Ziya Gokalp's Influence on the Modernization Process of the State from Tanzimat to the Republic

Yıl 2024, Sayı: Ölümünün 100. Yıl Dönümünde Ziya Gökalp'ı Yeniden Anlamak, 41 - 56, 06.12.2024

İbrahim Halil Güzel

Öz

The period in which Ziya Gokalp lived was a time of great struggles and debates. He closely experienced the collapse of the Ottoman Empire on the one hand and the National Struggle and the establishment of a new state on the other, and these events had a deep impact on the formation of his works and ideas. In his time, there were deep disagreements and debates between Islamism, Ottomanism and Turkism movements. He tries to synthesize these currents of thought and adapt them to the conditions of the country. In his works, Gokalp was primarily concerned with the problems of stopping the downward trend of the Ottoman Empire and how to save the state before it collapsed. The modernization movement in the post-Tanzimat period closely affected the state as in many other areas. The intellectuals of the period discussed the influence of Western civilization in the modernization process, how it would be implemented and how society would be affected by it. Gökalp also plays an influential role in these debates. He emphasizes the importance of Western civilization, but stresses that this does not mean imitating the West, but rather taking the West as an example in terms of technical and scientific developments. Within the scope of the study, Ziya Gokalp's view, influence and thoughts on the modernization process and the restructuring of the state in the post-Tanzimat period are discussed.

Anahtar Kelimeler

Modernization, State, Culture, Civilization

Tanzimat’tan Cumhuriyete Devletin Modernleşme Sürecine Ziya Gökalp’in Etkisi

Öz

Ziya Gökalp’in, yaşadığı dönem büyük mücadelelerin ve tartışmaların yaşandığı bir dönemdir. Bir taraftan Osmanlı İmparatorluğunun çöküşü, diğer taraftan Milli Mücadelenin verilmesi ve yeni bir devletin kurulması hadiselerini yakından yaşamış, eserlerinin, fikirlerinin, oluşumunda bu hadiselerin derin etkisi olmuştur. İçinde bulunduğu dönemde, İslamcılık, Osmanlıcılık ve Türkçülük akımları arasında derin görüş ayrılıkları ve tartışmalar yaşanmaktadır. Bu düşünce akımları arasında sentez yaparak, ülkenin koşullarına uyarlamaya çalışmaktadır. Gökalp eserlerinde öncellikle Osmanlı’nın yaşadığı kötü gidişin durdurulması, devletin yıkılmadan nasıl kurtarılacağı sorunları ile ilgilenmiştir. Tanzimat sonrası süreçte yaşanan modernleşme hareketi birçok alanda olduğu gibi devleti de yakından etkilemiştir. Modernleşme sürecinde Batı uygarlığının etkisi, nasıl olacağı, toplumun bundan nasıl etkileneceği dönemin aydınları tarafından tartışılmaktadır. Gökalp de bu tartışmalarda etkili bir rol oynamaktadır. Batı uygarlığının önemini vurgulamakta ancak bunun Batı’yı taklit etmek anlamına gelmediğini teknik ve bilimdeki gelişmelerin özelinde Batı’nın örnek alınmasının önemini vurgulamaktadır. Çalışma kapsamında Tanzimat sonrası dönemde yaşanan modernleşme sürecine, devletin yeniden yapılanmasına Ziya Gökalp’in bakışı, etkisi, düşünceleri tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme, Devlet, Kültür, Medeniyet

Kaynakça

• Bağce, E. H. (2004). Modernliğin temelleri ve ikircikli serüveni. Modernlik ve modernleşme sürecinde Türkiye (5-59) içinde. Ebabil Yayınları.
• Beysanoğlu, Ş. (2002). Yeni Türkiye'nin manevî mimarı Ziya Gökalp. Cilt1. Neyir Matbaacılık
• Black, E. C. (1987). Çağdaşlaşmanın itici güçleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Celkan H. Y. (1990). Ziya Gökalp’in eğitim sosyolojisi. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Doğanoğlu, M. (2016). Türkleşmek İslamlaşmak ve muasırlaşmaktan Türkçülüğün esaslarına Ziya Gökalp ve ulus tasavvuru. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 71(4), 1195-1210.
• Duru, K, N. (1963). Ziya Gökalp, MEB Basımevi.
• Eryılmaz, B. (2017). Bürokrasi ve siyaset bürokratik devletten etkin yönetime, (6.Baskı). Alfa Yayınları.
• Gencer, B. (2017). İslam’da modernleşme 1839-1939. (4.Baskı). Doğu Batı Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet. Kalkedon Yayınları.
• Giddens, A. (2021). Modernliğin sonuçları. (10.Baskı). Ayrıntı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1992). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri I. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1976a). Yeni hayata doğru yol. Elips Kitap.
• Gökalp, Z. (1974). Yeni Türkiye’nin hedefleri. Baha Matbaası.
• Gökalp, Z. (1976b). Türkleşmek İslamlaşmak muasırlaşmak. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (2007). Türk medeniyet tarihi. Elips Kitap.
• Gökalp, Z. (2013). Hars ve medeniyet. Bilge Oğuz Yayınları.
• Gökalp, Z. (2018). Yeni mecmua yazıları. Ötüken Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2019). Türkçülüğün esasları. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Güler, A. (2018). Cumhuriyet'e ruh veren adam Ziya Gökalp. Halk Kitabevi.
• Günay, Ü., Çelik C. (2010). Türk kimliğinin yeniden inşası bağlamında Ziya Gökalp. Kesit Yayınları.
• Heyd, U. (1979). Türk ulusçuluğunun temelleri, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Heywood, A. (2018). Siyaset. (19.Baskı). BB101 Yayınları.
• İnalcık, H. (2021). İmparatorluktan cumhuriyete. (9.Baskı). Kronik Kitap.
• Kobya, M. (2019). Ziya Gökalp’in çağdaşlık ve laikliği temellendirme çabası ve İslam. Turkish Studies, 14(3), 1575-1587.
• Kongar, E. (1996). Türk toplumbilimcileri 1. Remzi Kitabevi.
• Korkmaz, A. (1994). Ziya Gökalp aksiyonu meşrutiyet ve Cumhuriyet üzerindeki tesirleri. Milli
• Eğitim Bakanlığı Yayınları
• Kösoğlu, N. (2020). Türk milliyetçiliğinin doğuşu ve Ziya Gökalp. Ötüken Neşriyat.
• Ortaylı, İ. (2021). İmparatorluğun en uzun yüzyılı, (50.Baskı). Kronik Kitap.
• Özakpınar, Y. (2016). Ziya Gökalp’te kültür ve medeniyet kavramı. Türk sosyolojisinin 100. yılında Ziya Gökalp. (268-292) içinde. Türk Yurdu Yayınları.
• Parla, T. (2020). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye'de korporatizm. Metis Yayınları.
• Sabuncu, Y. (2003). Anayasaya giriş. İmaj Yayınları.
• Sağlam, S. (2008). Ziya Gökalp. Türkiye'de Sosyoloji (Cilt I, s. 161-219)içinde. Phoenix Yayınları
• Sarıbay, A. Y. (1998). Siyasal sosyoloji. Der Yayınları.
• Tanör, B. (2010). Kurtuluş kuruluş. Cumhuriyet Kitapları.
• Taylor, C. (2010). Modernliğin sıkıntıları. (3.Baskı). Ayrıntı Yayınları.
• Toprak, Z.(2013). Türkiye’de popülizm 1908-1923. Doğan Kitap.
• Türk Dil Kurumu. (2024). https://sozluk.gov.tr/ (18.05.2024).
• Türkdoğan, O. (1988). Değişme kültür ve sosyal çözülme. Türk Dünyası Araştırma Vakfı Yayınları.
• Türkdoğan, O. (2015). Ziya Gökalp ve sosyolojik düşünce sistemi. Çizgi Kitapevi.
• Touraine, A.(2022). Eşitliklerimiz ve farklılıklarımızla birlikte yaşayabilecek miyiz? (6.Baskı). Yapı Kredi Yayınları
• Touraine, A. (2023). Modernliğin eleştirisi. (12.Baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2004). Türkiye’nin siyasi hayatında batılılaşma hareketi. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Vakkasoğlu, V. (2019). Tarih aynasında Ziya Gökalp. (15.baskı). Ensar Neşriyat.
• Wallerstein, I.(2021). Bildiğimiz dünyanın sonu yirmi birinci yüzyıl için sosyal bilim. (7.Baskı). Metis.
• Weber, M. (2012). Bürokrasi ve otorite. Adres Yayınları.
• Weber, M. (2021). Sosyoloji yazıları, (2.Baskı). Metis Yayınları.
• Zürcher, J. E. (2014). Modernleşen Türkiye’nin tarihi, (29.Baskı), İletişim Yayınları.