Şanlıurfa İlinin Yağış-Sıcaklık Eğilimleri

Yıl 2021, Sayı: 54, 515 - 536, 31.12.2021

Neşe Duman Mustafa Recep İrcan

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1052821

Cited By: 3

Öz

Makro iklim özelliği itibariyle büyük çoğunluğu Akdeniz İklim sahası içerisinde yer alan Türkiye, insan kaynaklı iklim değişikliğinden olumsuz bir şekilde etkilenecek sahalardan birinde yer almaktadır. İklim değişikliği sonucu yaşanan ekstrem hava olayları, küresel ısınma, kuraklıklar, seller vb. birçok durum ülkemizin karşı karşıya kaldığı en önemli sorunlardan biridir. Ortalama sıcaklıklardaki ve yağışlardaki artma/azalma eğilimleri, bu konuda hazırlanan/hazırlanacak çalışmaların önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, makro iklim sahası itibariyle Akdeniz iklim bölgesinde yer alan Şanlıurfa ilinin yağış ve sıcaklık eğilimleri analiz edilmiştir. 1965-2019 yılları arasında ölçümlerinin yapıldığı yağış-sıcaklık verileri Mann-Kendall ve Sen Slope yöntemiyle yıllık ve mevsimlik olarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular araştırma sahasındaki Akçakale ve Ceylanpınar istasyonlarının yağış eğilimlerinde anlamlı azalmaların yaşandığını (Azalmaların anlamlılık düzeyi: Akçakale’de 0.05; Ceylanpınar’da 0.01’dir); Şanlıurfa merkez ve Birecik istasyonlarında ise anlamlı olmayan azalmaların yaşandığını; Siverek istasyonunda ise anlamlı olmayan artışların yaşandığını ortaya koymaktadır. Sıcaklık eğilimlerinde ise araştırma sahasındaki tüm istasyonların 0.001 anlamlılık düzeyinde artışların yaşandığını göstermektir. Özellikle araştırma sahasında son yıllarda azalan yağış eğilimine karşın artan sıcaklık eğilimi dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Mann-Kendall trend analizi, Yağış, Sıcaklık, Şanlıurfa

Precipitation-Temperature Trends of Şanlıurfa Province

Öz

Turkey, most of which is located in the Mediterranean climate zone due to its macro climate, is located in one of the areas that will be negatively affected by human-induced climate change. Extreme weather events experienced as a result of climate change, global warming, droughts, floods, etc. Many situations are one of the most important problems faced by our country. Increase / decrease tendencies in average temperatures and precipitation reveal the importance of the studies prepared / to be prepared on this subject. In this study, precipitation and temperature trends of Şanlıurfa province, which is located in the Mediterranean climate region in terms of macro climate in the Southeastern Anatolia Region of Turkey, have been analyzed. The precipitation-temperature data measured between 1965-2019 were analyzed annually and seasonally using the Mann-Kendall and Sen Slope method. The findings obtained show that there was a significant decrease in the precipitation tendencies of Akçakale and Ceylanpınar stations in the research area (Significance level of the decreases: 0.05 in Akçakale; 0.01 in Ceylanpınar); On the other hand, insignificant decreases were experienced in Şanlıurfa center and Birecik stations; It reveals that insignificant increases were experienced at Siverek station. It is to show that there was an increase of 0.001 significance level in all stations in the research area in temperature trends. Especially in the research area, despite the decreasing precipitation trend in recent years, the increasing temperature tendency is remarkable.

Anahtar Kelimeler

Mann-Kendall trend analysis, precipitation, temperature, Şanlıurfa

Kaynakça

• Acar, Z. (2018). İç Anadolu Bölgesi’nin Ekstrem Sıcaklık Özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, 70, 93‐99.
• Acar-Deniz, Z. ve Gönençgil, B. (2017). Türkiye’nin Sıcaklık Ekstremlerindeki Değişkenlikler. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, 35, 41-54.
• Bahadır, M. (2011). Güneydoğu Anadolu Proje (GAP) Alanında Sıcaklık ve Yağışın Trend Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(16): 46-59.
• Cosun, F. ve Karabulut, M. (2009). Kahramanmaraş’ta Ortalama, Minimum ve Maksimum Sıcaklıkların Trend Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 53, 41-50.
• Coşkun, S. (2020). Van Gölü Kapalı Havzasında Yağışların Trend Analizi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8(2), 521-532.
• Çiçek, İ. ve Duman, N. (2015). Seasonal and Annual Precipitation Trends in Turkey. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 10(2), 77–84.
• Deniz, A. ve Karaca, M. (1995). Analysis of Cyclone Tracks Over Turkey. Journal of ITU, 53, 59–66
• Erinç, S. (1996). Klimatoloji ve Metodları. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Frierson, D.M.W., Lu, J. & Chen, G. (2007) Width of the Hadley Cell in Simple and Comprehensive General Circulation Models. Geophysical Research Letters 34, L18804
• Gönençgil, B. ve İçel, G. (2010). Türkiye’nin Doğu Akdeniz Kıyılarında Yıllık Toplam Yağışlarda Görülen Değişimler (1975‐2006). Türk Coğrafya Dergisi, 55, 1‐12.
• İçel, G. ve Ataol, M. (2014). Türkiye’de Yıllık Ortalama Sıcaklıklar ile Yağışlarda Eğilimler ve NAO Arasındaki İlişkileri (1975-2009). Türk Coğrafya Dergisi, 28, 55–68.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2007). Climate Change 2007 - The Physical Science Basis. In S. Solomon, Qin, D., M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K. B. Averyt, M. Tignor, & H. L. Miller (Eds.), Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the İntergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.: Cambridge University Press.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2012). Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation. In C. B. Field, V. Barros, T. F. Stocker, D. Qin, D. J. Dokken, K. L. Ebi, M. D. Mastrandrea, K. J. Mach, G.-K. Plattner, S. K. Allen, M. Tignor, & P. M. Midgley (Eds.), A Special Report of Working Groups I and II of the İntergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK, and New York, NY, USA: Cambridge University Press.
• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2013). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (T. F. Stocker, D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S. K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex, & P. M. Midgley Eds.). Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA: Cambridge University Press.
• Johanson C. M. & Fu, Q. (2009) Hadley Cell Widening: Model Simulations Versus Observations. Journal of Climate, 22, 2713–2725.
• Kadıoğlu, M. (1997). Trends in Surface Air Temperature Data Over Turkey. International Journal of Climatology, 17, 511–520.
• Kadıoğlu, M. (2007). Küresel İklim Değişimi ve Türkiye Bildiğiniz Havaların Sonu. İstanbul: Güncel Yayıncılık Ltd. Şti.
• Kendall, M. G. (1975). Rank Correlation Methods. Oxford, England London: Charles Griffin.
• Kızılelma, Y., Çelik, M. A. ve Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde Sıcaklık ve Yağışların Trend Analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 64, 1-10.
• Kuglitsch, F.G., Toreti, A., Xoplaki, E., Della-Marta, P.M., Zerefos, C.S., Türkeş, M. & Luterbacher, J. (2010) Heat Wave Changes in the Eastern Mediterranean Since 1960. Geophysical Research Letters, 37(4), L04802.
• Lazaro, R., Rodrıgo, F.S., Gutıerrez, L., Domıngo, F. & Puıgdefabregas, J. (2001). Analysis of A 30-Year Rainfall Record (1967-1997) in Semi-Arid SE Spain for Implications on Vegetation. Journal of Arid Environment, 48, 373-395.
• Maheras, P., Flocas, H., Tolika, K., Anagnostopoulou, C. & Vafiadis, M. (2006). Circulation Types and Extreme Temperature Changes in Greece. Climate Research, 30(2), 161– 174. doi:10.3354/ cr030161.
• Mann, H. B. (1945). Non-Parametric Test Against Trend. Econometrika, 13, 245-259.
• Quan X. W., Diaz, H. F. & Hoerling, M. P. (2004). Changes in the Tropical Hadley Cell since 1950. The Hadley Circulation: Present, Past, and Future. Advances in Global Change Research, 21, 85–120.
• Salmi T., Määttä A., Anttila P., Ruoho-Airola T. & Amnell T. (2002). Detecting Trends Of Annual Values Of Atmospheric Pollutants By The Mann-Kendall Test And Sen’s Slope Estimates -The Excel Template Application Makesens. Helsinki: Finnish Meteorological Institute Publications on Air Quality No. 31.
• Seidel D. J., Fu, Q., Randel, W.J. & Reichler, T. J. (2007). Widening of the Tropical Belt in a Changing Climate. Nature Geoscience, 1, 21–24.
• Sneyers, R. (1990) On the Statistical Analysis of Series of Observations, WMO Technical Note, No. 143, Geneva: World Meteorological Organization (WMO).
• Tatlı, H. (2017). Detection Climate-Change From A Seasonal Perspective Over Turkey. Internatıonal 8th Atmospherıc Scıences Symposıum ATMOS2017, 1-4 November 2017 (pp.636-644). İstanbul, Turkey.
• Tecer, L. H. & Cerıt, O. (2009). Temperature Trends and Changes in Rize, Turkey, for the Period 1975 to 2007. Journal Clean Water Soil and Air, 37, 1-10.
• Tošić, I. & Unkašević, M. (2005). Analysis of Precipitation Series for Belgrade. Theoretical and Applied Climatology, 80, 67-77.
• Türkeş, M. (1996) Spatial and Temporal Analysis of Annual Rainfall Variations in Turkey, International Journal of Climatology, 16, 1057-1076.
• Türkeş, M. (1998) Influence of Geopotential Heights, Cyclone Frequency and Southern Oscillation on Rainfall Variations in Turkey, International Journal of Climatology, 18, 649-680.
• Türkeş, M. (2003). “Küresel İklim Değişikliği ve Gelecekteki İklimimiz”, 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması Gelecekteki İklimimiz Paneli, Bildiriler Kitabı İçinde, (s. 12-37), Ed.: M. Türkeş, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 23 Mart 2003, Ankara.
• Türkeş M., (2008), Küresel iklim değişikliği nedir? Temel Kavramlar, Nedenleri, Gözlenen ve Öngörülen Değişiklikler, İklim Değişikliği ve Çevre, 1, 26-37
• Türkeş, M. (2017). Türkiye’nin İklimsel Değişkenlik ve Sosyo-Ekolojik Göstergeler Açısından Kuraklıktan Etkilenebilirlik ve Risk Çözümlemesi. Ege Coğrafya Dergisi, 26 (2), 47-70,
• Türkeş, M. (2011). Akhisar ve Manisa Yörelerinin Yağış ve Kuraklık İndisi Dizilerindeki Değişimlerin Hidroklimatolojik ve Zaman Dizisi Çözümlemesi ve Sonuçların Çölleşme Açısından Coğrafi Bireşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9, 79-99.
• Türkeş, M. (2020). Climate and Drought in Turkey. Nilgün B. Harmancıoğlu ve Doğan Altınbilek (Ed.). Wather Resources of Turkey (s.85-125). Germany: Springer.
• Türkeş, M., Koç, T. ve Sarış, F. (2007). Türkiye’nin Yağış Toplamı ve Yoğunluğu Dizilerindeki Değişikliklerin ve Eğilimlerin Zamansal ve Alansal Çözümlemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 57-73.
• Türkeş, M., Koç, T. ve Sarış, F. (2009). Spatiotemporal Variability of Precipitation Total Series Over Turkey. International Journal of Climatology, 29 (8), 1056-1074.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. & Kılıç, G. (2002a). Persistence and Periodicity in the Precipitation Series of Turkey and Associations With 500 hpa Geopotantial Heights, Climate Research, 21, 59-81.
• Türkeş, M, Sümer, U. M. ve Demir, İ. (2002b). Re-Evaluation of Trends and Changes in Mean, Maximum and Minimum Temperatures of Turkey for the Period 1929–1999. International Journal of Climatology, 22, 947–977.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Yıldırım, Y. E. (2005). GAP Bölgesi’nde Gözlenen Uzun Süreli İklimsel Değişimlerin ve Eğilimlerin Zaman Dizisi Çözümlemeleri. Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına) bildiriler kitabı içinde (ss. 373-384). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• World Meteorological Organization (WMO). (2016). WMO Statement on the Status of the Global Climate in 2015. WMO - No. 1167. WMO: Author.
• Xoplaki, E., González-Rouco, J. F, Luterbacher, J. & Wanner, H. (2004). Wet Season Mediterranean Precipitation Variability: İnfluence of Large-Scale Dynamics and Trends. Climate Dynamics, 23: 63-78
• Yılmaz, E. (2019). Türkiye’de Aylık ve Yıllık Su Noksanları ve Su Fazlalarındaki Eğilimler, Türk Coğrafya Dergisi, (72), 65-83.
• Yılmaz, E. (2020). Türkiye’de Thornthwaite İklim İndislerindeki Eğilimler. Coğrafya Dergisi, (40), 163-185.
• Yılmaz, E. ve Çiçek, İ. (2016). Türkiye Thornthwaite İklim Sınıflandırması. Journal of Human Sciences, 13(3), 3973-3994.
• Yu, Y.S., Zou, S. & Whittemore, D. (1993). Non-Parametric Trend Analysis of Water Quality Data of Rivers in Kansas. Journal of Hydrology, 150, 61-80.
• Yue, S., Pilon, P. & Cavadias, G. (2002). Power of the Mann-Kendall And Spearman’s Rho Tests for Detecting Monotonic Trends in Hydrological Series, Journal of Hydrology, 259, 254-271.
• Zhang, X., Harvey, K.D., Hogg, W.D. & Yuzyk, T.R. (2001). Trends in Canadian Streamflow. Water Resources Research, 37(4), 987-998.