Ziya Gökalp's Attempt to Re-Read the Fallow Deer Poem

Yıl 2024, Sayı: Ölümünün 100. Yıl Dönümünde Ziya Gökalp'ı Yeniden Anlamak, 156 - 168, 06.12.2024

Selma Çelik

Öz

Ziya Gökalp's Attempt to Re-Read the Fallow Deer Poem
Abstract
Ziya Gökalp was an intellectual who came to the forefront as a defender of the ideology of Turkism during the years when the Turkish nation struggled to remain on the stage of history. The artist, who thought that culture and literature had also become complicated under the influence of Eastern and Western civilizations during a time when social and political life was chaotic, was of the opinion that Turkish literature, which had drifted away from folk literature, should return to this source in order to gain a national identity. In his work The Essentials of Turkism (1923), Gökalp, who gave important responsibilities to intellectuals on the subjects of culture and civilization, advised them to go especially to the people and take the culture they had, and to bring civilization to the people, and showed folk literature as a source. The author, who treated Turkish historical consciousness, national consciousness and protecting one's past as themes in his poems, used folk literature, divan and Western poetry forms as well as wrote poems in forms unique to himself. In his poem Alageyik, which he wrote in the style of a verse tale, it is seen that the artist made considerable use of folk literature products such as epics, stories, manis and rhymes in terms of form and content. In the poem Alageyik, which is perceived as a children's poem when first read, the poet, who makes suggestions about the past and the world of consciousness of the Turkish people, conveys his political thoughts in the language of verse. In this poem, in which he deals with the ideal and thought of Turan, he aims to reawaken the spirit of the Turk through a symbolic story.
Keywords: Ziya Gökalp, Alageyik, Folk Literature, Folk Culture, Turkism, Fundamentals of Turkism.

Anahtar Kelimeler

Folk Literature, Folk Culture, Fundamentals of Turkism., Ziya Gökalp,, Turkism, Alageyik

Ziya Gökalp’in Alageyik Şiirini Yeniden Okuma Denemesi

Öz

Öz
Ziya Gökalp, Türk milletinin tarih sahnesinde kalma mücadelesi verdiği yıllarda Türkçülük ideolojisinin savunucusu olarak ön plana geçmiş bir aydındır. Sosyal ve siyasi hayatın karışık olduğu dönemde Doğu ve Batı medeniyetlerinin etkisi ile kültür ve edebiyatın da karmaşık hâl aldığını düşünen sanatçı, halk edebiyatından uzaklaşan Türk edebiyatının, millî bir kimliğe kavuşması için tekrar bu kaynağa dönmesi gerektiği görüşündedir. Türkçülüğün Esasları (1923) eserinde hars ve medeniyet konularında aydınlara önemli sorumluluk yükleyen Gökalp, onlara özellikle halka doğru giderek onlarda bulunan kültürü almalarını, halka medeniyet götürmelerini tavsiye eder, halk edebiyatını kaynak olarak gösterir. Şiirlerinde Türk tarih şuuru, millet olma bilinci ve geçmişine sahip çıkmayı tema olarak işleyen yazar, halk edebiyatı, divan ve Batı’nın şiir şekillerinden faydalandığı gibi yalnız kendisine has biçimlerde de şiirler yazar. Manzum masal tarzında yazdığı Alageyik şiirinde sanatçının destan, hikâye, mani, tekerleme gibi halk edebiyatı ürünlerinden şekil ve içerik bakımından oldukça yararlandığı görülür. İlk okunduğunda çocuk şiiri gibi algılanan Alageyik şiirinde Türk halkının geçmişi, bilinç dünyası üzerine telkinlerde bulunan şair, siyasal düşüncelerini nazım diliyle aktarmıştır. Turan ülküsü ve düşüncesini işlediği bu şiirde, sembolik bir hikâye aracılığı ile Türk’ün ruhunu yeniden uyandırmayı hedefler.
Anahtar Kelimeler: Ziya Gökalp, Alageyik, Halk Edebiyatı, Halk Kültürü, Türkçülük, Türkçülüğün Esasları.

Anahtar Kelimeler

ZİYA GÖKALP,, ALAGEYİK,, HALK EDEBİYATI,, HALK KÜLTÜRÜ,, TÜRKÇÜLÜK,, TÜRKÇÜLÜĞÜN ESASLARI.

Kaynakça

• Argunşah, H. (2018). Millî Edebiyat. Yeni Türk Edebiyatının El Kitabı. Korkmaz, R. (Ed.). Grafiker Yayınları.
• Artuç Bekteş, S. ve Kurt, M. (2022). Değerler eğitimi bağlamında Ziya Gökalp’ın “Alageyik” ve “Turan” adlı şiirlerinin millî kimlik inşası sürecine etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(2), 440-453.
• Aydoğdu, İ. (2023). II. Meşrutiyet’te ortaya çıkan fikir akımlarının yaygınlaşmasında gazete ve dergilerin rolü (Sebilürreşad ve Türk Yurdu örneği). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(26), 139-152.
• Banarlı, N. S. (1998). Resimli Türk edebiyatı tarihi. (Cilt 2). MEB Yayınları.
• Bozdoğan, A. (2014). "Dönem" ve "Akım" nitelemeleri arasında kalmış bir terim: Millî Edebiyat. İlmi Araştırmalar (22), 15-32.
• Çağatay, S. (1956). Türk halk edebiyatında geyiğe dair bazı motifler. Türk Dili Araştırma Yıllığı, 4, 153-177.
• Çetin, İ. (2014). “Kızılelma”, Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, (25), 55-89.
• Dalkesen, N. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk kültüründe geyik kültü. Millî Folklor, 106, 59-67.
• Ercilasun A. B. (2007). Makaleler (dil-destan-tarih-edebiyat). Arıkoğolu, E (haz.). Akçağ Yayınevi.
• Ercilasun, B. (1997). Yeni Türk edebiyatı üzerine incelemeler I. Akçağ Yayınevi.
• Ercilasun, B. (2014). Türk şiiri üzerine. Dergâh Yayınları.
• Erişirgil, M. E. (1984). Bir fikir adamının romanı Ziya Gökalp. Remzi Kitapevi.
• Filizok, R. (1991). Ziya Gökalp’ın edebi eserlerinde halk edebiyatı tesiri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Filizok, R. (2005). Ziya Gökalp. Akçağ Yayınevi.
• Gökyay, O. Ş. (2002). “Kızılelma”, Diyanet İslam ansiklopedisi, Cilt: 25, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Karakaş, M. (2008). Ziya Gökalp’e yeniden bakmak: Literatür ve yeniden değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (11), 435-476.
• Karaca, N. (2014). Ziya Gökalp’ın şiir dünyası ve şiirlerinin bir dökümü. On dokuz Mayıs Üniversitesi Journal of Education Faculty, 5(1), 117-133.
• Kırzıoğlu, B. (2010). “Kızılema’nın Türklük için anlamı ve Cengiz Aytmatov’un Kızıl Elma Hikâyesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 7, 89-101.
• Oğuz, B. (1980). Türkiye halkının kültür kökenleri. Doğu Batı Yayınları.
• Ögel, B. (2003). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) I. T.T.K. Basımevi.
• Sezer, M. A. (2022). Geyik avı ile ilgili inanışlar: Alageyik ve geyikler lanetler örneği. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (2), 97-105.
• Sınar Uğurlu, A. (2009). İdeolog şair Ziya Gökalp’in kaleminden masallar. Turkish Studies, 4 (1), 1125-1140.
• Tarakçı, G. (2023). Ziya Gökalp’ın Alageyik manzum masalının göstergebilimsel analiz metoduna göre incelenmesi. Söylem Filoloji Dergisi, 8(2), 433-454.
• Zavotçu, G. (2012). Ziya Gökalp’in manzumeleri ve alageyik hakkında. Turkish Studies, 7 (4), 601-609.
• Ziya Gökalp (1952). Ziya Gökalp külliyatı I şiirler ve halk masalları. Tansel, F. A. (haz.). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ziya Gökalp (1976). Yeni hayat/doğru yol. Cunbur, M. (haz.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ziya Gökalp (2015). Türkçülüğün esasları. Çonoğlu, S. (haz.). Ötüken Neşriyat.
• Ziya Gökalp (2015). Kızılelma. Şahin, H. İ. (haz.). Altınpost Yayınları.