Van Yöresine Ait Halk Masallarının Değer Aktarımı Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 451 - 480, 20.04.2021

Bünyamin Sarikaya , Süleyman Aydeniz

Öz

Bu çalışmanın amacı, Van yöresine ait halk masallarını değer aktarımı açısından incelemektir. Bu bağlamda ilgili masallardaki değerler tespit edilmiş, öğretim programlarında ifade edilen on kök değer ve bu değerlerin dışında yer alan değerler açısından önemleri ortaya konulmuştur. Bu çalışmada “temel nitel araştırma” deseni kullanılmıştır. Çalışmanın inceleme materyali Kasımoğlu (2010) tarafından yazılmış doktora tezinde yer alan Van yöresine ait 70 halk masalıdır. Çalışmada doküman incelemesine göre elde edilen veriler, içerik analiziyle çözümlenmiş, sıklık açısından değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Çalışma sonunda Van yöresine ait halk masallarında kök değerlerin tamamına ait örneklerin bulunduğu ve en çok yardımseverlik (93), sevgi (44), sabır (32), saygı (32) ve dürüstlük (27) kök değerlerine yer verildiği tespit edilmiştir. Masallarda kök değerlerin dışında ise 40 farklı değerin olduğu saptanmıştır. Bu değerlerin içinde en fazla dini değerlere duyarlılık (67), estetik (51), azimli olma (37), cesaret/cesur olma (26), geleneksellik (25) ve nezaket/kibarlık (25) değerlerine yönelik örneklerin olduğu görülmüştür. Bu sonuçlara göre Van yöresine ait halk masallarının değer aktarımı açısından zengin olduğu ifade edilebilir. Çalışmanın sonunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Van halk masalı, değer aktarımı, kök değerler

Analysis of Folk Tales of Van Province in Terms of Value Transfer

Öz

Kaynakça

• Akkaya, N. (2014). Keloğlan Masallarında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 312-324.
• Akkaya, N. (2017). Kıbrıs Türk Masallarında Değerler. Folklor/Edebiyat, 23(90), 231-244.
• Aktan, O. ve Padem, S. (2013). İlköğretim 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Kullanılan Okuma Metinlerinde Yer Alan Değerler. Asya Öğretim Dergisi, 1(2), 44-55.
• Aktaş, E. ve Beldağ, A. (2017). Kalila and Dimnaas One of the Traditional Antecedents of Modern Classifications of Values. International Education, 10(3), 46-53.
• Aktepe, V. (2010). İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde “Yardımseverlik” Değerinin Etkinlik Temelli Öğretimi ve Öğrencilerin Tutumlarına Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akyol, Ş. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Sevgi Temasının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Alabay Yolcu, T. (2019). Hasan Lâtif Sarıyüce’nin Anadolu Masallarının Eğitsel Değerler Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı'nın Hazırladığı 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Değerler Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Arıcı, A. F. (2016). Estetik Değer Oluşturmada Masalların Rolü: Türk Masalları Örneği. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,(18), 2, 1017-1035.
• Aydın, A. R. (2009). İnanma İhtiyacı ve Dinî Ritüellerin Psikolojik Değeri. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(2), 87-100.
• Aytekin, M. (2015). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarının Değer İletimi Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Bascom, W. (1963). Four Functions of Folklore. The Journal of American Folklore, (67), 333-349.
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Değer Aktarımı Açısından İncelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17 (37), 109-146.
• Balık, Z. D. (2016). Hayat Bilgisi Öğretim Programındaki Değerler Bakımından Hayat Bilgisi Ders Kitapları İle Yüz Temel Eser Listesindeki Ulusal Masalların Karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Belet, Ş. D. & Deveci, H. (2008). Türkçe Ders Kitaplarının Değerler Bakımından İncelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu, 2-4, Çanakkale.
• Bilgin, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüğü Kavramlar, Yaklaşımlar. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bulut, K. (2021). Ayla Kutlu’nun ‘Merhaba Sevgi’ Adlı Çocuk Romanının Değerler Eğitimi ve On Kök Değer Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 248-272
• Cansız Aktaş, M. (2014). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.). Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 337-371). Ankara: Pegem Akademi.
• Cengiz, Ş. ve Duran, E. (2017). Okul Öncesi Dönemine Ait Hikâye ve Masallardaki Değerlerin İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42 (191), 205-233.
• Cevizci, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. (3. bs.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Creswell, J. W. (2005). Educational Research: Planning, Conducting And Evaluating Quantitative And Qualitati And Research. USA: Pearson Prentice Hall.
• Çapoğlu, E. (2014). Ortaokul 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde Yer Alan Değerler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Çapoğlu, E., ve Okur, A. (2015). Ortaokul 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Şiirlerde Yer Alan Değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104.
• Çepni, S. (2012). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çoban, A. (2020). Değerler Eğitimi Bağlamında Türk Destan Örneklerinde Kök Değerler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Demir, Ş. (2019). Feridun Oral’ın Resimli Öykü Kitapları Üzerine Bir Doküman İncelemesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demir, T. (2012). İlköğretim Sekizinci Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Metinlerinde Yer Alan Değer Unsurlarının Eşdizimsel Örüntülemeler Açısından Görünümleri. Turkish Studies, 7 (2), 1063- 1078.
• Dilidüzgün, S. (2007). Çağdaş Çocuk Yazını. (2. Basım). İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Direkçi B., Akbulut S., Şimşek B. (2019). Türkçe Eğitimi Alanında Yapılan Değerler Eğitimi Tezlerinin İncelenmesi. ZfWT, 12 (2), 117‐140.
• Durhat, G. ve Ökten, C. E. (2020). Kök Değerlerin Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Erdemler Temasıyla İlişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 675-693.
• Doğan, M. (1990). Büyük Türkçe Sözlük. (Sekizinci Baskı). Ankara: Rehber Yayınları.
• Duyan, V., Gülden, Ç. ve Gelbal, S. (2012). Öz-Denetim Ölçeği ÖDÖ: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Journal of Society & Social Work, 23(1), 25-38.
• Eken, N. T. ve Öksüz H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe Ders Kitaplarındaki Hikâye Edici Metinlerin Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Bakımından İncelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401.
• Elçin, Ş. (1981). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ertürk, S. (1975). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Meteksan Lmt. Şti.
• Foulquıe, P. (1994). Pedagoji Sözlüğü. Karakaya, C. (Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• İkiz, F. E., Totan, T. ve Karaca, R. (2013). Sorumluluk İnançlarını Arttıran Faktörleri Belirleme Ölçeğinin Uyarlanması. New/Yeni Symposium Journal, 51(2), 105-115.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı Yaklaşıma Göre İlköğretim 6 ve 7. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Değerlerin İncelenmesi (Muğla İli Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Karagöz, B. (2017). Naki Tezel’in Türk Masalları Adlı Kitabının Değerler Açısından Analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 534-556.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kardaş, M. N. ve Cemal, S. (2017). Değerler Eğitimi ve Türkçe Öğretiminde Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalara İlişkin Kaynakça Denemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(16), 383-413.
• Kardaş, S. (2020). Bitlis Halk Masallarının Çocuğa Uygunluğu ve Değerler Eğitimine Katkısı Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kasımoğlu, H. (2010). Van Yöresine Ait Türk Halk Masalları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kavaklı, T. (2019). Mavisel Yener’in Masal Kitaplarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Kılcan, B. (2016). Ignác Kúnos’un Kırk Dört Türk Peri Masalı Adlı Eserinin Değerler Açısından İncelenmesi. Turkish Journal of Education (TURJE), 5(3),82-94.
• Kılıç, B. S. ve Yılmaz, O. (2018). Fakir Baykurt’un Masallarında Değer Eğitimi ve Masalların Türkçe Eğitimine Katkısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1104-1125.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinde Yer Alan Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (27), 217-259.
• MEB. (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. Çevrim-içi: http://ttkb. meb. gov. tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi- program.pdf.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Talim Terbiye Kurulu: Ankara.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma - desen ve uygulama için bir rehber / Qualitative research a guide to design and implementation. Turan, S. (Çev.). Ankara: Nobel Akademik.
• Mert, E. L. (2013). İlköğretim 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan Öykü Metinlerindeki Değerlerin Eşdizimli Sözcükler Bağlamında İncelenmesi. İlköğretim Online, 12 (3), 809-821.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (2019). Genişletilmiş bir kaynak kitap nitel veri analizi. Akbaba Altun, S. ve Ersoy, A. (Çev. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Milli Eğitim Temel Kanunu (1973). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf adresinden 21.01.2021 tarihinde alınmıştır.
• Nazıroğlu, B., Gün, A., Kılıç, A. İ. ve Kaya, F. (2016). Temel Ahlaki Değerler. Mustafa Köylü (Ed.). Teoriden Pratiğe Değerler Eğitimi (s. 181-248). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Özbaşı, S. (2020). Türkçe Dersi Öğretim Programındaki Kök Değerler Çerçevesinde Aytül Akal Masallarının İncelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 178-193.
• Özcan, E. (2017). Türk Dünyası Masallarının Değerler Eğitiminde Kullanılabilirliği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Pehlivan, A., Aydın, İ. S. ve İnnalı, H. Ö. (2017). KKTC’de Okutulan Türkçe Ders Kitaplarının Değerler Eğitimi Üzerinden İncelenmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(3), 164-180.
• Senek, S. (2018). Aytül Akal’ın Masallarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Sever, E., Memiş, A. & Sever, S. (2015). Pertev Naili Boratav'ın Zaman Zaman İçinde masal kitabının değerler açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, XIV. Uluslararası Katılımlı Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (21-23 Mayıs 2015) Özel Sayısı, 246-263.
• Sezer, M. Ö. (2010). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Evrensel Yayınları.
• Şahin, N. (2015). İlkokul 4. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinin Kültürel Değerler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Şakiroğlu, Y. (2020). 6. Sınıf Türkçe Ders Kitabının Değer Aktarımı Bağlamında İncelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 145-161.
• Şener, H. (2013). Hayriyye-i Nabi’de Aktarılan Değerler. Turkish Studies, 8(1), 2051-2524.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin İlettiği Değerler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(5), 765-779.
• Şimşek, Ş. (2017). Türkçe Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerinde Karakter Eğitimi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(13), 357-364.
• Yeniasır, M. (2015). Kıbrıs Türk Masallarında Yer Alan Değerlerin İncelenmesi. International Journal of Languages’ Educationand Teaching, 1943-1953.
• Yılar, R. (2016). İlettiği Değerler Açısından İlkokul Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinler Üzerinde İncelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2012). Çocuk Eğitiminde Masalların Yeri (Binbir Gece Masalları Örneği). SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 299-306.