20. Yüzyılda Van’da Halkbilimi/Halk Kültürü: Araştırma, Tanıtım ve İcra Faaliyetleri

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 523 - 558, 20.04.2021

Erdem Akın

Öz

Halkın maddi ve manevi bütün kültürel unsurlarını bilimsel bir tavırla araştırma disiplini olan halkbilimi, halk kültürünün her yönüyle ortaya konulması, çeşitli kuram ve teoriler ışığında araştırılması ve korunmasında önemli bir işlevi yerine getirir. Yakın tarihin kültürel atmosferi tasvir edilirken sivil toplum kuruluşları ve yerel medya unsurlarına özellikle odaklanmak, bütüncül bir bakış açısı oluşturabilmek adına önem arz etmektedir. Bu sebeple çok yönlü çalışmalarda basın, süreli yayın ve kurum-kuruluş kapsamındaki faaliyetlere özellikle odaklanma gereği kendini göstermektedir. Bu çalışmada 20.yy’da Van yöresinin kültürel zenginliğini ortaya çıkarma amaçlı, çoğu zaman kısıtlı imkanlarla yürütülen çalışmaların konu ve kapsamı ele alınmıştır. Van yöresinde gerçekleştirilen halk kültürü araştırma, tanıtım ve icra faaliyetlerinin sözlü kültür ürünleri, geçiş dönemi inanış ve uygulamaları ve maddi kültür vb. konulara odaklandığı, çalışmaların çoğu zaman bütüncül bir bakış açısından uzak şekilde tematik olarak yürütüldüğü görülmektedir. Ayrıca söz konusu konu çeşitliliğinde anonim halk edebiyatı ürünlerinin ağırlıklı olduğu dikkati çekmektedir. Yetişmiş insan kaynağının sınırlılığı sebebiyle çalışmalar akademik bir yaklaşımdan uzak şekilde, daha çok derleme gazeteci, öğretmen gibi meslek kollarından amatör bir ruhla gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van, halkbilimi, halk kültürü, araştırma, tanıtım, icra

Folklore/Folk Culture in Van in the 20th Century: Research, Promotion Performance Activities

Öz

Folklore discipline explores all the material and spiritual cultural elements of the people in a scientific manner. Folklore provides an important function in revealing the folk culture in every aspect, researching and protecting it in the light of various theories. While depicting the cultural atmosphere of recent history, it is important to focus on non-governmental organizations and local media elements in order to create a holistic perspective. For this reason, it is necessary to focus particularly on activities within the scope of press, periodicals, and associations in multilateral studies. In this study, the subject and scope of the studies, which were mostly carried out with limited resources, aimed at revealing the cultural richness of the Van region in the 20th century. Folk culture research activities carried out in the Van region focus on issues such as oral cultural products, transitional beliefs and practices, and material culture. It is seen that these studies are mostly carried out thematically, far from a holistic perspective. In addition, it is noteworthy that anonymous folk literature products are predominant in the subject diversity in question. Due to the limited number of trained human resources, the studies were carried out with an amateur spirit from professions such as journalists and teachers, far from an academic approach.

Anahtar Kelimeler

Van, folklore, folk culture, research, promotion, performance

Kaynakça

• Akın, E. (2018). Talip Apaydın’ın Romanlarında Halk Bilimi Unsurları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Siirt Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Alper, C. (1974). Van; Çeşitli Yönleriyle. Ankara: Yargıçoğlu Matbaası.
• Aksan, D. (2003). Her Yönüyle Dil. Ankara: TDK Yayınları.
• And, M. (2016). Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Artun, E. (2010). Türk Halkbilimi. İstanbul: Kitabevi.
• Başuğur, E. (1998). Küp Köyü Takvim ve Meteorolojisi, Türk Halk Kültüründen Derlemeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baysan, A. (1996). Van İlinin Kadın Giyim-Kuşam-Takı Geleneği Üzerinde Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Boratav, P. N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P. N. (2011). Halk Edebiyatı Dersleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bülbül, S. (1995). Van Gölü Havzası Türbe ve Kümbetlerinde Mimari Süsleme. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Çavuşoğlu, R. (1995). Van Müzesi'ndeki Urartu Bronz Kemerleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Çay, A. (1979). Türk Destanları, Oğuzlama ve Basri Gocul Hoca. Türk’e Çağrı, 9, 21-26.
• Çobanoğlu, Ö. (2010). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çurku, R. (2004). Van'da Mahalli Basın ve İkinisan Gazetesi Örneği (1957-1961). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Demir, N. (2016). Oğuzname İngiltere Nüshaları İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. İstanbul: H Yayınları.
• Demirpolat, E. (1997). XX. Yüzyıl Van İli Tarihi ve İnanç Coğrafyası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Devellioğlu, F. (1990). Türk Argosu İnceleme–Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dorson, M. R. ve W. J. Thoms (1997). William John Thoms ve “Folklor” Başlıklı Yazısı. Serpil Aygün Cengiz (Çev.). Milli Folklor, 36, 89-92.
• Durbilmez, B. (2013). Halk Bilimi Araştırmalarının 100. Yılında: "Halk Bilimi" ile "Edebiyat"ın Ortak Alanları ve "Halk Edebiyatı" Üzerine Bir Değerlendirme. Milli Folklor, 12 (99), 101-112.
• Durmaz, U. (2018). Türkiye Üniversitelerinde Halkbilimi Bölümlerinin Dünü, Bugünü, Yarını. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 38, 152-167.
• Düzgün, D. (2015). Halk Bilimi Araştırmalar Tarihinde Prof. Dr. Mehmet Kaplan ve Atatürk Üniversitesi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 55, 257-272.
• Ekici, M. (2007). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Görgünay, N. (1990). Kirkitli Dokumalarımızdan Cecimlerimiz ve Van, Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, 253-272.
• Gülensoy, T. (2011). Barbar Türkler. Ankara: Akçağ Yayınları
• Güngör, C. (1995). Van Bölgesi'nde Tarihi Açıdan Halk Kültürünün İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kalafat, Y. (1990). Doğu Anadolu'da Eski Tarih İnançlarının İzleri. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Kaya, D. (2004). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kayaçelebi, K. (1990). Doğunun Yıldızı Van (Bütün Yönleriyle). İstanbul: Zafer Matbaası.
• Komisyon (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Komisyon (1998). Cumhuriyetin 75. Yılında Van. Van.
• Köprülü, M. F. (1989). Edebiyat Araştırmaları- I. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Mirzaoğlu, G. (2018). Türkülerde Seher Yeli Motifi. Metin Ergun (Ed.), Türk Halk Edebiyatı İncelemeleri Saim Sakaoğlu Armağanı (155-164). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Özcan, A. (1996). Güreş. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Cilt.14, ss. 317-320).
• Tan, N. (2000). Folklor (Halk Bilimi) Genel Bilgiler. İstanbul: Artmedia.
• Tanpınar, A. H. (1988). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Saban, G. M. (2019). Millî Kimliğin Oluşturulması Bağlamında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sağ, M. (1995). Van Müzesinde bulunan Van-Hakkari Yöresi Kilimlerinin Tekstil Tasarımı Açısından Analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Şahin, G. (2012). Van Halkevi ve Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 31, 52, 93-134.
• Talay, A. (1998). Bizim Eller Van. Ankara: Van Belediye Başkanlığı Yayınları.
• Thoms, W. J. (1994). Folklor. Serpil Aygün Cengiz (Çev.). Folklor/Edebiyat, 1, 52-54.
• Tunç, A. Z. (2009). Köy Enstitülerinde Sanat Eğitimi ve Dönemin Yöneticilerinin Sanata Yaklaşımları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 30-34.
• Odacı, N. (2016). Oğuznamecilik Geleneği ve Milli Destan Şairimiz Basri Gocul. Türkbilig, 32, 223-238.
• Önay, Y. (1995). Van Masalları Üzerine Bir Araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Örnek, S. V. (1971). Anadolu Folklorunda Ölüm. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Örnek, S. V. (1977). Türk Halkbilimi. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tekin, Z. (2005). Van Şehir Tarihi Bibliyografyası. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6, 689-731.
• Yerli, M. (1995). Van Müzesinde Bulunan Kilimler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Apaydın, T. (15 Eylül 1956). Kızılelma Köyünde. Çaldıran.
• Bekiroğlu, M. (02 Nisan 1959). Turizmin Gerçekleşmesi. Göl Ekspres.
• Bozkurt, M. E. (1 Kasım 1952). Feleğe. Serhat.
• Dabbağoğlu, M. T. (01 Kasım 1952). Türkümüz. Serhat
• Dabbağoğlu, M. T. (18 Mart 1958). Yurt=Üniversitesi. Vankulu.
• Davudoğlu, Ü. (-- Ekim 1952). Niçin Çıkıyoruz. Serhat.
• Demiroğlu, F. (1958). Van Efsanesi. İkinisan.
• Ergun, E. (18 Mart 1958). Özleyiş. Vankulu.
• İlhan, A. İ. (15 Haziran 1956). Van Musiki Cemiyeti. Çaldıran.
• İlhan, A. İ. (15 Kasım 1956). Eski Van Türküsü. Çaldıran.
• Kızıltan, A. Y. (1 Şubat 1948). Ön Söz. Doğu Işığı Van Ortaokul Dergisi.
• Konakçı, A. (18.Mart 1958). Van Folklorundan Beddualar. Vankulu.
• Mehterbaşıoğlu, S. (27 Ocak 1958). İktisadi ve Kültürel Kalkınmaya Namzet Şehir. İkinisan.
• Mehterbaşıoğlu, S. (24 Ağustos 1958). Oğuzlama Sayımız. İkinisan.
• Polat, M. N. (24 Eylül1958). Milliyetçilik Görüşü. İkinisan.
• Türkoğlu, C. (2 Nisan 1959). Van’ın Bilmece, Mâni ve Deyimlerinden Birkaçı, Bendimani.
• Uzel, D. (28 Mart 1959). Türkülerde Van. İkinisan.
• Uzel, D. (30 Mart 1959). Türkülerde Van. İkinisan.
• Vanlıgil. (20 Nisan 1959). Van’ın Tanınması. Bendimahi.
• Yavaş, H. (26 Mart 1957). Van’a Hasretlik. Bendimani.
• Yıldırım, Ö. (24 Eylül 1958). Dede Korkut Hakkında Bir İnceleme. İkinisan.
• Yiğittop, S. (28 Mart 1959). Ramazan Manileri. İkinisan.
• (26 Mart 1957). Van’ın Dede Babadan Kalma Bazı Veciz Sözleri. Bendimani.
• (02 Nisan 1959). Hangi Türküleri Severler. Bendimani.
• (29 Eylül 1953). Nasrettin Hoca, Van Postası.
• (02 Kasım 1954). Güzel Fıkralar. Van Postası.
• (-- Şubat 1955). Van Lisesinden Haberler. Erek.
• (18 Mart 1958). Van Folklorundan, İmansız Gitmesin, Vankulu.