Türkiye’de Uluslararası Turizm Talebinin Tarım Sektörü Üzerindeki Etkisi

Yıl 2020, Sayı: 49, 421 - 440, 30.09.2020

Mustafa Kırca

Öz

Türkiye için turizm ve tarım sektörü iki önemli sektördür. Turizm sektörü tarım sektöründen girdi talep eden önemli sektörler arasındadır. Böylece turizmin gelişmesiyle birlikte tarımında gelişmesi beklenmektedir. Bu sebepten dolayı özellikle turizm talebinin tarım sektörü üzerindeki uzun ve kısa dönemli etkilerinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda çalışmanın amacı Türkiye’ye yönelik uluslararası turizm talebinin tarım sektörü gelirlerinin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla içindeki payına etkisinin belirlenmesidir. Belirtilen amaç doğrultusunda değişkenlere ait 1990-2018 arası yıllık veriler kullanılarak Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif (ARDL) modele dayalı sınır testiyle analizler yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda kısa dönemde uluslararası turizm talebini tarım sektörü gelirlerinin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla içindeki payını artırmaktadır. Uzun dönemde ise uluslararası turizm talebinde meydana gelen %1’lik artış tarım sektörü gelirlerinin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla içindeki payını %0.4 oranında azaltmaktadır. Son olarak hesaplanan hata düzeltme katsayısının 0 ile -1 değeri arasında yer alması göstermektedir ki kısa dönemli sapmalar uzun dönemde dengeye gelmektedir. Çalışmanın sonunda bu bulgulara dayanarak iktisadi ve politik çıkarımlar yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tarım, Turizm, Sektörel Bağlantı, Sınır Testi

The Effect of International Tourism Demand on Agricultural Sector in Turkey

Öz

Tourism and agriculture are two important sectors in Turkey. The tourism sector is among the primary sectors that demand input from the agricultural sector. Thus, the more developed tourism, the more development expected in agriculture. For this reason, it is especially important to determine the long- and short-run effects of tourism demand on the agricultural sector. In this context, this study aims to investigate the effect of international tourism demand on the share of agricultural sector revenues in the Gross Domestic Product. For this aim, research analyses were conducted using the annual data of the variables between 1990 and 2018 with the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) bounds test. The results of the analyses revealed that the demand for international tourism increases the share of agricultural sector revenues in the Gross Domestic Product in the short-run. In the long-run, the 1% increase in international tourism demand reduces the share of agricultural sector revenues in GDP by 0.4%. Finally, the error correction coefficient estimated between 0 and -1 value indicates that short-term deviations will be balanced in the long run. At the end of the study, economic and political inferences are made based on these findings.

Anahtar Kelimeler

Agriculture, Tourism, Sectoral Linkages, Bound Test

Kaynakça

• Ahmadova, S., and Akova, O. (2016). Türkiye’de Organik Ekoturizm Çiftlikleri Üzerine Bir Araştırma. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 14–29.
• Anadolu Agency. (2020), Yeni dünya düzeninde gıda ve tarım çok daha önemli hale gelecek. Retrieved from https://www.aa.com.tr/tr/dunya/yeni-dunya-duzeninde-gida-ve- tarim-cok-daha-onemli-hale-gelecek/1822508 . Access Date: 10.05.2020
• Anderson, W. (2018).i Linkages Between Tourism and Agriculture for Inclusive Development in Tanzania. Journal of Hospitality and Tourism Insights, 1(2), 168–184. https://doi.org/10.1108/jhti-11-2017-0021
• Bahar, O., and Kozak, M. (2006). Turizm Ekonomisi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Bain, H. M. (2007). Caribbean Tourism and Agriculture: Linking to Enhance Development and Competitiveness. Port of Spain: United States-Economic Development Unit.
• Canbay, Ş., and Kırca, M. (2020). Türkiye’de Sanayi ve Tarım Sektörü Faaliyetleri ile İktisadi Büyüme Arasındaki İlişkiler: Kaldor Büyüme Yasasının Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 143–170. https://doi.org/10.15869/itobiad.663654
• Civelek, M., Dalgın, T., and Çeken, H. (2014). Agro-Turizm ve Kırsal Kalkınma İlişkisi: Muğla Yöresindeki Agro-Turizm Alanlarında Bir Araştırma. Turizm Akademik Dergisi, 1(1), 15–28.
• Çıkın, A., Hüseyin, Ç., and Uçar, M. (2009). Turizmin Tarım Sektörüne Etkisi, Agro-Turizm ve Ekonomik Sonuçları. Tarım Ekonomisi Dergisi, 15(1), 1–8.
• Clark, C. (1957). The Conditions of Economic Progress Title (3rd ed.). London: Macmillan.
• Coltman, M. M. (1989). Introduction to Travel and Tourism: An International Approach. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Dilek, S. E., and Kulakoğlu Diler, N. (2017). Dünyada ve Türkiye’de Yaşanan Olayların Turizme Yansımaları: 1960’tan Günümüze Tarihsel Bir Değerlendirme. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 41–42. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.340417
• Dwyer, L., Forsyth, P., and Dwyer, W. (2010). Tourism, Economics and Policy. Bristol: Channel View Publications. Ekiztepe, B. (2012), Kırsal Turizmin Kırsal Kalkınmaya Etkileri: Teorik Bir Çalışma. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2(2), 85–88.
• Hirschman, A. O. (1958), The Strategy of Economic Development. New Haven and London: Yale University Press.
• Jarquin Sanchez, N. H., Velazquez Cigarroa, E., and Castellanos Suarez, J. A. (2017). Main Challenges of Rural Development Strategies Through Tourism and Agriculture Linkages in Mexico. The Journal “Agriculture and Forestry,” 63(4),91–98. https://doi.org/10.17707/agricultforest.63.4.10
• Kırca, M. (2017). The Econometric Analysis of the Relationship Between Seleceted Macroeconomic Variables and Tourism in Turkey. Unpublished Doctoral Dissertation , Anadolu University.
• Kozak, N., Akoğlan Kozak, M., and Kozak, M. (2011). Genel Turizm. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kuo, N.-W., Chen, Y.-J., and Huang, C.-L. (2006). Linkages Between Organic Agriculture and Agro-Ecotourism. Renewable Agriculture and Food Systems, 21(4), 238–244. https://doi.org/10.1079/raf2006148
• Latimer, H. (1985). Developing-Island Economies - Tourism v Agriculture. Tourism Management, 6(1), 32–42. https://doi.org/10.1016/0261-5177(85)90053-6 Mao, N., Grunfeld, H., DeLacy, T., and Chandler, D. (2014). Agriculture and Tourism Linkage Constraints in the Siem Reap-Angkor Region of Cambodia. Tourism Geographies, 16(4), 669–686. https://doi.org/10.1080/14616688.2014.915878
• Mediterranean Touristic Hoteliers Association (2014). Turizm Sektörünün Yapısı, Büyüklüğü ve Ekonomiye Katkısı. Retrieved from http://www.tuyed.org.tr/wp- content/uploads/2014/02/AKTOB-arastirmasi.pdf . Access Date: 11.07.2020
• Mshenga, P. (2010). Tourism and Agriculture Linkages: Determinants of Local Agricultural Products Purchase by Hotels at the Kenyan Coast. Second RUFORUM Biennial Meeting, 1679–1682. Retrieved from https://www.cabi.org/gara/FullTextPDF/2013/20133184482.pdf
• Özşahin, E., and Kaymaz, Ç. K. (2015). Amik Ovası’nın Tarım (Agro) Turizmi Potansiyelinin Coğrafi Yaklaşımla İncelenmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(2), 241-257. https://doi.org/10.17123/atad.vol25iss228509
• Page, S. J. (2009). Tourism Management. Butterworth-Heinemann: Oxford.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., and Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289–326. https://doi.org/10.1002/jae.616 Pezikoğlu, F. (2012). Sürdürülebilir Tarım ve Kirsal Kalkinma Kavrami Içinde Tarim-Turizm-Kirsal Alan Ilişkisi ve Sonuçları. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇sİ, 14(22), 83–92.
• Phillips, P. C. B., and Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75(2), 335-346. https://doi.org/10.2307/2336182
• Pillay, M., and Rogerson, C. M. (2013). Agriculture-Tourism Linkages and Pro-Poor Impacts: The Accommodation Sector of Urban Coastal KwaZulu-Natal, South Africa. Applied Geography, 36, 49–58. https://doi.org/10.1016/j.apgeog.2012.06.005
• Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs (Directorate for EU Affairs). (2020). History of Turkey- EU Relations. Retrieved from https://www.ab.gov.tr/turkiye-ab- iliskilerinin-tarihcesi_111.html . Access Date: 08.05.2020
• Rogerson, C. M. (2012). Strengthening Agriculture-Tourism Linkages in the Developing World: Opportunities, Barriers and Current Initiatives. African Journal of Agricultural Research, 7(4), 616–623. https://doi.org/10.5897/AJARX11.046
• Rogerson, C. M., Rogerson, J. M., and Kotze, N. (2012). Sabinet | Agriculture-tourism Linkages in Botswana - Evidence from The Safari Lodge Accommodation Sector. Africa Insight, 42(2), 1–17.
• Rueegg, M. (2009). The Impact of Tourism on Rural Poverty Through Supply Chain Linkages to Local Food Producers in the Bolivian Altiplano (London School of Economics and Political Science). Retrieved from https://abirbu.weebly.com/uploads/2/6/8/2/2682221/mscdissertation_inclannexes_majarueegg.pdf . Access Date: 01.05.2020
• Said, S. E., and Dickey, D. A. (1984). Testing for Unit Roots in Autoregressive-Moving Average Models of Unknown Order. Biometrika, 71(3), 599-607. https://doi.org/10.2307/2336570
• Sanches-Pereira, A., Onguglo, B., Pacini, H., Gómez, M. F., Coelho, S. T., and Muwanga, M. K. (2017). Fostering Local Sustainable Development in Tanzania by Enhancing Linkages Between Tourism and Small-Scale Agriculture. Journal of Cleaner Production, 162, 1567–1581. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.06.164
• Telfer, D. J., and Wall, G. (1996). Linkages between Tourism and Food Production. Annals of Tourism Research, 23(3), 635–653. https://doi.org/10.1016/0160- 7383(95)00087-9
• The Association of Turkish Travel Agencies. (TÜRSAB). (2020), Turist Sayısı ve Turizm Geliri. Retrieved from https://www.tursab.org.tr/istatistikler/turist-sayisi-ve-turizm- geliri . Access Date: 01.05.2020
• The Central Bank of the Republic of Turkey. (2017).Bülten-Gıda Komitesi Çalışmaları. Retrieved from https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/f714fb5f-d731-443f-8aec- 82e85f5c2a61/Bulten46_revize.PDF?MOD=AJPERESandCACHEID=ROOTWORKSPACE-f714fb5f-d731-443f-8aec-82e85f5c2a61-m3fB9EK . Access Date: 09.05.2020
• Timms, B. (2006). Caribbean Agriculture–Tourism Linkages in a Neoliberal World: Problems and Prospects for St Lucia. International Development Planning Review, 28(1), 35–56. https://doi.org/10.3828/idpr.28.1.2
• Toker, B. (2007). Türkiye’de Turizm Sektörü Teşviklerinin Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi, 14(2), 81–92.
• Torres, R. (2002). Toward a Better Understanding of Tourism and Agriculture Linkages in the Yucatan: Tourist Food Consumption and Preferences. Tourism Geographies, 4(3), 282–306. https://doi.org/10.1080/14616680210147436
• Torres, R. (2003). Linkages Between Tourism and Agriculture in Mexico. Annals of Tourism Research, 30(3), 546–566. https://doi.org/10.1016/S0160-7383(02)00103-2
• Torres, R., and Momsen, J. H. (2004). Challenges and Potential for Linking Tourism and Agriculture to Achieve Pro-Poor Tourism Objectives. Progress in Development Studies, 4(4), 294–318. https://doi.org/10.1191/1464993404ps092oa
• Türkben, C., Gül, F., and Uzar, Y. (2012). Türkiye’de Bağcılığın Tarım Turizmi (Agro-Turizm) İçinde Yeri ve Önemi. KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si, 14(23), 47–50.
• Welteji, D., and Zerihun, B. (2018). Tourism–Agriculture Nexuses: practices, challenges and opportunities in the case of Bale Mountains National Park, Southeastern Ethiopia. Agriculture and Food Security, 7(1), 1-14. https://doi.org/10.1186/s40066-018-0156-6
• World Bank (2020). World Bank Open Data. Retrieved from https://data.worldbank.org/ . Access Date: 14.05.2020
• Yılmaz, G. Ö., and Gürol, N. K. (2012). Balıkesir İlinin Kırsal Turizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2, 23–32.
• Zivot, E., and Andrews, D. W. K. (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil-Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business and Economic Statistics, 10(3), 251-270. https://doi.org/10.2307/1391541