Bürokrasi ve Siyaset İlişkisinin Parlamenter Sistem ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özelinde Analizi

Yıl 2022, Sayı: 55, 232 - 247, 30.04.2022

Handan Boyalı Kübra Gümüş

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1111869

Cited By: 3

Öz

Siyasal karar alma süreçlerinde kamu hizmetlerini düzenleyip topluma sunmada siyasi iktidar ile bürokrasi iki önemli araçtır. Bu süreçte, siyasetçiler kararları alırken, bürokratlar bu kararları uygulamaktadırlar. Toplumlar ve devletlerdeki gelişmelere paralel olarak değişim göstererek günümüze kadar varlığını sürdüren bürokrasi, yönetim anlayışı veya hükümet sistemi ne olursa olsun bütün devletlerde var olmuştur. Kamu yönetiminin bir aygıtı olan bürokratik yapı, Türkiye’de 1982 Anayasasıyla bürokratik vesayetin kökleşmesi neticesinde verimsiz ve ağır işleyen bir yapıya dönüşmüştür. Parlamenter sistemde toplumsal sorunların çözümünde bazı hususlarda tıkanıklıkların yaşanması ve koalisyon hükümetlerinin olumsuz etkileri yeni hükümet sistemi arayışına sebep olmuştur. Bürokrasinin hantal yapısından kurtulup etkin ve verimli bir hale kavuşturulması arzusu parlamenter sisteme yönelik tartışmalara yol açmıştır. Bu tartışmaların akabinde 16 Nisan 2017 yılında Anayasada yapılan değişiklik ile 24 Haziran 2018’de gerçekleştirilen seçim sonucunda Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi yönetimine geçilmiştir. Bu sistemle, yürütme yetkisi Cumhurbaşkanında toplanmış, böylece yönetimdeki çift başlılık ve bürokrasideki hantal yapı sona erdirilmek istenmiş, Cumhurbaşkanlığı siyasetin ve bürokrasinin merkezinde yeniden konumlandırılarak farklı bir sürece girilmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’deki Parlamenter Sistem ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde bürokrasi ve siyaset arasındaki ilişki ele alınmıştır. Ayrıca Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişle bürokrasi ve siyasette nasıl bir dönüşüm yaşandığı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi, siyaset, parlamenter sistem, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Türkiye

Analysis of the Relationship between Bureaucracy and Politics in the Parliamentary System and the Presidential Government System

Öz

Political power and bureaucracy are two important tools in arranging and presenting public services to the society in political decision-making processes. In this process, while politicians make decisions, bureaucrats implement these decisions. The bureaucracy, which has changed in parallel with the developments in societies and states, has existed in all states, regardless of the management approach or government system. The bureaucratic structure, which is an instrument of public administration, has turned into an inefficient and slow-functioning structure as a result of the bureaucratic tutelage taking root in Turkey with the 1982 Constitution. In the parliamentary system, some problems in solving social problems and the negative effects of coalition governments have led to the search for a new government system. The desire to get rid of the cumbersome structure of the bureaucracy and make it effective and efficient has led to discussions about the parliamentary system. Following these discussions, the Presidential Government System was administered as a result of the election held on 24 June 2018 with the amendment made to the Constitution on April 16, 2017. With this system, the executive power was concentrated in the President, thus the double-headedness in the administration and the cumbersome structure in the bureaucracy were tried to be ended, and the Presidency was repositioned in the center of politics and bureaucracy and entered a different process. In this study, the relationship between bureaucracy and politics in the Parliamentary System and the Presidential Government System in Turkey is discussed. In addition, the transition to the Presidential Government System, the transformation in bureaucracy and politics is evaluated.

Anahtar Kelimeler

Bureaucracy, politics, parliamentary system, Presidential Government System, Turkey

Kaynakça

• Akıncı, B. (2017). Hükümet sistemleri ve ülkemizde olası hükümet sistemi değişikliğinin etkileri. Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 4 (8), 1-21.
• Akman, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde kamu politikası aktörleri. Paradoks Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15 (1), 35-54.
• Arslan, R. (2004). Türkiye’ye siyasi model. Seçkin Yayınları.
• Aslan, A. (2015). Türkiye için başkanlık sistemi: Demokratikleşme, istikrar, kurumsallaşma. Seta Yayınları.
• Atmaca, Y. ve Yıldırım, Z. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve siyaset- bürokrasi ilişkisi (Sözlü Sunum). V. Stratejik Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiri Kitabı (Tam Metin), İstanbul, Türkiye.
• Atmaca, Y. ve Günay, M. C. (2020). Bürokratik oligarşi: Türk kamu yönetimi ekseninde bir analiz. R&S - Research Studies Anatolia Journal, 3 (3), 199-210.
• Avaner, T. ve Fedai, R. (2019). Türk kamu yönetiminde ofis sistemi: E-devlet uygulamalarından dijital dönüşüm ofisine. Amme İdaresi Dergisi, 52 (2), 149-172.
• Başgil, A. F. (1966). 27 Mayıs ihtilali ve sebepleri. (A. Sebük ve İ. H. Akın, Çev.). Yağmur Yayınevi.
• Belet, M. S. (2008). Türk kamu yönetiminde siyaset ve bürokrasi ilişkisi: Üst kurullar bürokrasisi (Tez No. 218648) [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Boyalı, H. (2021). Tanzimat öncesi dönemde siyaset ve bürokrasi ilişkisi. H. Alptürker (Ed.), Siyaset bürokrasi ilişkisi Tanzimat’tan günümüze (s. 49-80) içinde. Literatürk Academia.
• Çağla, C. (2017). Siyaset bilimi. Bilge Kültür Sanat.
• Çalışkan, E. ve Önder, M. (2017). Başkanlık sistemi ve mevcut kamu kurumları üzerine olası etkileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (49), 570-578.
• Çevikbaş, R. (1992). Batılı ülkelerde kamu yönetiminin işleyişi ve siyasal iktidarla olan ilişkisi. Türk İdare Dergisi, Yıl: 64, Sayı: 392, 155-175.
• Demir, F. (2011). Bürokrasi- demokrasi ilişkisi ve bürokratların seçilmişlerce kontrolü sorunu. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18 (2), 63-84.
• Durgun, G. B. (2017). Anayasa referandumu ve cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Yeni Türkiye, 94, 1-6.
• Dursunoğlu, İ. (2019). Kuvvetler ayrılığı perspektifinden cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama. Turkish Studies: Economics Finance Politics, 14 (4), 1225-1238.
• Dursunoğlu, İ. (2021). Çok partili hayattan 1980’e demokratik süreç. İ. Dursunoğlu (Ed.), Türkiye’de demokrasi: Süreç yapı tartışmalar (s. 35-64) içinde. Efe Akademi Yayınları.
• Eroğul, C. (2004). Anatüzeye giriş “Anayasa hukukuna giriş” (7. baskı). İmaj Yayıncılık.
• Eryılmaz, B. (1992). Tanzimat ve yönetiminde modernleşme. İşaret Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2007). Kamu yönetimi: Düşünceler, yapılar, fonksiyonlar. Erkam Matbaası.
• Eryılmaz, B. (2017). Bürokrasi ve siyaset: Bürokratik devletten etkin yönetime. Alfa Yayınları.
• Eryılmaz, B. (2018). Kamu yönetimi (11. baskı). Umuttepe Yayınları.
• Göküş, M. (2000). Kamu politikalarının belirlenmesinde bürokrasinin rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 35-43.
• Gözler, K. (2011). Anayasa hukukunun genel teorisi (1. baskı) (Cilt 1). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözübüyük, A. Ş. (2003). Anayasa hukuku anayasa metni ve 11. protokole göre hazırlanmış avrupa insan hakları sözleşmesi (12. baskı). Turhan Kitabevi.
• Gülener, S. ve Miş, N. (2017). Cumhurbaşkanlığı sistemi. Sayı: 190, Seta.
• Güler, T. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ve kamu yönetimine etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (39), 299-322.
• Heper, M. (1973). Osmanlı-Türk Devleti’nde Bürokrasinin Siyasal Rolü: Kamu yönetimi kuramı açısından bazı gözlemler. Amme İdare Dergisi, 6 (2), 29-40.
• Heper, M. (1989). Motherland party govemments and bureaucracy in Turkey, 1983-1989. İnternational Journal of Policy and Administration, 2 (4), 457-468.
• Heywood, A. (2012). Siyaset (6. baskı). (B. Berat Özipek, vd., Çev.). Liberte Yayınları.
• İnalcık, H. (1964). Türk idare teşkilatı tarihi. Sbf Çoğaltılmış Ders Notları, Ankara.
• İzci, F. ve Atmaca, Y. (2019). Yeni hükümet sisteminde cumhurbaşkanının söylemlerinin bürokrasi üzerindeki etkisi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 6 (48), 4522-4533. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.1698
• İzci, F. ve Yılmaz, V. (2019). Yerel yönetim politikaları kurulunun yapısal ve işlevsel boyutlarının incelenmesi. International Journal of Academic Value Studies, 5 (3), 74-83.
• Kara, T. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi: Siyasal ve bürokratik dönüşüm. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3 (2), 218-234.
• Karatepe, Ş., Alkan, H., Atar, Y., Bingöl, Y. ve Bayraktar-Durgun, G. (2017). Sorularla cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Memur-Sen Yayınları.
• Kuzu, B. (1987). Yürütme organının düzenleyici işlem yapma yetkisi ve güçlendirilmesi eğilimi. Filiz Kitabevi.
• Kuzu, B. (1996). Türkiye için başkanlık hükümeti. Liberal Düşünce, 2, 13-42.
• Lijphart, A. (2012). Patterns of democracy: Government forms and performance in thirty-six countries (Second Edition). Yale University Press.
• Mercimek, Ş. (2018). Bürokratik vesayet anlayışına cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’nin etkisi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2 (2), 131-149.
• Merikoski, V. (1971). İdarenin siyasileşmesi. (C. Tutum, Çev.). Amme İdaresi Dergisi, 4 (4), TODAİE.
• Nıskanen, W. A. (1971). Bureaucracy and representative government. Aldine Atherton.
• Nohutçu, A. (2018). Anayasa hukuku. Savaş Yayınevi.
• Özer, M. A. ve Önen, S. M. (2017). 200 soruda yönetim, kamu yönetimi (2. baskı). Gazi Kitabevi.
• Özer, M. A. ve Özmen, B. (2017). Parlamenter ve başkanlık sistemleri arasında konumunu arayan bürokrasi. Strategic Public Management Journal, 3, 17-34.
• Öztürk, N. K. (2019). Cumhurbaşkanlığı sisteminde üst düzey memurların atanması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (4), 1279-1297.
• Öztürk, N. K. ve Tozak, E. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde cumhurbaşkanının konumu ve kamu politika yapım sürecine etkisi. Turkuaz Uluslararası Sosyo- Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, 3 (4), 52-77.
• Peters, G. (1995). Are european parliamentary regimes becoming more presidential?. Kurt Von Mettenheim (Eds.), Parliamentary and presidential regimes. Baltimore: Johns Hopkins University, Pres: 146- 186.
• Roos, L. L. & Roos N. P. (1971). Managers of modernization: Organization and elites in Turkey, 1950- 1969. Harvard University Press.
• Sobacı, M. Z. ve Köseoğlu, Ö. (2018). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst kademe yöneticileri (1. baskı). SETA Yayınları.
• Steffanı, W. (1987). İnstutionen der demokratie verwaltung, medien. politikwissenschaft, Band: 2, Der Demokratische Verfassung, Ed: Klaus Von Beyme, Ernst-Otto Czempiel, Peter Graf Kielmansegg, Peter Schmog Verlag, Sturttgart: 11- 58.
• Şahin, A. (2004). Yönetim kuramları ve motivasyon ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 523-547.
• Şaylan, G. (1996). Cumhuriyet bürokrasisi. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. C.2. İletişim Yayınları.
• Tataroğlu M. (2006). Parlamenter ve başkanlık sistemlerinde siyasi iktidar ve bürokrasi ilişkileri ve Türkiye açısından bir değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi, 13 (1), 97-119.
• Teziç, E. (2012). Anayasa hukuku (14. baskı). Beta Yayıncılık.
• Turan, İ. (2003). Türk bürokrasisinde süreklilik ve değişim. A. Burhan, Ş. Durgun ve H. Yayman (Ed.), Türkiye’de kamu yönetimi (s. 121-144) içinde. Yargı Yayınevi.
• Turan, M. (1989). Hükümet sistemleri ve 1982 anayasası. DÜHF Yayınları.
• Turan, M. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7 (3), 42-91.
• Tutum, C. (1976). Yönetimin siyasallaşması ve partizanlık. Amme İdaresi Dergisi, 9 (4), 38-54.
• Yavuz, B. (2008). Parlamenter hükümet sisteminde ve 1982 Anayasası’nda başbakan. Asil Yayın Dağıtım.
• Yavuz, B. (2013). Parlamenter sistem: İngiltere, karşılaştırmalı hükümet sistemleri. Ak Parti Yayınları.
• Yavuz, M. (2017). Osmanlı-Türk Devleti’nde bürokrasi kurumunun rolü: Heper ve Küçük Ömer üzerinden karşılaştırmalı bir analiz denemesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 194-208.
• Yücekök, A. N. (1983). Siyaset sosyolojisi açısından Türkiye’de parlamentonun evrimi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Mevzuat.gov.tr (2018). www.mevzuat.gov.tr. (E. T. : 19/06/2021).