Kültürpark'ta İktisadi Diplomasi: Dışa Açılma ve Eklemlenme Sürecinde İzmir Enternasyonal Fuarı

Yıl 2023, Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 154 - 165, 30.10.2023

Resul Babaoğlu

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1322323

Öz

Günümüzde popülerliğini belli ölçülerde koruyan İzmir Enternasyonal Fuarı Cumhuriyet idaresinin dışarıya açılan bir kapısı olarak kabul edilebilir. İzmir kentinin imparatorluk geçmişinden sıyrılmaya başladığı 1930’lu yıllarda nüfus yapısında yaşadığı hızlı dönüşüm iktisadi gelişmelerle yeni bir boyut kazanmıştır. İzmir’de yapılan imar değişikliklerinden sonra kentin modernite ile tanışması büyük ölçüde 1922 İzmir yangınının sunduğu fırsatın neticesinde hayat buldu. Yeni imar planıyla kente kazandırılan Kültürpark’ın şehrin çehresini değiştirmesinin yanında 1930’lu yıllardan itibaren uluslararası bir organizasyon olan İzmir Fuarı’na ev sahipliği yapması oldukça önemli bir gelişmeydi. Cumhuriyet’in ilk yıllarından Soğuk Savaş yıllarına hatta neo-liberal dönemde bile İzmir Enternasyonal Fuarı ticari, kültürel ve diplomatik misyonlar taşımaya devam etmiştir. Bu çalışma kapsamında diplomasinin yumuşak güç unsurlarından biri olarak kabul edilen iktisadi diplomasinin İzmir Enternasyonal Fuarı’nda hangi kanallar ve aktörlerle takip edildiği sorusuna daha ziyade 1950’li yıllar için yanıtlar aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

İzmir Enternasyonal Fuarı, 1950’li yıllar, Amerika, İktisadi diplomasi, Soğuk Savaş

Economic Diplomacy at Kültürpark: İzmir International Fair in the Process of Opening Out and Articulation

Öz

Izmir International Fair, which maintains its popularity to a certain extent today, can be considered as a gateway to the Republican administration. The rapid transformation in the population structure of the city of Izmir in the 1930s, when it started to get rid of its imperial past, gained a new dimension with economic developments. After the zoning changes made in İzmir, the city's meeting with modernity came to life largely as a result of the opportunity offered by the 1922 İzmir fire. Kulturpark, which was brought to the city with the new zoning plan, changed the face of the city and it was a very important development that it hosted the Izmir Fair, an international organization since the 1930s. İzmir International Fair continued to carry commercial, cultural and diplomatic missions from the first years of the Republic to the Cold War years and even in the neo-liberal era. Within the scope of this study, answers, mostly for the 1950s, will be sought to the question of which channels and actors are followed by economic diplomacy, which is accepted as one of the soft power elements of diplomacy, in Izmir International Fair.

Anahtar Kelimeler

İzmir International Fair, 1950s, America, Economic diplomacy, Cold War

Kaynakça

• Records of the Department of State Relating to Internal Affairs: Turkey, 1955-1959. National Archives, 882.191-1Z/2-1055
• Aksoy, Y., & Yurdkoru Özgünel, N. (2001). 70 Yıllık Sevda İzmir Fuarı. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi.
• Alkan, M. Ö. (2023). Cumhuriyet'in Siyasal Dönemeçleri. M. Ö. Alkan içinde, Cumhuriyet: Asırlık Bir Muhasebe (s. 13-69). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Altan, T. E. (2015). İzmir Fuarı, Kültürpark ve Türkiye'nin İnşası. A. Yılmaz, K. Kılınç, & B. Pasin içinde, İzmir Kültürpark'ın Anımsa(ma)dıkları Temsiller, Mekanlar, Aktörler (s. 165-189). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arıkan, Z. (2003). Sir Paul Rycaut: Osmanlı İmparatorluğu ve İzmir. Osmanlı Araştırmaları (22), 109-139.
• Atay, Ç. (2012). İzmir Rıhtımında Ticaret Kordon Boyunda Yaşam 1610-1940. İzmir: İzmir Ticaret Odası Kültür Sanat Yayınları.
• Baran, T. A. (2015). Cumhuriyetin İlk On Beş Yılında İmar ve İskan Açısından Genel Özellikleri İle İzmir. Kurtuluş ve Kuruluşun Sembol Kenti İzmir (s. 327-339). İzmir: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Ben-Atar, D. S. (1993). The Origins of Jeffersonian Commercial Policy and Diplomacy. New York: Palgrave Macmillan.
• Berber, E. (1997). Sancılı Yıllar: İzmir 1918-1922, Mütareke ve Yunan İşgali Döneminde İzmir Sancağı,. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Bilgin, K. (2019). İzmir Sanayi Fuarının Amacı, Önemi ve Faaliyetleri 1932-1960. Konya: Konya Selçuk Üniversitesi.
• Biray Kolluoğlu Kırlı. (2005). Forgetting the Smyrna Fire. History Workshop Journal (60), 25-44.
• Cumhuriyet. (1947, Ağustos 21).
• Çakmak, F. (2023). İzmir Enternasyonal Fuarı. Atatürk Ansiklopedisi. Haziran 10, 2023 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/izmir-enternasyonal-fuari/?pdf=3559 adresinden alındı
• Doster, B. (2020). Soğuk Savaş döneminde Türkiye-ABD İlişkileri. B. Özkan, & T. Gürakar içinde, Türkiye'nin Soğuk Savaş Düzeni Ordu, Sermaye, ABD, İslamizasyon (s. 287-235). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Durgun, S. (2018). Kültürpark: Soğuk Savaş’ın Mikrokozmik. Meltem İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, 33(4), 69-76.
• Edem, E. E. (2015). Türkiye-ABD İlişkilerinin Zİrve Noktası: Celal Bayar'ın ABD Ziyareti. M. K. Kaynar içinde, Türkiye'nin 1950'li Yılları (s. 135-151). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Eldem, E., Goffman, D., & Masters, B. (2000). Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti, Halep, İzmir ve İstanbul. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ellinor Morack. (2019). Turkifying Poverty, or: the Phantom Pain of Izmir’s Lost Christian Working Class, 1924-1926. Middle Eastern Studies, 55(4), 81-99.
• Ergüney, Y. D., & Pilehvarian, N. (2015). Ondokuzuncu Yüzyıl Dünya Fuarlarında Osmanlı Temsiliyet. Megaron, 10(2), 224-240.
• Georgelin, H. (2008). Smyrna’nın Sonu: İzmir’de Kozmopoltizmden Milliyetçiliğe,. ( S. Özen, Çev.) İstanbul: Bir Zamanlar Yayıncılık.
• Goffman, D. (2000). İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gönlügür, E. (2015). Soğuk Savaş'ın İdeolojik Fay Hattında Bir Modernlik Sahnesi: 1950'lerde İzmir Enternasyonal Fuarı'nda Amerikan Sergileri. A. Yılmaz, K. Kılınç, & B. Pasin içinde, İzmir Kültürpark'ın Anımsa(ma)dıkları, Temsiller, Mekanlar, Aktörler (s. 99-137). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İlhan, P. (1998). Gezginlerin Gözüyle İzmir, XVII. Yüzyıl. İzmir: Akademi Kitabevi.
• Karavar, H. (2021). Ekonomik Diplomasi Perspektifinden II. Wilhelm ve Theodor Heuss’un Türkiye Ziyaretlerinin Değerlendirilmesi. Uluslararası İlişkiler, 18(72), 87-102.
• Karpat, G. (2009). İzmir Kültürpark Fuar Alanının Tarihsel Gelişim Sürecinin Araştırılması ve Geleceğe Yönelik Tasarım Programının Oluşturulması. İzmir: , Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kırlı, B. K. (2002). The Play of Memory, Counter-Memory: Building İzmir on Smyrna's Ashes. New Perspectives on Turkey (26), s. 1-28.
• Meštrović, M., & Laslo, A. (2015). The Fairground as a Geopolitical Playground: the Zagreb International Trade Fair and Cold War Circumstances. M. Székely içinde, Ephemeral architecture in Central and Eastern Europe in the 19th and 21st centuries (s. 14-20). Paris: L’Harmattan France.
• Milton, G. (2009). Kayıp Cennet: Smyrna 1922 Hoşgörü Kentinin Yıkılışı. (E. Aktuğoğlu, Çev.) İzmir: Şenocak Yayınları.
• Molella, A. P., & Knowles, S. (2019). The World’s Fair in the Era of the Cold War: Science, Technology, and the Culturel Progress. A. P. Molella, & S. Knowles içinde, World's Fairs in the Cold War: Science, Technology and Culture of Progress (s. 3-11). Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
• Morack, E. (2021). Expropriating the Dead in Turkey: How the Armenian Quarter of İzmir Became Kültürpark. European Review of History: Revue européenne d'histoire,, 28(2), s. 240-259.
• Mortan, K. (2023). Geçmişten Geleceğe İzmir. HAfıza İzmir: Geçmişten Günümüze İzmir Limanı (s. 1-25). İzmir: İZmir Kalkınma Ajansı.
• Oral, U. (2016). Fuar ve Başkan. KNK İzmir, s. 6-15.
• Parlaz, S. (2019). Ceneviz Konsolos Mektupları Işığında XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında İzmir Limanına Yansıyan Hareketlilik Hakkında Bazı Notlar (1665-1675). Aydınoğulları Tarafından Fethinin 700. Yıldönümünde Kadifekale’den İzmir’e Bakmak: İzmir’in Dünü ve Yarını (5-7 Nisan 2018) (s. 385-391). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Pence, K. (2011). Showcasing Cold War Germany in Cairo: 1954 and 1957 Industrial Exhibitions and the Competition For Arab Partners. Joyurnal of Contemporary History, 47(1), 69-95.
• Peterson, M. D. (1965). Thomas Jefferson and Commercial Policy, 1783-1793. The William and Mary Quarterly, 22(4), 584-610.
• Sönmez, C. S. (2022). Cumhuriyet Dönemi Sergiciliğinin Temelleri İzmir 9 Eylül Sergileri 1927-1928. Avrasya uluslararası Araştırmaları Dergisi, 10(33), 382-403.
• Şirin, İ. (2017). Dünya Fuarları ve Osmanlı Modernleşmesi. History Studies, International Journal of History, 9(2), 189-204.
• Tekeli, İ. (2021). 1950'li Yıllar: Kendini Yeniden Üretemeyen Populist Modernleşme. R. F. Barbaros, & E. Zurcher içinde, Modernizmin Yansımaları: 50'li Yıllarda Türkiye (s. 33-57). Ankara: Efil Yayınevi.
• Tekeli, İ. (2022). Osmanlı Döneminde İzmir ve Hinterlandında Yaşanan Kapitalistleşme ve Modernleşme Süreçlerine Ne Tür Değişiklikler Getirdi? Cumhuriyet Kurulurken Emek ve Sol Sempozyumu. İzmir.
• Ülker, N. (1982). Batılı Gözlemcilere Göre XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında İzmir Şehri ve Ticari Sorunları. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi (12),317-354.
• Yılmaz, E. (2023). Bir Zamanlar Anadolu’da Halı Dokumak: Şark Halı Kumpanyası/The Oriental Carpet Manufactures Ltd. (1907-1914),. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Zander, Y. P. (2010). Erken Cumhuriyet Döneminin Önemli Bir Tanığı Olarak İzmir Fuarı. E. A. Ergut, & B. İmamoğlu içinde, Cumhuriyet'in Mekanları Zamanları İnsanları (s. 141-153). Ankara: Dipnot Yayınları.