Ziya Gökalp (March 23th 1876 - October 25th 1924) and Turkish

Yıl 2024, Sayı: Ölümünün 100. Yıl Dönümünde Ziya Gökalp'ı Yeniden Anlamak, 1 - 11, 06.12.2024

Vahit Türk

Öz

Almost all nationalist movements in the world have been nourished by language and history, and have aimed to turn to the people and revive the values they keep alive, thus repairing their national identities. This is also the case for the Turkish nationalism movement. The pioneers of the idea of nationalism also turned to the Turkish language, history and people and tried to benefit from these sources. Ziya Gökalp from Diyarbakır, one of the pioneers of the idea of Turkish nationalism and one of those who systematized this idea, educated himself very well according to the conditions of the age he lived in and produced many works despite all the difficulties he experienced in his short life of 48 years. Gokalp; He has qualities such as newspaper writer, socialist, philosopher, intellectual and thinker, and a scholar and lecturer who brought the science of sociology to Turkey. He is a Turkist who considers the benefits of the Turkish nation in all his works and is a faithful intellectual who dedicates and organizes his private life according to his thoughts. He pondered over all kinds of problems of the Turkish nation, meanwhile, like a linguist, he dealt with the problems of Turkish in almost every field of linguistics, produced solutions and showed the way. He is a language policy expert who determines what the state should do regarding the issue and how intellectuals and artists should act to give the right results. He is an etymologist with his studies on etymology. He is a phonics, morphology and sentence specialist who studies the grammar of the language. He thinks that liquidationism in the language is not right and he is not disturbed by the existence of loan words used in the public language, but he thinks that a foreign word with a synonym in Turkish should not be used. He specifically focuses on the issue of terminology and advises people to refer to it to express new concepts and information for the society, to go to historical texts if they are not available there, and to derive words according to the rules of the language if they are not available there. He is against the use of foreign language rules, Arabic and Persian phrases, and foreign plural forms.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, nationalism, Turkism, history, Turkish, written language, folk language.

Ziya Gökalp (23 Mart 1876-25 Ekim 1924) ve Türkçe

Öz

Dünyadaki hemen bütün milliyetçilik hareketleri dilden ve tarihten beslenmiş, halka yönelip onun yaşattığı değerleri canlandırma ve dolayısıyla ulus kimliklerini onarma çabası gütmüşlerdir. Bu durum Türk milliyetçiliği hareketi için de böyledir. Milliyetçilik düşüncesinin öncüleri de Türk diline, tarihine ve halkına yönelmişler, bu kaynaklardan beslenmeye çalışmışlardır. Türk milliyetçiliği düşüncesinin öncülerinden ve bu düşünceyi sistemleştirenlerden olan Diyarbakırlı Ziya Gökalp, yaşadığı çağın koşullarına göre kendini oldukça iyi yetiştirmiş, 48 yıllık kısa hayatında yaşadığı bütün zorluklara karşın pek çok eser ortaya koymuştur. Gökalp; gazete yazarı, toplumcu, filozof, bir aydın ve düşünce insanı, sosyoloji bilimini Türkiye’ye taşımış bir bilgin ve öğretim üyesi gibi sıfatlara sahiptir. Bütün çalışmalarında Türk ulusunun yararlarını gözeten bir Türkçü, özel hayatını da düşüncelerine göre düzenlemiş inançlı bir aydındır. Türk ulusunun her türlü sorunu üzerinde zihin yormuş, bu arada bir dil bilgini gibi dilciliğin hemen her alanında Türkçenin sorunlarıyla uğraşmış, çözümler üretmiş, yol göstermiştir. Devletin konuyla ilgili neler yapması gerektiğini, aydınların ve sanatçıların nasıl davranmalarının doğru sonuçlar vereceğini belirleyen bir dil politikası uzmanıdır. Köken bilimiyle ilgili çalışmalarıyla bir etimologdur. Dilin grameriyle ilgili çalışmalar yapan bir ses bilgisi, biçim bilgisi ve cümle bilgisi uzmanıdır. Dilde tasfiyeciliğin doğru olmadığını düşünmekte ve halk dilinde kullanılan alıntı sözcüklerin varlığından rahatsız değildir ancak Türkçesi olan eş anlamlı bir yabancı sözcüğün kullanılmaması gerektiğini düşünür. Terim konusu üzerinde özellikle durur ve toplum için yeni kavramlar ve bilgileri ifade etmek üzere halka baş vurulmasını, orada bulunmazsa tarihî metinlere gidilmesini, orada da yoksa dilin kurallarına göre sözcük türetilmesini öğütler. Yabancı dil kurallarının, Arapça ve Farsça tamlamaların, yabancı çokluk biçimlerinin kullanılmasına karşıdır.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, milliyetçilik, Türkçülük, tarih, Türkçe, yazı dili, halk dili.

Kaynakça

• Horch, M. (2011). Avrupa’da milli uyanış (çev. Ayşe Özdemir), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Öksüz, Y. Z. (1995). Türkçenin sadeleşme tarihi genç kalemler ve yeni lisan hareketi, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara.
• Özakpınar, Y. (2019). Ziya Gökalp’ta kültür ve medeniyet kavramı, Millî Mecmȗa, Ocak-Şubat 2019, s. 6, İstanbul.
• Tansel, F. A. (1977). Ziya Gökalp Külliyatı-1 Şiirler ve Halk Masalları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Tansel, F. A. (1965). Ziya Gökalp Külliyatı II Limni ve Malta Mektupları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türk, V. (2023). Türkçülüğün ve halkçılığın mürşidi Hüseyinzade Ali Turan Bey, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayını, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2016). Millî tetebbȗlar mecmuası yazıları (Haz. Ali Duymaz), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2018). Küçük mecmua yazıları (Haz. Ali Duymaz), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2019). Genç kalemler ve Türk yurdu yazıları (Haz. Ali Duymaz), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2019). İslam Mecmuası ve Muallim Mecmuası yazıları (Haz. Salim Çonoğlu), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2023). Küçük Mecmua yazıları (Haz. Ali Duymaz), Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Ziya Gökalp (2023). Türkçülüğün Esasları, Töre-Devlet Yayınevi, İstanbul.