1928-1960 Yılları Arasında Türkiye’ye Yapılan Siyasi ve Diplomatik Ziyaretlerde Yabancı Devlet Liderlerine Verilen Hediyeler

Yıl 2023, Sayı: 62, 17 - 29, 31.12.2023

Bahattin Demirtaş

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1377595

Öz

Hediye, tarih boyunca bütün kültürlerde görülen evrensel bir unsurdur. Bu kültürel unsurun amaçları, özellikleri, biçimleri devlet ve toplumlara göre farklılık göstermektedir. İlk Türk devletlerinden itibaren çeşitli kavramlarla ifade edilen hediye Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurulmasından sonra da değişen şartlara göre devam ettirilen bir gelenek olmuştur.
Atatürk Döneminden itibaren Türkiye’ye gelen yabancı devlet başkanlarına verilen diplomatik hediyeler, muhatap ülke ile siyasî, kültürel, ekonomik ilişkilerde olumlu bir hava oluşturmak, ikili ilişkilerini geliştirmek, çeşitli sektörlerdeki işbirliğini devamlı kılmak gibi amaçlara katkı sağlamıştır. Türkiye’nin uluslararası ve bölgesel politikalarında dostluk, barış ve dayanışmanın bir aracı olmuştur. Ayrıca hediyeler ile özellikle Orta Doğu, Balkanlar ve Asya ülke liderlerine karşı Türkiye’nin zenginliklerini göstermek ve saygınlıklarını artırmak gibi sembolik hedeflerde gözetilmiştir.
Bu çalışmada konu, arşiv belgeleri, süreli yayınlar, telif ve tetkik eserler gibi kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Buna göre; Atatürk Dönemi’nde Türkiye’ye gelen Afganistan Kralı Amânullah Han’dan itibaren pek çok devlet başkanına sunulan diplomatik hediyelerin neler olduğu ve sunuş biçimlerine değinilecektir. Diplomatik ziyaretlerin oldukça arttığı bir dönem olan Demokrat Parti iktidarı yıllarında ise hediye takdim edilen ülkelerde bariz farklılıklar ve farklı uygulamalara dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Demokrat Parti, İsmet İnönü, Türkiye, ziyaret, hediye

Gifts Given to Foreign State Leaders During Political and Diplomatic Visits to Türkiye Between 1928-1960

Öz

The gift is a universal element seen in all cultures throughout history. The purposes, features and forms of this cultural element vary according to states and societies. Gift, which has been expressed with various concepts since the first Turkish states, has been a tradition continued according to changing conditions after the establishment of the Republic of Turkey.
Diplomatic gifts given to foreign heads of state who came to Turkey since the Atatürk Era have contributed to purposes such as creating a positive atmosphere in political, cultural and economic relations with the addressee country, improving bilateral relations, and maintaining cooperation in various sectors. It has been a tool of friendship, peace and solidarity in Turkey's international and regional policies. In addition, symbolic goals were pursued with the gifts, such as showing Turkey's riches and increasing their prestige, especially to the leaders of the Middle East, Balkans and Asia countries.
In this study, the subject has been prepared by using sources such as archive documents, periodicals, copyrighted and research works. According to this; The diplomatic gifts presented to many heads of state starting from the King of Afghanistan, Amanullah Khan, who came to Turkey during the Atatürk Era, and their presentation styles will be discussed. During the years of Democratic Party rule, a period in which diplomatic visits increased considerably, obvious differences and different practices will be drawn in the countries where gifts were presented.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Democrat Party, İsmet İnönü, Türkiye, visit, gift

Kaynakça

• BCA, 030.010/260.748.13.
• BCA, 030.010/758.17.
• BCA, 030.18.01/028.23.7.
• BCA, 030.18.01/028.25.19.
• BCA, 030.18.01/028.28.20.
• BCA, 030.18/45.35.5.
• CBA, Yer No: 3/3-30, Fihrist No: 1500.
• CBA, Yer No: 3/7-2, Fihrist No: 3617.
• CBA, Yer No: 3/7-2, Fihrist No: 3617-13.
• Akbaş, İ. (2008). Afgan Kralı Emanullah Han’ın Türkiye gezisi. ÇTTAD, 7(16-17), 311-333.
• Atatürk’ün milli dış politikası (Cumhuriyet dönemine ait 100 belge) 1923-1938. (II. Cilt) (1981). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ayhan, İ. (2014). Demokrat Parti Dönemi’nde Türkiye’yi ziyaret eden devlet başkanları ve bu ziyaretlerin Türk basınına yansımaları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bardakoğlu, A. (1998). Hediye. İslam Ansiklopedisi, (c. 17, ss. 151-155). Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Belen, A. (2011). Türk basınına göre Türkiye-Irak ilişkilerinde Türkmenler (1926-2001) [Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bostancı, M. (2013). Suudi Arabistan Devleti’nin kuruluşu ve Türkiye Suudi Arabistan ilişkileri (1926-1990) (Tez No. 348177) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çakmak, Z. (2007). Yunanistan Başbakanı Panagis Tsaldaris’in Türkiye’yi ziyareti (10–17 Eylül 1933). Turkish Studies, 2(4), 1271-1282.
• Çelebi, M. (2015). Atatürk Dönemi ve sonrasında Türkiye-İtalya ilişkilerini etkileyen faktörler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 31(91), 93-130.
• Erhan, Ç. (2002). ABD ve NATO’yla ilişkiler, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt: I. İletişim Yayınları.
• Erdoğan, T. (2006). Modern Suudi Arabistan Devleti’nin doğuşu (1914-1932) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertan, T. F., Demirtaş, B. (2021). Demokrat Parti Dönemi’nde Türk diplomasi araçlarına iki örnek: yabancı devlet adamlarına verilen fahri hemşehrilik ve fahri doktora payeleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(4), 1709- 1729.
• Ertan, T. F., Demirtaş, B. (2022). Türkiye’yi ziyaret eden yabancı devlet adamlarının Ankara günleri (1923-1960). Ankara: Koç Üniversitesi VEKAM Yayınları.
• Gönlübol, M., Sar, C. (1995). Olaylarla Türk dış politikası (1919-1973). Cilt: 1. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Kitabevi.
• Granda, C. (2008). Atatürk’ün uşağının gizli defteri. Kent Kitap.
• Grew, J. C. (1952). Gazi ve İsmet Paşa çalkantılı dönem 1922-1932. (M. Aşkın ve N. Uğurlu, Çev.). Örgün Yayınevi.
• Karpat, K. (1996). Türk demokrasi tarihi, sosyal, ekonomik, kültürel temeller. Afa Yayınları.
• Kinross, L. (1990). Atatürk. (N. Sander, Çev.). Altın Kitaplar Basımevi.
• Kocatürk, U. (1999). Doğumundan ölümüne kadar kaynakçalı Atatürk günlüğü. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Oğul, B. (2018). Türkiye ve Yunanistan arasındaki karşılıklı ziyaretler (1950-1955) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Okur, M. (2004). Atatürk tarafından yabancı devlet başkanlarına verilen hediyeler. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 9(33), 79-88.
• Özer, İ. (2013). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk resmi konuğu Afgan Kralı Amânullah Han’ın Türkiye ziyaretinin Türk basınındaki yansımaları (1928). Turkish Studies, 8(11), 279-291.
• Özyürek, M. (2016). Cumhuriyet dönemi Türkiye-Japonya ilişkileri çerçevesinde Japon prensi Takamatsu’nun Türkiye ziyareti. Atatürk Dergisi, 5(2), 15-28.
• Sarınay, Y. (1988). Türkiye’nin Batı İttifakı’na yönelişi ve Nato’ya girişi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Soysal, İ. (1991). Türkiye’nin siyasal andlaşmaları (1920-1945). Cilt: 1. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şahbaz, M. (2018). Eski Türklerde hediyeleşme. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 3(2), 141-155.
• Şimşir, B. (1981). Atatürk’ün devlet adamlarıyla görüşmeleri. Belleten, XLV(177), 179-196.
• Şimşir, B. (2002). Atatürk ve Afganistan. ASAM Yayınları.
• Şişman, A. (2000). Atatürk Döneminde Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinin başlaması ve ilk diplomatik temaslar. Atatürk IV. Uluslararası Kongresi (25-29 Ekim 1999) Türkistan- Kazakistan, C I. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Tulça, E. (2003). Atatürk Venizelos ve bir diplomat Enis Bey. Simurg Kitapçılık.
• Tuncer, H. (2012). İsmet İnönü’nün dış politikası (1938-1950) İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye. Kaynak Yayınları.
• Ulusu, M. K. (2008). Atatürk’ün yanı başında. İstanbul: Doğan Yayıncılık.
• Umar, Ö. O. (2010). Cumhuriyet Döneminde Atatürk’ün Orta Doğu politikası (1923-1938). Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 6(2), 47-83.
• Ünal, E. (2007). Cumhuriyet’in ilk resmi konuğu. Popüler Tarih Dergisi, (78), 47.
• Yılmaz: (2019). 1950-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti-Yugoslavya ilişkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.