Tarım Kredi Kooperatiflerinin Faaliyet ve Kârlılık Oranları Açısından Analizi: Amasya İli Örneği (2014-2018 Dönemi)

Yıl 2020, Sayı: 49, 313 - 338, 30.09.2020

Muhammed Said Alıcı Mehmet Demir

Öz

Tarım kredi kooperatifleri, üreticilerin ekonomik çıkarlarını korumak ve özellikle meslek ve geçimleriyle ilgili gereksinimlerini karşılamak amacıyla karşılıklı yardım prensibine dayanılarak kurulan örgütlerdir. Bu örgütlenmeler, tarım sektöründe faaliyet gösteren birey ve işletmelere kaynak sağlama açısından önemli roller üstlenmektedirler. Kâr amacı gütmeyen tarım kredi kooperatiflerinin finansal açıdan incelenmesi, finansal başarılarının tespiti ve elde edilen bulgular ışığında öneriler sunulması çalışmanın önemli yanlarını oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı; tarım kredi kooperatiflerinin seçilmiş faaliyet ve kârlılık oranları açısından finansal analizlerini gerçekleştirmektir. Ayrıca etkinlik süresi ile nakit dönüşüm süresi de ele alınarak derinlik sağlanmıştır. Analizde, Samsun Bölge Birliği bünyesinde yer alan Amasya iline ait 16 tarım kredi kooperatifinin 2014-2018 dönemine ait bilanço-gelir tablolarından faydalanılmıştır. Analiz sonucunda, ticari alacakların ortalama devir hızının 1,13 ve tahsil süresinin ise 322 gün olduğu ve alacakların tahsilinde zorlanıldığı; stokların yılda 9,92 ve 37 günde bir elden çıkartılabildiği, bu açıdan alacakların tahsilinden daha iyi bir performans gösterildiği tespit edilmiştir. Diğer taraftan etkinlik süresinin yıllar itibariyle azalış gösterdiği ve bu durumun olumlu olduğu; fakat nakit dönüşüm süresinin kısmi olarak artış yönlü bir seyir takip ettiği bu durumun ise olumsuz olduğu saptanmıştır. Kârlılık oranları açısından 13 kooperatifin net satışlarının ortalama %6’sı kadar net kâr elde ettikleri ve özsermaye kârlılıklarının ortalama %9 olduğu; diğer 3 kooperatifin ise zarar ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tarım Kredi Kooperatifi, Finansal Analiz, Oran Analizi

Kaynakça

• Akdoğan, N. ve Tenker, N. (2001). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Akgüç, Ö. (2013). Mali Tablolar Analizi. İstanbul: Arayış Basım ve Yayıncılık.
• Akgün, M. (2002). İşletmelerde Etkinlik ve Nakit Çevirme Süresi Analizi (Çimento Sektöründe 1995-2001 Dönemi). Mali Çözüm Dergisi, 12 (60), 143-152.
• Aydın, R. ve Yaşa Atılgan, A. (2019). Türkiye’de Tarım Kredi Kooperatiflerinin Mali Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 352-368
• Aytekin, Y. H. (2008). Bankacılık ve Finansal Terimler Sözlüğü. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Bakır, H., & Şahin, C. (2009). Finansal Tablolar Analizi. Ankara: Detay.
• Baysal, K. (1984). Türkiye Ekonomisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Bücük, İ. H. (2004). Tarım Kredi Kooperatifleri Konya Bölge Birliği'ne Bağlı Kooperatiflerin Ekonomik Analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Cengiz, İ. (2007). Sermaye Yapısı Belirleyicilerinin Uygulanabilirliğinin Test Edilmesi; Türkiye Tarım Kredi Kooperatiflerinde Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çankaya, F., Dinç, E. ve Kara, M. (2012). İç Denetimin Başarısını Etkileyen Denetim Türleri: Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Üzerinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (39), 47-67.
• Çetin, B. (2008). Tarımsal Finansman. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çetiner, E. (2010). İşletmelerde Mali Analiz. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Demir, E. (2003). Tarım Kredi Kooperatifleri'nin Kooperatif İşletmeciliği Yönünden Analizi. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, M., Şenel, S. A., ve Alpan, N. (2016). Finansal Tabloların Hazırlanması ve Analizi. Sivas: Yayınlanmamış Ders Notları.
• Ege, İ., Topaloğlu, E.E. ve Karakozak, Ö. (2016). Nakit Dönüşüm Süresi Analizi: BIST–50 Endeksinde Yer Alan Şirketler Üzerine Ampirik Bir Uygulama. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 179-193.
• Fasal, A. (2019). Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri İçin Kurumsal Performans Karnesi Önerisi. (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Gaytancıoğlu, O. (2009). Türkiye ve Dünya'da Tarımsal Destekleme Politikaları. İstanbul: Sektörel Yayınlar.
• ICA. (1995). The International Co-operative Alliance Statement on Co-operative. Review of International Co-operation, 88 (3), 3-4.
• İnan, İ. H. (2008). Türkiye'de Tarımsal Kooperatifçilik ve AB Modeli. İstanbul: Sektörel Yayınlar.
• Karacan, A. R. (1991). Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Karadeniz, E. (2012). Turizm Sektörünün Nakit Dönüşüm Süresinin Analizi: İMKB Turizm Şirketleri Ve TCMB Sektör Bilançoları Üzerinde Bir Araştırma. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 122-145.
• Karadeniz, E. ve Beyazgül, M. (2016). Halka Açık Turizm Şirketlerinin Nakit Dönüşüm Sürelerinin Analizi: Türkiye ve Bazı Avrupa Ülkeleri Karşılaştırması. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 27(2), 243-257.
• Koç, H. (2001). Kooperatifçilik Bilgileri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Koç, S., Zengin, N., ve Yıldız, Z. (2016). BİST'te İşlem Gören Tarım ve Hayvancılık Şirketlerinin Performan Analizleri: (2010-2015). Yönetim ve Ekonomik Araştırmaları Dergisi, 14 (3), 17-31.
• Lazol, İ. (2010). Mali Analiz Uygulamaları. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Sakarya, Ş. (2008). Nakit Yönetiminde Nakit Dönüş Süresi Analizinin Kullanılması: İMKB’deki KOBİ’ler Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 227-248.
• Seyfioğlu, M. (2010). Tarım Kredi Kooperatiflerinin Mali Yapısının Tespiti ve Sorunlarının Çözümüne Yönelik Öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, A. (1996). Türkiye'de Tarım Kredi Kooperatifleri Sistemi Finans Yapısı ve Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tarım Kredi Kooperatifi Anasözleşmesi. (2016). 10.29.2019 tarihinde http://www.tarimkredi.org.tr/files/mevzuat/tarim-kredi-koop-anasozlesmesi. PDF adresinden alındı.
• Yücel, T. ve Kurt, G. (2002). Nakit Dönüş Süresi, Nakit Yönetimi Ve Karlılık: İMKB Şirketleri Üzerinde Ampirik Bir Çalışma, İMKB Dergisi, 6(22), 1-15