Economic, Socio-Cultural, and Spatial Effects of Newly Established Universities on the Cities Where They Are Located: The Case of Munzur University (Tunceli)

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 166 - 181, 30.10.2023

Sinan Acar

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1311230

Öz

Although the educational and research mission of universities is prioritized; it can be said that universities have important contributions to the development of the cities where they were founded. In this regard, it is important that the cities where universities are planned to be established should have a potential for development. Opening universities in cities that do not have the potential for development and trying to develop these cities have various risks. In this study, the processes of change in the economic, demographic, sociocultural, and spatial structure of Tunceli City from the past to the present have been analyzed in parallel with the establishment of Munzur University. The study used a content analysis technique based on a qualitative method. Books, articles, dissertations, and internet sources in international and domestic literature on the university-city relationship, reports, and documents of official institutions and non-governmental organizations were used. As a result of the study, it has been reached that Munzur University has only a limited impact on the economic, demographic, sociocultural, and spatial development of the city. It can be asserted that this situation is essentially the result of the disadvantageous position of the city in different fields since the history and the lack of planning in the establishment of universities in Turkey.

Anahtar Kelimeler

University-city relationship, Tunceli, Munzur University, Development

Yeni Kurulan Üniversitelerin Bulundukları Kentler Üzerindeki Ekonomik, Sosyo-Kültürel ve Mekânsal Etkileri: Munzur Üniversitesi Üzerine Bir Karşılaştırma

Öz

Üniversiteler eğitim ve araştırma misyonu ön planda olan kurumlar olsa da, kuruldukları kentlerin kalkınmasında üniversitelerin önemli işlevlere sahip olduğu söylenebilir. Bu noktada üniversite kurulması planlanan kentlerin gelişime açık bir potansiyelinin olması gerekmektedir. Gelişme potansiyeli taşımayan kentlerde üniversiteler açılarak o kentlerin kalkınmasının amaçlanması, içerisinde birçok riski barındırmaktadır. Bu çalışmada, Tunceli kentinin tarihsel süreçten günümüze ekonomik, demografik sosyo-kültürel, mekânsal yapısındaki değişim süreçleri, Munzur Üniversitesi’nin kuruluşu paralelinde ele alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada nitel yönteme dayalı içerik analizi tekniğinden yararlanılmıştır. Çalışmada, üniversite kent ilişkisine dair yabancı ve yerli literatürde yer alan kitap, makale, tez ve internet kaynaklarına, resmi kurum ve sivil toplum örgütlerinin rapor ve dokümanlarından yararlanılmıştır. Sonuç olarak, Munzur Üniversitesi’nin kentin ekonomik, demografik, sosyo-kültürel ve mekânsal gelişimine sınırlı düzeyde etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumun başlıca kentin tarihsel süreçten itibaren farklı alanlarda sahip olduğu dezavantajlı konumundan ve Türkiye’de üniversitelerin kuruluş süreçlerindeki planlama eksikliklerinden kaynaklandığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Üniversite-kent ilişkisi, Tunceli, Munzur Üniversitesi, Kalkınma

Kaynakça

• Aktay, Y. (2003). Üniversiteden multiversiteye taşra-merkez diyalektiği. Toplum ve Bilim, 97, 93-122.
• Albeni, M. (2001). Yükseköğretim kurumlarının gelişmekte olan bölgeler üzerindeki etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 137-165.
• Arbo, P., & Benneworth, P. (2007). Understanding the regional contribution of higher education institutions: A literature review. OECD Education Working Papers No. 9.
• Bingöl Üniversitesi. (2023, Mayıs 11). Bingöl Üniversitesi Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı öğrenci sayıları. https://oidb.bingol.edu.tr/dokumanlar/ogrenci-sayilari/.
• Bolay, S. H. (2011). Çağdaş üniversitede neler önem kazanmaktadır? Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(3), 105-112.
• Brennan, J. (2008). Higher education and social change. Higher Education, 56, 381-393.
• Canpolat, F. A. (2019). Tunceli kentinin nüfus özellikleri. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 4(2), 183-200.
• Çalhan, H. S. ve Erkan, Y. (2018). Ağrı'da üniversite algısı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi örneği. K. Karabulut (Dü.), Ağrı ilinin sosyo-ekonomik profili (1. Baskı, s. 287-297) içinde. AİÇÜ Yayınları.
• Çatalbaş, N. (2007). Üniversite-yerel ekonomi ilişkisinde kutuplaşma teorisi iyi bir model olabilir mi? Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi (Yerel Ekonomiler Özel Sayısı), 90-101.
• Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararasılaşma: Türkiye yükseköğretimi için bir yol haritası. Yükseköğretim Kurulu Yayınları.
• Deniz, T. (2019). Türkiye'de üniversiteler ve bölgesel gelişme politikaları (1. Baskı). Seta Kitapları.
• DHA (2021, 21 Eylül). Tunceli’de üniversite öğrencilerinin ‘ev kiraları düşürülsün’ talebi. https://www.haberler.com/guncel/tunceli-de-universite-ogrencilerinin-ev-kiralari-14409490- haberi/adresinden erişilmiştir.
• Giddens, A. (1999). İleri toplumların sınıfsal yapısı (1. Baskı) (Ö. Baldık, Çev.). Birey Yayıncılık.
• Gültekin, A. K. ve Yeşiltepe, U. (2015). Dersimli Alevilerin makus talihi mi? Dersim (Alevileri) için yeni fırsatlar mı? Birikim (309-310), 108-120.
• Gündoğdu, H. M. ve Özkök, M. K. (2017). Kentsel değişim-dönüşüm sürecinde üniversitelerin rolü "Kırklareli örneği". E. Nişancı; Ü. İzmen ve S. H. Bostancı. (ed.) , Trakya bölgesinde üniversitelerin bölgesel kalkınmaya etkisi (s. 80- 116) içinde. Umuttepe Yayınları.
• Gürüz, K., Şuhubi, E., Şengör, C., Türker, K. ve Yurtsever, E. (1994). Türkiye’de ve dünya’da yükseköğretim, bilim ve teknoloji. TÜSİAD Yayınları.
• Harvey, D. (2013). Asi şehirler, şehir hakkından kentsel devrime doğru (1. Baskı). (A. D. Temiz, Çev.). Metis Yayınları.
• Işık, Ş. (2008). Türkiye’de üniversitelerin kentleşme üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 159-181.
• İŞKUR (2022). İşgücü piyasası araştırması Tunceli ili 2022 yılı sonuç raporu. Türkiye İş Kurumu
• İzmen, Ü. ve Daş, Z. Ö. (2017). Tekirdağ'ın gelişiminde üniversitenin rolü. E. Nişancı; Ü. İzmen ve S. H. Bostancı. (ed.)., Trakya bölgesinde üniversitelerin bölgesel kalkınmaya etkisi (s. 149) içinde. Umuttepe Yayıncılık.
• Kablay, S. ve Çakmak, G. (2021). Üniversite öğrencilerinin gelir-harcama ilişkisinin kent ekonomisine katkısı: Ordu Üniversitesi örneği. Emek Araştırma Dergisi, 12(19), 191-224.
• Kalkan, H., Dilek, S. ve Keskingöz, H. (2019). Kastamonu Üniversitesi’nin şehir ekonomisine katkısı. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54(4), 1707-1725.
• Kapp, P. H. (2018). The university campus in the United States—as a designed work to produce knowledge; and as an artefact of cultural heritage. Built Heritage(1), 49-65.
• Kavili Arap, S. (2014). Üniversite-kent etkileşiminden beklentiler. Toplum ve Demokrasi, (17-18), 105-119.
• Kaymaz, K., Aydın, Ç. M. ve Zengin, B. (2017). Tunceli ili ekonomisine katkı sağlayan bazı sektörlerin incelenmesi. Bilim ve Gençlik Dergisi, 5(2), 131-145.
• Keskin, Y. M. (Ed.). (2015). Tunceli ili sosyal analiz çalışması. Hegem Vakfı Yayınları
• Kızılcık, O. ve Avcı, İ. (2018). Şehir imajını oluşturan faktörlerin belirlenmesi: Gümüşhane Üniversitesi öğrencileri üzerinde bir araştırma. The Journal of International Scientific Researches, 3(4), 181-193.
• Korkut, H. (1992). Türkiye’de üniversite açma politikası. Amme İdaresi Dergisi, 4(25), 69-91.
• Kömür, G. (2021). Üniversitelerin sosyal kültürel ve ekonomik fonksiyonlarının şehirler üzerindeki etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(1), 101-114.
• Kömürlü, E. (2019). 1960’lara kadar Türkiye’de ilk üniversitelerin kuruluşları. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 2(1), 35-42.
• Köse, E. (2003). Feodal "taşra" imparatorluğa dönüşebilir mi? "Yeni" ekonomi ve "yeni" insan sonrası beklenen son: "Yeni"üniversite tartışması. Tezkire, (34), 111-121.
• Kuyrukçu, Z. ve Alkan, A. (2021). Üniversitelerin şehir içi yer seçimine yönelik metodolojik bir yaklaşım. Yükseköğretim Dergisi, 11(3), 649-670.
• Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2009). Türkiye'de yükseköğretim: Karşılaştırmalı bir analiz. SETA Yayınları.
• Lewis, J. A. (1988). Assessing the effect of the Polytechnic, Wolverhampton on the local community. Urban Studies, 25(1), 53-61.
• Maltaş Erol, A. ve Özer, Y. E. (2018). Anadolu kentlerinde yer seçiminin kentsel gelişime katkısı: Karaman örneği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 83-112.
• Menteşe, S. ve Gülmez, T. (2018). Öğrenci harcamalarının ilin ekonomisine katkılarının Munzur Üniversitesi yönünden değerlendirmesi. Turkish Studies, 13(30), 243-272.
• Miller, D. C. (1963). Town and gown: The power structure of a university town. American Journal of Sociology, 68(4), 432-443.
• Munzur Üniversitesi (2021a). 2021 yılı idare faaliyet raporu. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
• Munzur Üniversitesi (2021b). Stratejik plan 2020-2024. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
• Munzur Üniversitesi (2022). 2022 yılı performans programı. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı.
• Namal, Y. ve Karakuzu, H. (2016). Türkiye'de üniversite açma politikasına bir örnek: Doğu Üniversitesi fikrinden Atatürk Üniversitesi'ne. Tarih Okulu Dergisi, 9(27), 481-517.
• Nişancı, E., İzmen, Ü. ve Bostan, S. H. (2017). Kavramsal açıdan üniversiteler ve bölgesel kalkınma. E. Nişancı; Ü. İzmen ve S. H. Bostancı. (ed.)., Trakya bölgesinde üniversitelerin bölgesel kalkınmaya etkisi (s. 1-12) içinde. Umuttepe Yayınları.
• OECD (2022). Education at a glance 2022: OECD indicators. OECD Publishing.
• Oral, M., Özdemir, Ü. ve Ünlü, İ. (2019). Üniversiteye bağlı sosyo-mekansal bir dönüşüm sahası: Karabük 100. Yıl Mahallesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 24(41), 107-124.
• Özer, Y. E. (2011). Girişimci üniversite modeli ve Türkiye. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 85-100.
• Öztürk, S., Torun, İ. ve Özkök, Y. (2011). Anadolu'da kurulan üniversitelerin illerin sosyo ekonomik yapılarına katkıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 145-158.
• Phelps, R. P. (1998). The effect of university host community size on state growth. Economics of Education Review, 17(2), 149-158.
• Rasulı, A. F. (2021). Üniversitelerin bağlı bulundukları şehrin ekonomik gelişimine katkısı: Karabük Üniversitesi'ndeki yabancı öğrenciler üzerine bir uygulama [Yüksek Lisans Tezi- Karabük Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Russo, A. P., Berg, L. v., & Lavanga, M. (2007). Toward a sustainable relationship between city and university: A stakeholdership approach. Journal of Planning Education and Research, 27, 199-216.
• Sağır, A. ve İnci, Ü. H. (2013). Karabük'te üniversite algısı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(2), 49- 81.
• Saklı, A. R. (Ed.). (2017). Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi öğrenci ve akademisyenleri ile Rize halkının karşılıklı algı ve beklentileri. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları.
• Sallan-Gül, S. ve Gül, H. (2014). Türkiye’de yükseköğretimin gelişimi, güncel durumu ve eleştirisi. Toplum ve Demokrasi, 8(17-18), 51-66.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2023). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması (SEGE, 1996; SEGE-2003; SEGE-2011; SEGE-2017). Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2020). Tunceli ili sanayi durum raporu. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı.
• Sargın, S. (2007). Türkiye'de üniversitelerin gelişim süreci ve bölgesel dağılımı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 133-150.
• Sönmez, M. E. ve Başkaya, Z. (2013). Üniversitelerin şehirlerin ekonomisi ve şehir içi arazi kullanımı üzerindeki etkileri: Kilis 7 Aralık Üniversitesi örneği. 3rd International Geography Symposium - GEOMED 2013, Antalya, Türkiye.
• Taş, B.; Türkan, O. ve Çolak, M. (2017). Şehir ve üniversite tercihleri üzerine bir araştırma: Çankırı Karatekin Üniversitesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(60), 27-40.
• Taşçı, D., Gökalp, E., Kumtepe, E. G., Kumtepe, A. T. ve Toprak, E. (2011). Kentin üniversite algısı: Anadolu Üniversitesi ve Eskişehir örneği. Amme İdaresi Dergisi, 44(2), 131-146.
• Tekerek, T. (2023). Taşra üniversiteleri, AK Parti'nin arka kampüsü (3. Baskı). İletişim Yayınları.
• Tektaş, N. ve Tektaş, M. (2018). Üniversite öğrencilerinin şehir markası algısı: Bandırma Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(ICEESS’ 18), 357-361.
• TTSO (2021). Tunceli Ticaret ve Sanayi Odası 2015-2018 stratejik planı. Tunceli Ticaret ve Sanayi Odası
• Tunceli Belediyesi (2023, 15 Nisan). Tunceli tarihi.. http://tunceli.bel.tr/icerik/38/54/
• TÜİK (2022a). İç göç istatistikleri, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu
• TÜİK (2022b). İl bazında gayrisafi yurtiçi hasıla, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu
• TÜİK (2023). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu
• Uygun, M., Mete, S., Kara, F. Z. ve Bağcı, H. (2016). Üniversitenin kente olan ekonomik, sosyo-kültürel ve çevresel etkilerine yönelik yerel halk algısı. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(4), 66-85.
• Ülken, H. Z. (2019). Batı üniversitelerinin gelişmesi, laiklik ve fikir hürlüğü için savaşı. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 3(1), 1-34.
• Weber, M. (2010). Şehir, modern kentin oluşumu. (9. Baskı). (M. Ceylan, Çev.) Yarın Yayıncılık
• Yavuzçehre, P. S. (2016). Üniversitelerin kentlerine etkileri: Denizli Pamukkale Üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 235-250.
• Yaylali-Yildiz, B., Czerkauer-Yamu, C., & Çil, E. (2013). Exploring the effects of spatial and social segregation in university campuses, IZTECH as a case study. Urban Design International, 19(2), 125-143.
• Yılmaz, C. (2011). Anadolu kentlerinin öğrencileşmesi: Başka bir kentleşme deneyimi. Sosyoloji Dergisi, 25, 1-17.
• YÖK (2023, Nisan 12). Yükseköğretim girdi göstergeleri (2022 YKS). https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php? y=109510111
• YÖK (2023, Mayıs 10). Yükseköğretim bilgi yönetim sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/