15. ve 16. Yüzyıllarda Bolu Sancakbeyleri

Yıl 2022, Sayı: 55, 89 - 100, 30.04.2022

Ümit Katırancı

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1111812

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma, 15. ve 16. yüzyıllarda Bolu sancağına atanan sancakbeylerine odaklanmıştır. 1460-1596 tarihleri arasında Bolu’ya tayin edilen sancakbeylerinin kimlikleri, tespit edilebildiği kadarıyla atanma tarihleri, gelirleri ile görevden ayrılış tarihleri verilmiştir. Anadolu Beylerbeyliği altında klasik biçimde teşkilatlandırılmış Bolu’nun idarecileri arasında İsfendiyaroğlu (Candaroğlu) Beyliği hânedanına mensup kişiler bulunmaktadır. Sancakta görev yapmış sancakbeyleri içerisinde en uzun süreli görev yapan kimseler bu aileye mensuplardır. İncelenen 136 yıllık sürecin 63 yılında hâkimiyet kuran bu aile, siyâsî varlıkları sona erse bile Osmanlı hâkimiyeti altında ve Osmanlı sultanlarının hizmetinde eski sahip oldukları coğrafyada hüküm sürmeye devam etmişlerdir. 15. yüzyılda İsmail Bey’in oğlu Hasan Bey 1 yıl, Kızıl Ahmed Bey 18 yıl, oğlu Mirza Mehmed Bey 12 yıl olmak üzere toplamda 31 yıl yönetimde kalmışlardır. 16. yüzyılda ise aynı aileden 5 kişi toplamda 32 yıl Bolu sancakbeyi olarak hizmet etmişlerdir. Osmanlı hânedanından iki kişi burada sancakbeyliği görevinde bulunduğundan dolayı Bolu, ikinci derece şehzâde sancağı statüsündedir. Araştırmada Osmanlı Arşivi, Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet Yazmaları ve Vakıf Kayıtlar Arşivi’nden belgeler kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bolu, sancakbeyi, tevcihat, Candaroğulları, İsfendiyaroğulları

Bolu Sancakbeys in 15th and 16th Centuries

Öz

This study focused on the sancakbeys who appointed to the Bolu sanjak in the 15th and 16th centuries. The identities of the sanjakbeys ruling Bolu between 1460-1596, their appointment dates, their incomes and dates of departure from duty as far as can be determined are given. There are people from the İsfendiyaroğlu Principality dynasty among the administrators of Bolu, which was classically organized under the Anatolian Beylerbeylik. Among the sancakbeys, the people served the longest in Bolu are members of this family. This family, which became the ruler in 63 years of the 136-year process in Bolu, continued to rule in the region under the Ottoman domination and in the service of the Ottoman Sultans, even if the political existence of their principality ended. During the 15th century, Bolu had ruled by Isfendiyarids for totally 31 years including Hasan Bey, son of İsmail Bey 1 year, Kizil Ahmed Bey 18 years, and his son Mirza Mehmed Bey 12 years. In the 16th century, 5 people from the same family served as the sancakbeyi of Bolu for a total of 32 years. Since two people from the Ottoman dynasty served as sanjakbeyi here, so Bolu became a second degree prince sanjak. In the research, documents from the Ottoman Archive, Atatürk Library Muallim Cevdet Manuscripts and Foundation Records Archive were used.

Anahtar Kelimeler

Bolu, sancakbeys, appointment, Candarogulları, Isfendiyarogullari

Kaynakça

• Mühimme Defterleri: 1, 4, 5, 25, 63, 71, 73, 77. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri: 972, 5246, 10057. Timar Ruznamçe Defterleri: 1, 69.
• Tapu Tahrir Defterleri: 425. İE.HLT. nr.1/2: 2 Muallim Cevdet Yazmaları: Defter No: B15, O82. KK.d nr.262
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi TKGM. TT.d nr. 35, 547.
• Altuğ, U. (2020). Cihan İmparatorluğunun Kurucusu Osman Beg. Kronik Yayınları.
• Âşıkpaşaoğlu. (1985). Âşıkpaşaoğlu Tarihi. (H. N. Atsız, Haz.). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Behiştî Ahmed Çelebi, (2016). Târih-i Behiştî Varidât-ı Sübhânî ve Fütûhât-ı Osmanî (791-902/1389-1502) II. Kaytaz, F. (Haz.) Türk Tarih Kurumu.
• Emecen, F. M. (2016). Yavuz Sultan Selim. Kapı Yayınları.
• Emecen, F. M. ve Şahin, İ. (1998). Osmanlı Taşra Teşkilatının Kaynaklarından 957-958 (1550-1551) Tarihli Sancak Tevcih Defteri I. Belgeler. XIX (23), 53-123.
• Fatih Sultan Mehmed, (2018). Atam Dedem Kanunu Kanunnâme-i Al-i Osman. Özcan, A. (Haz.). 2. Baskı. Kronik Yayınları.
• Gelibolulu Mustafa Âlî. (2003). Künhü’l-Ahbâr, C. II. Fatih Sultan Mehmed Devri (1451-1481). Şentürk, H. M. (Çev.). Türk Tarih Kurumu.
• Gök, İ. (2014). Atatürk Kitaplığı M.C.O.71 Numaralı 909-933/1503-1527 Tarihli İnʻâmât Defteri (Transkripsiyon-Değerlendirme) (Tez Ne. 375664). [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Har-El, S. (2019). Ortadoğu’da Hâkimiyet Mücadelesi: Osmanlı-Memlûk Savaşı 1485-1491). Çağalı-Güven, G. (Çev.). Alfa Yayınları.
• Imber, C. (2016). Ufukların Sultanı Osmanlılar: İktidarın Yapısı. Eşlisoy, N. (Çev.) Elips Yayınları.
• İbn Kemal. (1991). Tevârih-i Âl-i Osmân VII. Defter (Tenkitli Transkripsiyon). Turan, Ş. (haz.). Türk Tarih Kurumu.
• İbn Kemal. (1997). Tevârih-i Âl-i Osmân VIII. Defter (Transkripsiyon). Uğur, A. (haz.). Türk Tarih Kurumu.
• İdris-i Bitlisî. (2019). Heşt Behişt VII Ketîbe Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481. Yıldırım, M. İ. (Çev.) Türk Tarih Kurumu.
• İnalcık, H. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). 12. Baskı. Sezer, R. (Çev.). YKY Yayınları.
• Kanunnâme-i Sultan Süleyman Han. Bayezid Devlet Kütüphanesi, Veliyüddin, No: 1969.
• Kılıç, O. (2021). Osmanlı Taşrasının İdari Taksimatı ve Yöneticileri: Kuruluştan 19. Yüzyıla.Cilt 1, İdeal Kültür Yayınları.
• Kunt, İ. M. (1978). Sancaktan Eyalete: 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Küçükönder, A. (2003). Üsküdar Şerʻiyye Sicilinin 18 Numaralı Transkripsiyonu. [Yayınlanmamış Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi. Fen-Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Özcan, A. (2002). Kul. TDV İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt 26, 348-350).
• Seslikaya, A. (2014). Yavuz Sultan Selim'in Sefer Menzilnameleri (Çaldıran, Kemah, Dulkadiroğlu ve Mısır Seferi Menzilnameleri) ve Haydar Çelebi Ruznamesi: Transkripsiyon ve Değerlendirme. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Sevinç, P. (1994). 955-982/1548-1574 Tarihli Osmanlı Beylerbeyi ve Sancakbeyileri Tevcîh Defteri (563 nr.). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Taş, K. Z. (2017). Osmanlının Arka Bahçesi: Bolu Sancağı: 16. Yüzyılda Bolu-Düzce-Bartın-Karabük-Zonguldak. Post Yayınları.
• Topkapı Sarayı Arşivi H.951-952 Tarihli ve E-12321 Numaralı Mühimme Defteri. (2002). Sahillioğlu, H. (Haz.). IRCICA.
• Tursun Bey. (1977). Târîh-i Ebü’l-Feth. Tulum, M. (Haz.) İstanbul Fetih Cemiyeti.
• Yücel, Y. (1988). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar XIII-XV. Yüzyıllarda Kıuzey-Batı Anadolu Tarihi: Çoban-oğulları Beyliği, Candar-oğulları Beyliği I. 2. Baskı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.