Allocated to the of İmmigrants Between 1923-1950

Yıl 2024, Sayı: 63, 184 - 198, 28.03.2024

Seda Gürsel , Rahmi Doğanay

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1405354

Öz

The Treaty of Lausanne provided the international recognition of the new Turkish state and solved many past problems. However, the solution of some problems was left to a certain process, and in this sense, it brought some new responsibilities. Coming out of the struggle for independence, Turkey had to develop the devastated country and the people living in poverty and transform it into a welfare society. At the same time, the problem of settling the Turkish population outside the borders in the homeland, especially the issue of exchanges as required by the Treaty of Lausanne, was a problem that corcerned internal affairs as well as foreing relations in the first years of the Republic, and was also directly related to the economic situation. Turkey’s obligations regarding the issue were not limited to exchanges; the positive attitude towards immigration requests from the Balkan countries also brought the issue of settlement of Balakn immigrants to the agenda. The addition of internal settlement activities based on various reasons to external migration movements made the issue more complex and economically more costly. The issue of migration, exchange and settlement, which is the subject of our study, was found to be worth examining as an issue that occupied the first quarter of the Republic. İn this context, the cost of resettlement and the sources of the cost will be tried to be detailed in the research. It will also be tried to determine the effects of the financial burden that Turkey assumed in the settlement Works in the period of 1923-1950 on the Turkish economy.

Anahtar Kelimeler

Settlement, Budget, Economy, Exchange, Migration

1923-1950 Yılları Arasında Göçmenlerin İskanına Ayrılan Bütçe

Öz

Lozan antlaşması, yeni Türk Devleti’nin uluslararası tanınırlığını sağlamış ve geçmişe dönük birçok problemleri de çözmüştü. Bununla birlikte bazı sorunların çözümü belirli bir sürece bırakılmış, bu anlamda bazı yeni sorumluluklar da getirmişti. Bağımsızlık mücadelesinden çıkan Türkiye, harap olmuş ülkeyi ve yoksulluk içinde yaşayan halkı kalkındırmak ve refah toplumuna dönüştürmek zorundaydı. Aynı zamanda sınırlarının dışında kalan Türk nüfusun vatan topraklarına yerleştirilmesi sorunu, özellikle de Lozan Antlaşması’nın gereği olarak mübadiller konusu, Cumhuriyet’in ilk yıllarında dış ilişkiler yanında iç işlerini de ilgilendiren ve aynı zamanda ekonomik durumla doğrudan ilgili olan bir problemdi. Türkiye’nin konuyla ilgili zorunlulukları mübadiller ile sınırlı kalmamış, Balkan ülkelerinden gelen göç taleplerine olumlu bakılması, Balkan muhacirlerinin iskânları konusunu da gündeme getirmişti. Dış göç hareketlerine içerde çeşitli sebeplere dayalı olarak yapılan iskân faaliyetlerinin de eklenmesi, meseleyi daha karmaşık ve ekonomik bakımdan daha maliyetli bir duruma getirmişti. Çalışmamıza konu olan göçler, mübadele ve iskân meselesi, Cumhuriyet’in ilk çeyreğini meşgul eden mesele olarak incelenmeye değer bulunmuştur. Bu çerçevede, iskânın maliyeti ve maliyetin kaynakları konusu araştırmada detaylandırılmaya çalışılacaktır. 1923-1950 döneminde Türkiye’nin iskân işlerinde yüklendiği mali yükün, Türkiye ekonomisine etkilerinin belirlenmesi de sağlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

iskan, mübadele, mübadil, ekonomi, göç

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA); 030.18.1.1/ 7.38.10 ; 272.00.79/72.2.30 ; 30.18.1.1/ 7.32.19 ; 30.10/ 70.461.1 ; 30.18.1.2 / 31.61.9 ; 30.18.1.2/ 66.53.15; 30.18.1.2/ 63.27.4 ; 30.10/ 123.880.1 ; 030.10/ 81.531.8.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 5, C.6, İ.1.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D.2, C.7/1, İ.2.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D.1, C.28, İ.4.
• Resmi Gazete, 18.10.1923, S.35
• Resmi Gazete, 21.11.1935, S.3162
• Resmi Gazete, 21.06.1934, S.2733
• Akşam, 28.06.1951
• Cumhuriyet, 16.09.1936
• Son Posta, 27.12.1950
• Ulus, 11.03.1950 ; 04.01.1938
• Vatan, 20.01.1924 ; 23.09.1924
• Akgün, S. K.- Uluğtekin, M. (2001). Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a II. (1. baskı). Türk Hava Kurumu Basımevi İşletmeciliği.
• Akyüz, F. (2021). 1923-1929 Dönemi’nde Türkiye’de Denk Bütçe ve Kamu İç Borçlanması. CTAD 17(34), 741-773.
• Arı, K. (1991). Mübadele Göçmenlerini Türkiye’ye Taşıma Sorunu ve İzmir Göçmenleri (1923-1924). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 13-46.
• Arı, K. (2000). Büyük Mübadele, Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925). (2. baskı). Numune Matbaacılık.
• Babuş, F. (2006). Osmanlı’dan Günümüze Göç ve İskân. (1. Baskı). Ozan Yayıncılık.
• Barkan, Ö.L. (1949). Türkiye’de Muhacir İskanı İşleri ve Bir İç Kolinazasyon Planına Olan İhtiyaç. İstanbul Üniversitesi İktisad Fakültesi Mecmuası 10(1-4), 204-223.
• Baytal, Y. (2017). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Muhacir ve Mültecilerin İskân ve İaşe Sorunları (1923-1930). O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç 2 (1. baskı,1393-1405) içinde. Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çataklı, İ. (2019). Yunanistan Mübadillerinin Yeni Türkiye’nin İktisadi Hayatına Etkileri (1923-1929). Türk İdare Dergisi 91(488), 173-201.
• Çolak, F. (2013). Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketleri (1950-1951). Tarih Okulu, (2013) XIV, 113-145.
• Devellioğlu, F. (2001). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. (18. baskı) Aydın Kitabevi.
• Duman, Ö. (2008). Atatürk Döneminde Romanya’dan Türk Göçleri (1923-1938). Bilig, 45, 23-44.
• Duman, Ö. (2009). Atatürk Döneminde Balkan Göçmenlerinin İskân Çalışmaları (1923-1938). Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 43, 473-490.
• Emgili, F. (2014). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’nin Türkiye Cumhuriyeti’nin Milli İktisadının Oluşumundaki Etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180(180), 105-122. https://doi.org/10.20296/tsad.42555.
• Emgili, F. (2017). Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi Hakkındaki Araştırmalara Bir Bakış. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, I (1),29-54.
• Erdal, İ. (2006). Türk- Yunan Nüfus Değişiminde Türk Mübadillere Yapılan Yardım Faaliyetleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 25(40), 203-214. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000255.
• Geray, C. (1962). Türkiye’den ve Türkiye’ye Göçler ve Göçmenlerin İskânı (1923-1961). (1. baskı). Türk Matbaası.
• Göze Kaya, D. - Durgun A. (2009). 1923-1938 Dönemi Atatürk’ün Maliye Politikaları: Bütçe ve Vergi Uygulamaları. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 233-249.
• İnan, E.C. (2014). Türkiye’de İskân Siyaseti: İskâna Yönelik Örgütsel Yapı Üzerinden Bir İnceleme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 22, 82-102.https://doi.org/10.11611/JMER177.
• İskân Tarihçesi (1932). (1. Baskı). Hamit Matbaası.
• Kopar, M. (2018). Erken Cumhuriyet Döneminde Demografik Restorasyon: Lozan Mübadilleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 292-311. https://doi.org/10.31834/kilissbd.452999.
• Kökdemir, N. (1952). Eski ve Yeni Toprak, İskân Hükümleri ve Uygulama Kılavuzu.(1. baskı ).
• Öksüz, H. (2000). İkili İlişkiler Çerçevesinde Balkan Ülkelerinden Türkiye’ye Göçler ve Göç Sonrası İskân Meselesi (1923-1938). Atatürk Dergisi, 3 (1), 169-188.
• Öztürk, K. ( ). Türk Parlamento Tarihi, TBMM, III. Dönem 1927-1931. (1. baskı) C.II, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No 9.
• Pınar, M. (2014). 1950-1951 Bulgaristan’dan Türkiye’ye Göçler ve Demokrat Parti’nin Göçmen Politikası. Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergisi, 30 (89), 61-94.
• Sarıçoban, G. (2020). Atatürk Döneminde (1923-1929) Türkiye Ekonomisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, 222-236.
• Sofracı, İ.E.- Kayam, M. (2019). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Ekonomiye Olan Etkileri. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 23(2), 187-201.
• Soysal, İ. (2000).Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları. (1. baskı) C.I., Türk Tarih Kurumu.
• Tezel, Y.S. (2015). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). (1. baskı) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Uğurlu, C. (2022). Osmanlı Hilal-ı Ahmer Cemiyeti’nden Türk Kızılay’ına Sosyal Yardımlar (1868-2000) ( Tez No. 757636). [Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Uluğtekin, M.- Uluğtekin, M.G. (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-ı Ahmer İcraat Raporları (1914-1928). (1. baskı). Türk Kızılayı.
• Üğe, G. (2010). Türkiye Ekonomisi ve Bütçe Analizi (1923-1950) (Tez No. 261901). [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Vural, Y.İ. (2008). 1923-1929 Dönemi Maliye Politikaları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 133- 146.
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc003/kanuntbmmc003/kanuntbmm c00300529.pdf (erişim tarihi: 30. 10.2023)
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc029/kanuntbmmc029/kanuntbmm c02904997.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc030/kanuntbmmc030/kanuntbmm c03005161.pdf ( erişim tarihi: 30.10.2023)
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/kanuntbmmc032/kanuntbmm c03205561.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc033/kanuntbmmc033/kanuntbmm c03305751.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc028/kanuntbmmc028/kanuntbmm c02804817.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)
• http://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR KARARLAR/kanuntbmmc031/kanuntbmmc031/ kanuntbmmc03105350.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)
• http://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR KARARLAR/kanuntbmm0700012ss0005.pdf (erişim tarihi: 30.10.2023)