Adnan Menderes (Ertekin)’İn Teftiş Raporuna Göre İçel Parti Teşkilatı

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 366 - 375, 30.10.2023

Cevdet Teke

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1320174

Öz

Erken Cumhuriyet Dönemi’nin ilk siyasi partisi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’dir Kısa süren Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyimleri haricinde CHP, 1923-1945 yılları arasında tek parti sistemiyle tartışmasız olarak kontrolü elinde tuttu ve partiyle devlet özdeşleşti. Cumhuriyet ideali ve ulus devlet anlayışı doğrultusunda siyasal, sosyal ve kültürel icraatlar yapma gayretinde oldu. Ülke genelinde teşkilatlanmaya giden parti, taşra teşkilatlarının çalışmalarını kontrol etmek, onları sürekli aktif tutmak ve partinin merkeziyetçi yapısını kuvvetlendirmek amacıyla parti müfettişleri aracılığıyla teftiş uygulamalarına gitti.
Parti müfettişlerinin yazdıkları raporlar ışığında ilgili bölgenin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yanları analiz edilebilmektedir. Bu bağlamda teftiş raporları ışığında dönemin tek partili Türkiye’si üzerinden taşra vilayetlerinin işleyişi hakkında fikir sahibi olunabilmektedir. Bu çalışmada, Dönemin Aydın Mebusu Adnan Menderes (Ertekin)’in 1936 yılında İçel’de yaptığı teftişler doğrultusunda hazırladığı rapor ele alınarak bölgenin parti teşkilatı yapılanmaları ve çalışmaları irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

CHP, Adnan Menderes, Teftiş, İçel

Içel Party Organization According To Adnan Menderes (Ertekin)'s Inspection Report

Öz

The first political party of the Early Republican Period is the Republican People's Party (CHP). Except for the short-lived Progressive Republican Party and Liberal Republican Party experiences, the CHP undisputedly held the control with the single-party system between 1923 and 1945, and the party became identified with the state. It made an effort to carry out political, social and cultural actions in the direction of the ideal of the republic and the concept of the nation state. The party, which was organized throughout the country, turned to surveillance practices through party inspectors in order to control the work of the provincial organizations, keep them constantly active and strengthen the centralized structure of the party.
In consideration of the reports written by the party inspectors, the political, social, economic and cultural aspects of the relevant region can be analysed. In this sense, in the light of the surveillance reports, it is possible to have an idea about the functioning of the provincial provinces through the single-party Turkey of the period. In this study, by considering the report prepared by Adnan Menderes (Ertekin), the Member of Parliament of Aydın at the time, in accordance with the surveillances he made in Icel in 1936, the restructuring of the party organization and activities of the region were examined.

Anahtar Kelimeler

CHP, Surveillance, Adnan Menders, İçel

Kaynakça

• Burgaç, M. (2013). Türkiye’de Umumî Müfettişliklerin Kurulması ve Trakya Umumî Müfettişliği. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Çelik, Ş. (2022). CHP Hatay Bölgesi Müfettişlerinin Faaliyetleri ve Beşinci Genel Müfettişlik. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 59-83.
• Çetin, H. (2015). CHP Parti Müfettişlik Raporlarına Göre Tek Parti Döneminde Aydın. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi.
• Karayaman, M. (2022). 1935-1950 Yılları Arasında Kaleme Alınan CHP Parti Müfettiş Raporlarının Yerel Tarih Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi: Batı Anadolu Örneği. XVIII. Türk Tarih Kongresi, (1-5 Ekim 2018). Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022, 427-458.
• Metinsoy, M. (2006). Erken Cumhuriyet Döneminde Mebus’ların İntihap Dairesi ve Teftiş Bölgesi Raporları. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, (3), 103-169.
• Öz, E. (1992). Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım. Gündoğan Yayınları.
• Pınar, M. (2018). Cumhuriyet Döneminde Mersin ve İçel’de Siyasi Hayat (1923 -1950). Hiperyayın.
• Pınar, M. (2021). Cumhuriyet Döneminde Çukurova Türklüğünün Havzası: Mersin Türk Ocağı (1923-1931). İ. Bozkurt vd. (Ed), İstiklalinin 100. Yılında Mersin, (177-194). Eğitim Yayınevi.
• Şavkılı. C. ve Maviş, M. (2022). Parti Müfettişlerinin Teftiş Raporlarına Göre CHP’nin Eskişehir Teşkilatı (1940-1943). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (71), 275-298.
• Yücebaş, F. (2017). İç Denetim Sağlama Aracı Olarak Umumî Müfettişlikler: Birinci Umumî Müfettişlik Örneği. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 459-487.