Boşanmış Olmak: Kadınlara Yönelik Damga ve Ön Yargıları Ekşi Sözlük Paylaşımları Üzerinden Okumak

Yıl 2023, Sayı: 61, 191 - 227, 01.10.2023

Sinem Burcu Uğur , Aylin Çiçekli

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1340234

Öz

Bu çalışmada evlilik akdinin sona ermesiyle birlikte kadının yaşadığı damgalanma sürecinin anlaşılması hedeflenmiştir. Boşanmış kadınlara yönelik toplumsal kabul/izolasyonun ortaya konulabilmesi, damgalanma ile ön yargılı bakış açısı ve tutumların hedefi olma sürecinin nasıl ve ne şiddetle görünür olduğunun anlaşılabilmesi hedefi doğrultusunda nitel desende tasarlanan çalışmada, 400.000’den fazla üyeyle Türkiye’deki en büyük katılımcı sözlük ve en büyük internet topluluklarından birisi olan Ekşi Sözlük’teki boşanmış kadınlara ilişkin söylemler içerik analizine tabi tutulmuştur. Kullanıcılarına içerik üretme, kişisel görüşlerini yazılı, işitsel veya görsel yollarla ifade etme ve bunları yayma imkânı sunan bu platform, aynı zamanda anonimlik de sağlayabilmekte ve bu sayede kullanıcılar toplumsal normlara uymayan/uymadığını düşündükleri paylaşımlarını dahi yargılanma, linç yeme kaygısı olmaksızın yapabilmektedirler. Bir yandan özgür ve katılımcı bir özellik sergileyen bu yaygın sosyal medya platformunda yazarlık, seçilmişlik sonucuna dayanmaktadır: dil, üslup, bilgi ve yaratıcılık bağlamında iyi işler yapmak, yazar olabilmenin baş şartlarındandır. Tüm bu özellikleri, Sözlük’ü -paylaşılan bilgi ve içerikler öznel olup nesnel bir doğruyu yansıtma amacı taşımıyor olmakla birlikte- bir referans kaynağına dönüştürmüştür. Sözlük’ün ancak yaş-bilgi-eğitim-etik-yetenek-dijital toplumun şartlarına uyum gibi kriterler bakımından rüştünü ispatlayan yazarlara görüşlerini rahatça paylaşmaları imkânı sunan doğasından hareketle bu çalışmada Sözlük’ün boşanmış kadınlara yönelik toplumsal düşünceyi anlama ve analiz etme açısından önemli bir kaynak olabileceği düşünülmüştür. Ekşi Sözlük’teki boşanmak, boşanmış kadın, dul kadın anahtar kelimeleriyle yapılan ilk tanımdan (sırasıyla 02.11.2001, 26.11.2008, 12.09.2011) 08.09.2023 tarihli son tanıma kadar boşanmış kadınlara yönelik paylaşımlar içerik analizi ile incelenmiştir. Çalışmada Türkiye toplumunda boşanan kadına yönelik ön yargıların devam ettiği ve boşanmış kadının evliliği yürütememiş olmakla, neslin devamlılığını sağlayan çocuğu, ailenin kutsallığını ve toplumun refahını düşünmeyecek kadar bencil olmakla suçlandıkları anlaşılmıştır. Paylaşımlar boşanmaların artan istatistiklerine rağmen, boşanmış kadınlara yönelik sapkın ve güvenilmeyecek kadar tehlikeli algısının devam ettiğini yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

boşanma, boşanmış kadın, boşanma sonrası damga, toplumsal baskı, sapma

Being Divorced: Reading Stigmas and Prejudices Against Women through Ekşi Sözlük Posts

Öz

The aim of this study is to understand the stigmatization process experienced by women following the termination of a marriage contract. Through a qualitative design, the study seeks to uncover the societal acceptance/isolation of divorced women, the manifestation of prejudiced perspectives and attitudes associated with stigmatization, and the extent and intensity of becoming a target of these processes. Content analysis was conducted on narratives concerning divorced women on Ekşi Sözlük, one of Turkey's largest online participatory dictionaries and internet communities, boasting a membership of over 400,000 individuals. This platform allows users to create content, express their personal opinions through written, auditory, or visual means, and disseminate them, while also providing the benefit of anonymity. Users can share non-conforming or dissenting views without the fear of judgment or backlash from societal norms. Based on the notion that online anonymity provides users with greater comfort in expressing emotions and thoughts compared to real-life situations, this study examined comments related to divorced women on Ekşi Sözlük up until July 31, 2023, using content analysis. Within the society. Divorced women are often accused of being incapable of maintaining a marriage, selfishly disregarding the continuity of the lineage through children, desecrating the sanctity of the family, and being indifferent to societal well-being. Despite increasing societal acceptance of divorces, the posts reflect an enduring perception of divorced women as deviant and potentially dangerous, undermining trustworthiness.

Anahtar Kelimeler

divorce, divorced woman, post-divorce stigma, societal pressure, deviation

Kaynakça

• Adak, N. (2007). Kadınların ikilemi: İş ve aile yaşamı. Sosyoloji Dergisi, Ülgen Oskay’a Armağan Özel Sayısı (Hakemsiz Sayı), 17, 137-152.
• Afyonoğlu, M. F., Bayyar A. B., Kesen, N.F. ve Morgül, B. (2021). Tek ebeveyn kadınların sorunlarının sosyal hizmet perspektifinden değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 5(2), 85-107.
• Akgül Sarpkaya, O. (2013). Boşanmış kadınlarda toplumsal baskıya direnme stratejileri: Van örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 29-50.
• Aksan, G ve Yenginar, M. M. (2019, Ocak 30-Şubat 02). Boşanma sürecinde erkeklerin sosyal destek düzeyleri üzerine bir değerlendirme. USBİK Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Nevşehir, Türkiye.
• Aktaş Akoğlu, Ö. ve Küçükkaragöz, H. (2018). Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlüklere ilişkin bir araştırma: İzmir ili örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 153-172.
• Amato, P. R. & Previti, D. (2003). People’s reasons for divorcing: Gender, social class, the life course, ve adjustment. Journal of Family Issues, 24(5), 602-626. https://doi.org/10.1177/0192513X03024005002.
• Amato, P. R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269-1287.
• Arıkan, Ç. (1996). Halkın boşanmaya ilişkin tutumları araştırması. T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Arıkan, H. ve Kaplan, B. (2022). Boşanmanın erkekler üzerindeki sosyal-kültürel ve ekonomik etkilerinin değerlendirilmesi. Topkapı Journal of Social Science, 1(1), 101-116.
• Atay, T. (2004). Erkeklik en çok erkeği ezer. Toplum ve Bilim, 101(Erkeklik), Birikim.
• Aydın, O. ve Baran, G. (2010). Toplumsal değişme sürecinde evlenme ve boşanma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(2), 117-126.
• Badinter, E. (2017). Kadınlık mı? Annelik mi?. (A. Ekmekci, Çev.). İletişim Yayıncılık.
• Bargh, J. A., McKenna, K. Y. & Fitzsimons, G. M. (2002). Can you see the real me activation and expression of the “true self” on the internet. Journal of Social Issues, 58(1), 33-48. https://doi.org/10.1111/1540- 4560.00247Citations: 692
• Baş, E. (2021). Evlilik: Modernleşme sürecinde kuşaklararasında yaşanan değişim. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 20(2), 821-845. DOI: 10.21547/jss.823131.
• Battal, A. (2008). Boşanma sebepleri bilimsel araştırma projesi uygulama sonuçları. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bayraktar, A. (2022). Boşanmış bireylerin boşanma sonrası deneyimleri ve boşanma sonrası damgalanmanın dramaturjik teori üzerinden incelenmesi (Tez No. 778411) [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bayraktar, S. (2011). Makbul anneler müstakbel vatandaşlar. Ayizi Yayınları.
• Beck, U. ve Beck-Gernsheim, E. (2012). Aşkın normal kaosu. (N. Ermiş, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Bell, P. (2001). Content analysis of visual images. In. T. Leeuwen & C. Jewitt (Eds.), Handbook of visual analysis (pp. 22-45). SAGE Publications Ltd.
• Bozok, M. (2018). Toplumsal cinsiyet ve aile. N. Oktik ve H. Ünal Reşitoğlu (Ed.). Aileyi anlamak disiplinler arası yaklaşım (s. 101-114) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Can, Y. ve Aksu, N. B. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902.
• Cengiz, K., Tol, U. U. ve Küçükkural, Ö. (2004). Hegemonik erkekliğin peşinden. Toplum ve Bilim, (101 Erkeklik), Birikim.
• Clarke-Stewart, A. & Brentano, C. (2006). Divorce: Causes and consequences. Yale University Press.
• Coates, B. A. (2008). Divorce with decency. University of Havai’i press, Versa Press.
• Collange, C. (1997). Boşanma salgını. (S. Akten, Çev.). Doruk Yayınları.
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar. (C. Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınevi.
• Çakmak Tolan, Ö. (2023). Boşanma ve etkileri: Çocuklar ve ergenler üzerindeki psikolojik sonuçları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 321-338. https://doi.org/10.52642/susbed.1221560
• Çiçekli, A. (2019). Boşanmalar üzerine sosyolojik bir araştırma: Van örneği (2001-2016) (Tez No. 563822). [Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çiçekli, A. ve Parin, S. (2020). Aşiret yapılarında boşanma deneyimi: Van örneği. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD), 43, 345-368. https://doi.org/10.21497/sefad.756094
• Çölgeçen, G. (2019). Göç sürecinde (kırdan - kente) kadın emeğinin değişimi: Denizli ili örneği (Tez No. 451692). [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çuhadar, P. & Cafrı Açcı, R. (2021). An empirical investigation on the socioeconomic determinants of divorce rates in CEE countries. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 3056.
• Dalay, Ç. Z. (2016). Ataerkil toplumda “gönüllü çocuksuzluk”: Türkiye’de “gönüllü çocuksuzluk”u seçen kadınlara dair algı ve yaklaşımlar (Tez No. 451692) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Delaney, C. (2009). Tohum ve toprak. (S. Somuncuoğlu ve A. Bora, Çev.). İletişim Yayınları.
• Demez, G. (2005). Kabadayıdan sanal delikanlıya: Değişen erkek imgesi. Babil Yayınları.
• Demirkan Yurtkuran, S., Ersöz Günindi, A., Şen Beder, R., Sezgin, Ö., Turğut, A. M. ve Şehitoğlu N. (2009). Boşanma Nedenleri Araştırması. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Dobash, R. E., & Dobash, R. P. (1981). Community response to violence against wives: Charivary, abstract justice, and patriarchy. Social Problems, 28, 563-581.
• Donath, O. (2018). Abartılmış annelik bastırılmış kadınlık. (B. Y. Baştimur, Çev.). Destek Yayınları.
• Eke, N. P. (2020). Çocuksuzluk tercihinin söylemsel inşası (Tez No. 627842) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Fine, M. A., Ganong, L. H. & Demo, D. H. (2005). Divorce as a family stressor. In P. McKenry & S. Price (Eds.), Families and change: Coping with stressful events and transitions (pp. 227–252). SAGE Publications.
• Fiske, J. (2014). İletişim çalışmalarına giriş (S. İrvan, Çev.). Pharmakon Yayınevi.
• Gedik, E. (2015, October 9-11). Trapped in between state, market and family: experiences of moderately educated divorced and widow women. International Conference on Knowledge and Politics in Gender and Women’s Studies, Ankara, Türkiye.
• Gedik, E. (2018a). Testing the honor: Divorced and widow womens’s experiences in Türkiye. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(82), 314-337.
• Gedik, E. (2018b). Single mothers doing family: Re-forming traditional family in Türkiye. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(1), 71-101.
• Gittins, D. (1985). Aile sorgulanıyor. (T. Erdem, Çev.). Pencere Yayınları.
• Gök, Ş., Tok, M. Şevik, A. E. ve Günay, G. (2023). Boşanma deneyimi yaşamış kadınların boşanma öncesinde, sürecinde, sonrasında yaşadıklarının ve boşanmaya ilişkin düşüncelerinin feminist kuram çerçevesinde değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 86-116.
• Guetto, R., Bernardi, F. & Zanasi, F. (2022). Parental education, divorce, and children’s educational attainment: Evidence from a comparative analysis. Demographic Research, 46, 65-96. https://www.jstor.org/stable/48677018
• Gürel, E. ve Yakın, M. (2007). Ekşi Sözlük: Postmodern elektronik kültür. Selçuk İletişim Dergisi, 4(4), 203-219.
• Härkönen, J. (2014). Divorce: Trends, patterns, causes and consequences. In J. Treas, J. L. Scott & M. Richards (Eds.), The sociology of families (pp.303-323). Wiley-Blackwell.
• Henslin, J. M. (2001). Sociology: A down to earth approach. Allyn and Bacon.
• Her, M. & Xiong Z. B. (2023). Self-reported reasons for divorce, social support, and depression: An exploratory study with Hmong women. Journal of Family Issues DOI:10.1177/0192513x231162966
• İğdeli, A. & Ay, M. (2021). Socio-economic determinants of divorce: Regional panel data analysis for Türkiye. Sivas Cumhuriyet University Journal of Economics and Administrative Sciences, 22(1), 1-22.
• İlhan, Ü. D. (2020). 21. yüzyılda çalışma hayatında bir damgalama ve sosyal dışlanma unsuru olmaya devam eden boşanma olgusu: Kadın çalışanlar üzerine nitel bir analiz. İzmir İktisat Dergisi, 35(3), 511-530.
• Kaleli, Ş. ve Yalçınkaya, N. (1987). Boşanma hukuku. Türk Hava Kurumu Basımevi.
• Karakaya, H. (2018). Toplumsal cinsiyet bağlamında boşanma/ Boşanma süreci ve kadın: Elazığ Örneği. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 4(2), 261-291
• Kavas, S (2010). Post divorce experience of higly educated and Professional women (Tez No. 263042). [Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kaya, R. (2011). Eril iktidarın çatlaklarından sızan özgürlük. Radikal Politika Dergisi, Çap.
• Kaya, S. (2022). Sosyal medyada anonim olmanın söylemler üzerindeki etkisinin haber yorumları üzerinden incelenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (60), 168-185, https://doi.org/10.47998/ikad.1067590
• Koçak, A. ve Arun, Ö. (2006). İçerik analizi çalışmalarında örneklem sorunu. Selçuk İletişim Dergisi, 4(3), 21-28.
• Kuntalp, E. (1977). Mutlak boşanma nedenleri. Ankara Hukuk Fakültesi ellinci yıl armağanı 1925-1975, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 407 (2).
• Kutlar, A., Erdem, E. ve Aydın, F. F. (2012). Kadınların işgücüne katılması ile doğurganlık, boşanma ve ücret haddi arasındaki ilişki: Türkiye üzerine bir araştırma. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 7(1), 149-168.
• Kümbetoğlu, B. (1997). Aile, evlilik, nikah: Farklılaşan kavramlar. Toplum ve Bilim, (73), 111-128.
• LLeweLLyn, D. (2016). Maternal silences: Motherhood and voluntary childlessness in contemporary christianity. Religion ve Gender, 6(1), 64-79. DOI: s. 10.18352/rg.10131
• Maier, C. (2015). No kid: Çocuk yapmamak için 40 neden. (C. Özatalay, Çev.). Esenkitap.
• McDonald, P. (1984). Can the family survive?. Australian Institute of Family Studies, Discussion Paper: No 11, www.aifs.gov.au/institute/pubs/dp.11html.
• Miller, T. (2010). Annelik duygusu: Mitler ve deneyimler. (G. Tuncer, Çev.). İletişim Yayıncılık.
• Moorefield, B. V. E., Pasley, K., Dolan, E. & Engel, M. (2007). From divorce to remarriage: Financial management and security among remarried women. Journal of Divorce and Remarriage, 47(3/4), 21-42.
• Newman, D. M. (2009). Families: A sociological perspective. McGraw-Hill Companies.
• Oğurtan, S. G. (2011). Boşandım diyemedim: Boşanmanın aile ve toplum üzerine etkileri. Çizgi Kitabevi.
• Ok, S. (2011). Erkeklik krizi ve işsizlik (Tez No. 288324) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Oktan, A. (2009). Türk sinemasında hegemonik erkeklikten erkeklik krizine: Yazı-tura ve erkeklik bunalımının sınırları, erkek kimliğinin değişe(meyen) halleri. Beta.
• Onur, H. ve Koyuncu Lorasdağı, B. (2004). Hegemonik erkekliğin görünmeyen yüzü: Sosyalizasyon sürecinde erkeklik oluşumları ve krizleri üzerine düşünceler. Toplum ve Bilim, (101 Erkeklik), 31-49.
• Ortaylı, İ. (2018). Osmanlı toplumunda aile. Kronik Kitap.
• Önder, A. (2016). Erendiz Atasü’nün eserlerinde kadın (Tez No. 441331). [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özar, Ş. ve Yakut-Çakar, B. (2011). Eşi vefat etmiş kadınlar için bir nakit sosyal yardım programı geliştirilmesine yönelik araştırma projesi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu. https://spf.boun.edu.tr/sites/spf.boun.edu.tr/files/1439798607_spf-sydgm_nihairapor.pdf
• Özar, Ş. ve Yakut-Çakar, B. (2012). Aile, devlet ve piyasa kıskacında boşanmış kadınlar. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, (16), 31-41.
• Özensel, E. (2014). Hudut kapısından kadın tenine. M. Aydın (Ed.), Aile sosyolojisi yazıları (s. 299-316) içinde. Açılım Kitap.
• Özpolat, A. (2019). Toplumsal bir manipülasyon örneği dul kadınlar. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Öztekin, H. (2015). Yeni medyada nefret söylemi: Ekşi sözlük örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 925-937.
• Parlak, S. ve Tekin, I. (2020). A phenomenological study on voluntarily childless women. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 1-27. DOI: s.10.26650/SP2019-0034
• Parrillo, V. N., Stimson, J. & Stimson, A. (1995). Contemporary social problems. Library of Congress, Cataloging in Publication Data.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods (2nd ed.). Sage Publications.
• Phuntsho, T., Subba, S., Delkar, T., Choden, K., Wangmo & Uden, K. (2022). Divorce in Kanglung: A qualitative study on causes and impact on women and children. Journal of Divorce, 1(1).
• Pollack, W. (2002). Harbi delikanlılar. (E. Özgen, Çev.). Dharma Yayınları.
• Sennett, R. (2014). Karakter Aşınması. (B. Yıldırım Çev.). Ayrıntı.
• Sennett, R. (2015). Yeni Kapitalizmin Kültürü. (A. Onocak, Çev.). Ayrıntı.
• Soygan, H. ve Gedik, E. (2019). Kocasız yaşam: Yozgat’ta boşanmış kadınların deneyimleri. Electronic Turkish Studies, 14(7), 3953-3966.
• Sucu, İ. (2007). Boşanmış kadınların boşanma nedenleri ve boşanma sonrası toplumsal kabulleri Sakarya ili örneği (Tez No. 210608) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sultana, A. (2019). Patriarchy and women’s subordination: A theoretical analysis & Ataerkillik ve kadının ikincilliği: Kuramsal bir analiz. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 11(1), 417-427.
• T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (ASAGEM) Yayınları. (2011). Tek ebeveynli aileler (Yayın No. 148). https://www.aile.gov.tr/uploads/athgm/uploads/pages/arastirmalar/tek-ebeveynli- aileler.pdf
• Thompson, L. & Walker, A. J. (1991). Gender in families: Women and men in marriage, work, and parenthood. In A. Booth (Eds), Contemporary families: Looking forward, looking back (pp.76- 102). National Council on Family Relations.
• Turcke C. (1997). Cinsiyet ve akıl. (M. Tüze, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• TÜİK, (2022). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve- Bo%C5%9Fanma-%C4%B0statistikleri-
• Uğur, S. B. (2014). Günümüzde kadının boşanma deneyimleri: Akademisyen kadınlar üzerine bir araştırma. Mediterranean Journal of Humanities, IV(2), 293-326.
• Uydu, M. (1995). Türk İslam bütünleşmesi. Hamle Basın-Yayıncılık.
• Üçok, C., Mumcu, A. ve Bozkurt, G. (2008). Türk hukuk tarihi. Yetkin Hukuk Yayınları.
• Ünal, S. ve Avcı, D. (2019). Kolektiviteden bireyciliğe geçiş: Aile ve evlilik kurumuna dair değişen göstergeler ve kaygılar. Turkish Studies Social Sciences, 14(5), 2641-2668.
• Varışlı, B. (2021). Ataerkil kültürde boşanmış kadın olmak: Kuramsal bir bakış. M. Aylanç (Ed.), Kadın odağında toplumsal cinsiyet: Disiplinlerarası yaklaşımlar UKAMER araştırmaları dizisi 1 (s.143-153) içinde. Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Yayınları 9.
• Walby, S. (1991). Theorizing patriarchy. Wiley-Blackwell
• Wikan, U. (2008). In honor of Fadime: Murder and shame. University of Chicago Press.
• Yakut, E. (2008). XIX. yüzyılda Orta Anadolu Bölgesi’nde evliliğin ortaya çıkışı, sona ermesi ve sonuçları. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII, 1-2.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, B. (2015). İçerik çözümlemesi yönteminin tarihsel gelişimi uygulama alanları ve aşamaları. B. Yıldırım (Ed.), İletişim araştırmalarında yöntemler: Uygulama ve örneklerle (s. 105-155) içinde. Literatürk Akademia.
• Yıldırım, İ. (2021). Sosyal medya, dijital bağımlılık ve siber zorbalık ekseninde değişen aile ilişkileri üzerine bir değerlendirme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(5), 1237-1258. DOI: 10.18506/anemon.892144
• Yılmaz, T. ve Fidan, F. (2006, Nisan 27-28). Kadın açısından boşanma: Yeni bir başlangıç mı? Ya da son mu?. II. Uluslararası Kadın Araştırmaları Konferansı, Kıbrıs.
• Yüksek, A. (2014). İslam aile hukukunda boşama yetkisi ve kadının boşanması. Journal of International Social Research, 7(32), 340-354.