases/chioniades-george-or-gregory (Erişim Tarihi: 17.12.2019).
  • Zehiroğlu, A. M. (2000). Astronomy in the Trebizond Empire, Translated by Paula Darwish. https://www.academia.edu/29570856/Astronomy_in_the_Trebizond_Empire, (Erişim Tarihi: 3.12.2019).
Toplam 52 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Tam Sayı
Yazarlar

Seyfettin Kaya Bu kişi benim

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2020
Gönderilme Tarihi 25 Aralık 2019
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Sayı: 49

Kaynak Göster

APA Kaya, S. (2020). İlhanlı Astronomisinin Bizans ve Avrupa Astronomisine Etkisinde George Chioniades’in Rolü. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(49), 53-76.

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.