Cumhuriyet Döneminde Van’da Yapılan Devlet Yatırımları

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 69 - 98, 20.04.2021

Rahmi Doğanay

Öz

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçerken, yönetim biçimi ve kurumsal açıdan dönüştürülen yapı, iktisadi, ekonomik, sosyo-kültürel açılardan da dönüşüme ihtiyaç duymaktaydı. Modern ve çağdaş değerlere sahip, tam bağımsız bir devlet olma iddiasının zeminini her ne kadar Osmanlı yenileşme hareketleri oluşturmuş olsa da, Osmanlı bu iddiasında yeteri kadar aşama kaydedemediği için çağdaşlarıyla rekabet edemeyerek yıkılmıştı. Yeni Cumhuriyet’in belki de cephelerde verilen mücadeleden daha zor olacak işi, ülkeyi bayındır, toplumu müreffeh kılmaktı. Osmanlı döneminde bu konularda da göreceli olarak bazı girişimlerin yapılmış olduğu gerçeği bir yana, ülke harap ve toplum yoksulluk içindeydi. Osmanlı’dan miras alınan ekonomik durumun vahameti bir yana, aralıksız savaşlarla geçirilen sürecin yıkımının da telafi edilmesi gerekiyordu. Bu zorlukları aşabilmek adına, öncelikli olarak temel ihtiyaçların karşılanmasına yönelik yatırımların yapılmasına yönelen Cumhuriyet yönetimleri, durumun özel teşebbüslerin keyfiyetine bırakılamayacak kadar önemli olduğunun farkındaydılar. Bu yüzden, en azından öncelikli yatırımların devlet tarafından yapılması huşunu önemsemişler ve devletçi bir ekonomik sistemi uygulamaya koymuşlardı. Araştırmamızda, Cumhuriyet Türkiyesi’nde ülkenin kalkındırılması ve toplumun refahının arttırılması için izlenen ekonomi ve iktisat politikalarına Van örneği üzerinden değinmeye çalışacağız. Cumhuriyet Döneminde Van’da devlet eliyle yapılan yatırımlar incelenecektir. Konuyla ilgili doğrudan veya dolaylı araştırmalar çalışmamıza ufuk açarken, Cumhuriyet Arşivi’ndeki konuyla ilgili belgeler de değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van, Kamu Yatırımları, Doğu Anadolu

State Investments Made in Van in the Republican Period

Öz

When transiting from the Ottoman to the Republic, the management style and institutionally transformed structure also needed transformation in terms of economic, economic and socio-cultural aspects. Although the Ottoman innovation movements constituted the basis of the claim of being a fully independent state with modern and contemporary values, the Ottomans could not compete with their contemporaries because they could not make enough progress in this claim. The task of the New Republic, which would perhaps be more difficult than the struggle on the fronts, was to make the country flourishing and to make the society prosperous. Apart from the fact that some attempts were made on these issues in the Ottoman period, the country was devastated and the society was in poverty. Aside from the gravity of the economic situation inherited from the Ottoman Empire, the destruction of the process, which had been through continuous wars, had to be compensated. In order to overcome these difficulties, the Republican governments, who primarily focused on making investments to meet basic needs, were aware that the situation was too important to be left to the enjoyment of private enterprises. Therefore, they paid attention to the birch of at least priority investments to be made by the state and implemented a statist economic system. In our study, the Turkish Republic and the country's development is'll try to point out the example of Van monitoring the economy and economic policy to improve the social welfare. Government-made investments in Van during the Republican Period will be examined. While direct or indirect research on the subject gives rise to our study, documents related to the subject in the Republic Archive were also evaluated.

Anahtar Kelimeler

Van, Public Investments, Eastern Anatolia

Kaynakça

• Akpınar, D. (2018). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Van’da ve Sinop’ta Petrol Arama Çalışmaları (1876-1950). İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (İtobiad), 7(4), 2356-2377.
• Boratav, K. (1982). Türkiye İktisat Tarihi (1908-1985). Ankara.
• Deniz, O. ve Yazıcı, H. (2003). Van Gölü’nde Ulaşım. Türk Coğrafya Dergisi, İstanbul, (40). Eren, Ü. (1967). Doğu Bölgesi Hayvancılığının Ekonomik Bünyesi. Doğu Anadolu Kalkındırma Sorunları Semineri I. Ankara.
• Kaçmaz, A. (1998). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinin Doğu Anadolu Bölgesi Üzerindeki İktisadi Politikaları (1930-1945). (Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kardaş, A. (2015). Cumhuriyet Döneminde Van Gölü Havzası’nda Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımları. Ankara.
• Kardaş, A. (2017). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Van’da Madencilik Çalışmaları (1908-1980). Ankara.
• Kardaş, A. (2016). Uluslararası Bir Proje Olarak Türkiye-İran-Pakistan Demiryolunun Açılması. Kafkas Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1).
• Kardaş, A. (2019). Tek Parti Döneminde Van’da Sağlık Sorunları ve Kurumları. Akademik Düşünce ve Tarih Dergisi, 6(4).
• Kayaçelebi, Ü. (23 Ocak 2017). Enis Köy Enstitüsü, Bölge Gazetesi.
• Kopar, M. (2005). Doğu Anadolu’da yapılan Kamu Harcamaları (1927-1950). (Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kuşçuoğlu, Y. (1965). Van ve Çevresi. Arkitekt Dergisi. İstanbul.
• Lokman, K. (t.y.). Kürzot Petrol Madeni ve Havalisi Hakkında Rapor, MTA Arşivi, D. No: 1670.
• Mutlu, Y. (2005). Bayındırlık Bakanlığı Tarihi. Ankara.
• Pekmezciler, S. (1955). Şahmanis Linyitleri Hakkında Rapor.
• Tunç, V. (2019). Van Gölü Havzasında Kamu Yatırımları ve Harcamaları (1946-1950). İstanbul.