Bir Kurumsal Mantık Olarak Türk Töresi ve Onun Yönetsel Aktörler Üzerindeki Şekillendiriciliği: Kutadgu Bilig Temelinde Bir İnceleme

Yıl 2022, Sayı: 55, 215 - 231, 30.04.2022

Ali Taş Ahmet Yağmur Ersoy Gökhan Gürler

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1111866

Öz

Bu çalışma bir kurumsal mantık olarak töreyi örgüt teorisi yazınının gündemine taşımak amacıyla yapılmıştır ve çalışmanın odak noktasını merkez bir kurumsal mantık olarak nitelendirilen Türk Töresi oluşturmaktadır. Bu odak noktası temelinde araştırmada şu üç soruya cevap aranmıştır; birincisi, bir kurumsal mantık olarak törenin hâkim değerleri nelerdir? ikincisi, bir kurumsal mantık olarak törenin yönetsel aktörler üzerinde nasıl bir şekillendirici gücü bulunmaktadır? Üçüncüsü bir kurumsal mantık olarak Türk töresinde bilginin kaynağı olarak neresi/nereleri ve/veya hangi kaynaklar ön plana çıkmaktadır? sorularına cevap aranmıştır. Bu sorular çerçevesinde araştırma Kutadgu Bilig temelinde bir incelemeye dayanmaktadır. Bahsedilen sorular temelindeki incelemede adaletin, iyilik-faydalılığın, eşitlik ile insanlık ve hoşgörünün töre kurumsal mantığının hâkim değerleri olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra inceleme sonuçları, bir kurumsal mantık olarak törenin beyin görevlerini ve bu görevlerin nasıl yerine getirileceğini tanımlama, bir beyin sahip olması gereken vasıfları belirleme ve beylik için gerekli olan güç kaynağının kontrolü üzerinden yönetsel aktörler üzerinde önemli bir şekillendiriciliğe sahip olduğuna işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Türk töresi, kurumsal mantık, kurumsal kuram

Turkish Tore as an Institutional Logic and Its Forming Effects on Administrative Actors: A Research-Based on Kutadgu Bilig

Öz

The main aim of this study is to describe tore as an institutional logic. In this context, answers to the following three questions were sought in this study. What are the dominant values of tore as an institutional logic? As an institutional logic, what kind of shaping power does tore have on administrative actors? Which sources come to the fore as the source of information in Turkish tore as an institutional logic and where? Within the framework of these questions, the research is based on an examination based on Kutadgu Bilig. In the examination based on the aforementioned questions, it has been seen that justice, benevolence-usefulness, equality, humanity, and tolerance are the dominant values of the tore institutional logic. In addition, the results of the study indicate that the tore as an institutional logic has an important shaper on the administrative actors through defining Sultan's tasks and how these tasks are to be performed, determining the qualifications that a Sultan should have, and controlling the power source necessary for the principality.

Anahtar Kelimeler

Kutadgu Bilig, Turkish tradition, institutional theory, institutional logic

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (2020). Eski Türklerde kut ve töre bağlamında hükümranlığın hudutları. Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, 71(1), 29-50
• Arsal, S. M. (1947). Türk tarihi ve hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Barley, S. R. ve Kunda, G. (1992). Desing and devotion: Surges of rational and normative ideologies of control in managerial discouse. Admistrative Science Quarterly, 37, 363-399.
• Başer, S. (2011). Kutadgu Bilig’de kut ve töre. İrfan Yayınevi.
• Bhappu, A. D. (2000). The Japanese Family: An institutional logic for Japanese corporate networks and Japanese management. The Academy of Management Review, 25(2), 409-415. Boltanski, L. ve Thevenot, L. (2006). On justification: Economies of worth. Princeton University Press.
• Boltanski, L. (2011). On critique: A sociology of emencipation. Polity Press.
• Bourdie, P. (2016). Devlet üzerine: College de France dersleri 1989-1992. (2. Baskı). (A. Sümer, Çev.). İletişim Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2012).
• Büyükbaş, H. ve Vargün, F. (2016). Kutadgu Bilig’de devlet yönetimi hükümdar adalet ilişkisi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (4), 27-33.
• Coşkun, R. (2015, Ağustos 25-30). Nicel araştırmalarda keyfilik sorunu evren örneklem belirleme süreçleri üzerinden bir tartışma [Bildiri sunumu]. 7. Uluslararası Balkanlarda Sosyal Bilimler Kongresi, Kaposvar, Macaristan.
• Çakmak, M. A. ve Tezcan, R. (2016). Kutadgu Bilig’e göre Türkler’de adalet anlayışı. Akademik Hassasiyet Dergisi, 3(5), 177-183.
• Demir, Ö. (1996). Kurumcu iktisat. Vadi Yayınları.
• Fichter, J. (2006). Sosyoloji nedir. (N. Çelebi, Çev.). Anı Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi 1971).
• Friedland, R ve Alford, R. R. (1991). Bringing society bakc in: Symbols, practices, and institutional contradictions. W. W. Powell ve P.J. DiMaggio (Ed.). The new institutionalism in organizational analysis. (s.232-263) içinde. University of Chicago Press.
• Friedland, R. (2017). The value of institutional logics. G. Krücken, C. Mazza, R.E. Meyer ve P. Walgenbach (Ed.). New themes in ınstitutional analysis (s. 12-50) içinde. Edward Elgar Publishing.
• Göğebakan, Y. (2010). Türk kültüründeki hoşgörü anlayışının tarihsel ve kültürel kaynakları ve bu anlayışın kültür varlıklarına yansımaları. İ.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/1 (2), 201-223.
• Genç, R. (2002). Karahanlı devlet teşkilatı (XI. yy. Türk devlet teşkilatı ve Karahanlılar). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Has Hacib, Y. (1988). Kutadgu Bilig, (R.R. Arat, Çev.). Türk Tarih Kurumu.
• İnalcık, H. (2000). Türk devletlerinde devlet kanunu geleneği, Osmanlıda devlet, hukuk, adalet. Eren Yayıncılık.
• Jagodzinski, W. (2017). The Concept of institutional logics in the research of the spatial organization of economies. Word Scientefic News, 72, 618-627.
• Kafesoğlu, İ. (1970). Kutadgu Bilig ve kültür tarihimizdeki yeri. Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi 13, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2017). Türk milli kültürü. Ötüken Neşriyat.
• Kafesoğlu, İ. (2014). Umumi Türk tarihi hakkında tespitler, görüşler, mülahazalar. Ötüken Neşriyat.
• Klandermans, B. ve Stekelenburg, J. V. (2013). Social movements and the dynamics of collective action. L. Huddy, D. O Sears ve J. S.Levy (Ed.). The oxford handbook of political psychology (s. 774-811) içinde. Oxford University Press.
• North, D. C. (2002). Kurumlar, kurumsal değişim ve ekonomik performans. (G. Güven Çağalı, Çev.). Sabancı Üniversitesi Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1999).
• Ögel, B. (2016). Türklerde devlet anlayışı-13. yüzyıl sonlarına kadar. Ötüken Neşriyat.
• Öztuna, Y. (1988). Tarih sohbetleri I. Ötüken Neşriyat.
• Poggi, G. (1971). The Place of religion in Durkheim’s theory of ınstitutions. European Journal of Sociology, 12, 229-260.
• Robinson, J. ve Tinker, J. (1997). Reconciling ecological, economic and social imperatives: A new conceptual framework. T. Schrecker (Ed.) Surviving globalism, the social and environmental challenges (s. 71-94) içinde. Palgrave Macmillan.
• Sarı, İ. (2017). Türklerde hâkimiyet anlayışı. Nokta e-book publishing.
• Sasaki, J. Y. ve Kim, H. S. (2011). At the intercestion of culture and religion: A cultural analysis of religion’s implications for secondary control and social afilliation. Journal of Personality and Social Psychology, 101(2), 401-414.
• Sayar, M. (2002). Türklerde dini ve kültürel hoşgörü. Atatürk ve Laiklik, Atatürk Araştırma Merkezi.
• Scott, W. R. (1995). Institutions and organizations. ıdeas, ınterets and ıdentities. Sage.
• Scott, W. R., Reuf M., Mendel P. J. ve Caronna C. A. (2000). Institutional change, and healthcare organizations: from professional dominance to managed care. The University of Chicago Press.
• Stephen, M. D. (2017). Rising power global capitalism and liberal governence: A historical materialist account of the BRICs challenge. European Journal of International Relations. 20(4), 912-938.
• Şahin, H.İ. (2014). Türk Töresi Ziya Gökalp. Ötüken Neşriyat.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranış ölçümlerinde güvenilirlik ve geçerlilik. (1. baskı). Seçkin Yayınları.
• Tatar, T. ve Tatar, H.C. (2005). Türk kültüründe töre müessesesi. Dini Araştırmalar, 8(23), 273-286.
• Thornton, P. H. (2004). Markets from culture: Institutional logics and organizational decisions in higher education publishing. Stanford University Press.
• Thornton, P. H. ve Ocasio, W. (2008). Institutional logics. R. Greenwood, C. Oliver, R. Suddaby, ve K.Sahlin (Ed.). The sage handbook of organizational ınstitutionalism (s. 99-128) içinde. Sage.
• Thornton, P. H., Ocasio W. ve Lounsbury, M. (2012). The ınstitutional logics perspective : A new approach to culture, structure and process. Oxford University Press.