II. Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet Dönemine İstanbul’da Sporun Yapılanması (1908-1938)

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 485 - 495, 30.10.2023

Suha Karaca

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1318462

Öz

İstanbul; üç büyük imparatorluğa başkentlik yapan şehir. Genç Türkiye Cumhuriyeti’ne başkentlik yapamasada, Cumhuriyete sayısız ilkler kazandırmıştır. Cumhuriyet dönemine yön veren pek çok alanda olduğu gibi spor kurumunun ve politikasının temelleri I. Meşrutiyet döneminde atılır, II.Meşrutiyet ile birlikte hız kazanır ve Erken Cumhuriyet Döneminde vücut bulmaya kadar uzanır. Osmanlıda savaş eğitiminin bir parçası olarak görülen ve bugünkü spor dallarının kökenlerini oluşturan faaliyetler, modernleşme süreci içinde herkesin sağlık ve bedensel disiplin adına yapması gereken spor faaliyetlerine dönüşür. Cumhuriyetin kurucusu, Ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk ise Türkiye Cumhuriyet’ini kurmak için sadece cephelerde savaşmadı. Toplumun sosyal, kültürel ve sportif açıdan kalkınması için hayata geçirdiği önemli projeleriyle, Türk sporuna ve Türk halkına şüphesiz en büyük katkıyı sağladı. Özellikle ulus-devletin kuruluşuyla beraber, spor vatandaşların katılımı için ulusal bir alan olarak yeniden düzenlenir. İstanbul bu hedeflerin başlangıç noktası olması nedeniyle Türk spor tarihine damga vurmuş bir şehirdir. Yabancı antrenör, spor kampları, yurt dışında yapılan müsabakalar sporda modernleşmede ilk adımlar olmuştur. İlk kurulan kulüpler, dernekler ve onların vasıtasıyla tanışılan spor branşları sonrasında resmi olarak olimpiyat oyunlarına ilk katılım bu dönemin önemli gelişimleridir. Çalışmada nitel yöntem benimsenmiş olup lüteratür incelemesi tekniği uygulanmıştır. Bu çalışma ile Türkiye Cumhuriyeti’nin 100.Yılında, II.Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet Dönemine spor yönetimi kavramı üzerinden İstanbul’un önemi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, İkinci meşrutiyet, Spor tarihi, Erken Cumhuriyet, Spor teşkilatı

The Structuring of Sports in Istanbul from the Second Constitutional Era to the Early Republican Period (1908-1938)

Öz

Istanbul; The city that was the capital of three great empires. Although he could not be the capital of the young Republic of Türkiye, he brought many firsts to the Republic. As in many fields that shaped the Republican period, the foundations of the sports institution and its policy were laid in the I. Constitutional Period, accelerated with the Second Constitutional Monarchy and extended to its emergence in the Early Republican Period. The activities, which were seen as a part of the war training in the Ottoman Empire and constitute the origins of today's sports branches, turn into sports activities that everyone should do in the name of health and physical discipline in the modernization process. The founder of the Republic, the Great Leader Gazi Mustafa Kemal Atatürk, did not only fight on the fronts to establish the Turkish Republic. Undoubtedly, he made the greatest contribution to Turkish sports and the Turkish people with the important projects he implemented for the social, cultural and sportive development of the society. Especially with the establishment of the nation-state, sport is reorganized as a national space for the participation of citizens. Since Istanbul is the starting point of these goals, it is a city that has left its mark on Turkish sports history. Foreign coaches, sports camps, competitions held abroad have been the first steps in modernization in sports. After the first established clubs, associations and the sports branches introduced through them, the first official participation in the Olympic Games is the important development of this period. In the study, the qualitative method was adopted and the literature review technique was applied. With this study, the importance of Istanbul is aimed through the concept of sports management from the Second Constitutional Period to the Early Republican Period in the 100th Anniversary of the Turkish Republic.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Second Constitutional Monarchy, History of Sports, Early Republic, Sports Organization

Kaynakça

• Aktaş, İ. ve Ötkan, C. Ç. (2022). Olimpik Değer Ölçeği Türkçe Formunun Psikometrik Özellikleri Ve Toplumun Olimpik Değer Algılarının İncelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 57, 104 – 122.
• Atabeyoğlu, C. (1981). Yıl, 1927… Türk Kadını Artık Spor da Yapıyor. Yıllarboyu Tarih Dergisi, nr. 2, s. 63-64.
• Fişek, K. (1998). Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkileri Açısından Spor Yönetimi: Dünyada ve Türkiye’de. Bağırgan Yayımevi, 2.Bası.Ankara.
• Günay, M. (2016). Türkiye’de Spor Cemiyetlerinin Kuruluşu ve Bu Cemiyetlerin Etnik Amaçlarla Kullanılması. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 2016; 4:(SI 1): 383-393.
• Güven, Ö. (1996). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni Yetiştiren Okulların Eğitimini Hazırlayıcı Çalışmalar. Bed. Eğt. Spor Bil.Der. I. (1996) 2: 70-82.
• Güven, Ö. (2000). Osmanlı Spor Geleneğinde Spor Ahlâkı ve Sporda Kural İhlallerine Karşı Alınan Yasal Önlemler. Türk Yurdu, Cilt:19-20, Sayı:148-149, s.360.
• Karaca, S. (2022). Eski Türklerde Spor Kültürü. INSAC Scientific Researches in Social, Humanities and Sport Sciences. Mehmet ULUKAN, Hasan ULUKAN Editörler. Duvar Yayınları. Ankara. ss.95-106.
• Karakaya, E, Y. ve Devecioğlu, S. (2020). Erken Dönem Türk Tarihinden Iı. Meşrutiyet’e Kadar Spor Kulüplerinin Modernleşme Süreci. Spormetre The Journal of Physical Education and Sport Sciences, 18(Özel Sayı), 2020, 106- 121.
• Kuzucu, K. (2020). İstanbul’un Spor Tarihi Mekanları. Antik Çağ’dan XXI.Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, TDV, İslam Araştırmaları Merkezi, Cilt.4., s.490-534.
• Müftüoğlu, E. ve Yıldırım, Y. (2021). Atatürk Dönemi Spor Politikaları (1920-1938). H.Bingöl ve İ.Yalçın (Ed.), Spor Bilim (s. 71-96) içinde,Vadi Matbaacılık.
• Özçakır, S. ve Yıldıran, İ. (2016). II. Meşrutiyet Dönemi Beden Eğitiminde Çağdaş Dönüşümler (1908-1918). Ankara Üniv Spor Bil Fak, 14 (1), 15-28.
• Soyer, F. (2004). Osmanlı Devletinde (1839-1908 Tanzimat Dönemi) Beden Eğitimi ve Spor Alanındaki Kurumsal Yapılanmalar ve Okul Programlarındaki Yeri Konusunda Bir İnceleme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı: 1 s. 211.
• Sümer, R. (1990). Türkiye’de Spor Yönetiminin Tarihsel Gelişimi ve Sporda Demokrasi. Ankara: Türk Spor Vakfı Yayınları, 3. Baskı.
• Taşdemir, S. (2019). Ayvalık’ta Spor Hayatı (1924-1950 Yılları Arası). CTAD, Yıl 15, Sayı 29 (Bahar 2019), s. 443-471.
• Tayga, Y. (1990). Türk Spor Tarihine Genel Bir Bakış. Millî Eğitim Bakanlığı Spor – Eğitim Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara. s. 125.
• Tokatlıoğlu, E, A., ve Tuna, U. (2021). Erken Cumhuriyet Döneminde Spor Siyaset İlişkisi Bağlamında İlk Milli Basketbol Maçı ve Takımı. Journal of Health and Sport Sciences (JHSS), Vol.4, No.3, 2021
• Toros, N.K. (2015). Türkiye Cumhuriyeti Spor Tarihi. Yayınlanmamış Araştırma. Ankara.
• Tuna, U. (2019). Erken Cumhuriyet Döneminde Resmi Tarih Çalışmaları Ve Spor Yaklaşımı Arasındaki İlişki (1923- 1938). [Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Uğur, Y. (2015). Dünya Ölçeğinde İstanbul. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Cilt.1. s.219.
• Yamak, S. (2009). II. Meşrutiyet Döneminde Paramiliter Gençlik Örgütleri. [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Yarar, B. (2014). Osmanlı’dan Cumhuriyete Geçiş Süreci ve Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiyesi’nde Modern Sporun Kuruluşu. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2014 Güz (21), 301-317.
• Yıldız, D. (2002). Çağlar Boyu Türklerde Spor. Telebasım, İstanbul.
• Zamacı, A. (2021). Osmanlı Spor Tarihine Bir Katkı: Moda Ve Beykoz Deniz Yarışları (1913). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, Sayı: 9 (2021/Yaz), ss. 159-188.
• Zelyurt, K, M. (2014). Türkiye’de Futbolun Tarihine Bir Bakış: Toplumsal Sonuçları Açısından Futbol Ve Siyaset İlişkisi. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/2 Winter 2014, p. 1763-1779.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı: BCA: 30-18-1-2 / 61-8-15
• Devlet Arşivleri Başkanlığı: BCA: 30-18-1-2 / 24-71-18
• Devlet Arşivleri Başkanlığı: BCA: 30-18-1-2- / 83-550-21
• Devlet Arşivleri Başkanlığı: BCA: 30-18-1-2 / 12-77-14
• Devlet Arşivleri Başkanlığı: BCA: 30-18-1-2- / 10-39-2
• Vakit Gazetesi: 21.Ağustos 1922, s. 6.