TRC1, TRC2 ve TRC3 Düzey-2 Bölgelerinde 2007-2021 Yılları Arasında Demografik Yapının Değişimi

Yıl 2024, Sayı: 65, 1 - 18, 30.09.2024

Murat Yılmaz

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1422421

Öz

Bu çalışmada TRC1, TRC2 ve TRC 3 düzey-2 bölgelerinde 2007-2021 döneminde demografik yapının değişimini incelenmiştir. Çalışmada TÜİK verilerinden yararlanılmış ve betimsel yöntem kullanılmıştır. TRC1, TRC2 ve TRC 3 düzey-2 bölgeleri Güneydoğu Anadolu (TRC) düzey-1 bölgesinde yer almaktadır. TRC1 düzey-2 bölgesi Gaziantep, Adıyaman ve Kilis illerini, TRC2 bölgesi Diyarbakır ve Şanlıurfa illerini ve TRC3 bölgesi ise Batman, Mardin, Şırnak ve Siirt illerini kapsamaktadır. Son yıllarda TRC1, TRC2 ve TRC 3 düzey-2 bölgelerinde nüfusun dar ve geniş aralıklı yaş yapısı değişmiş buna bağlı olarak ortanca yaş, bağımlılık oranı, yaşlanma endeksi ve potansiyel destek oranı gibi bir çok niteliği de değişmiştir. Adı geçen bölgelerde son yıllarda çocuk nüfus oranı hızla azalmakta, çalışma çağındaki ve yaşlı nüfus oranı ise artmaktadır. TRC1, TRC2 ve TRC 3 düzey-2 bölgelerinde son yıllarda genç ve toplam bağımlılık oranı hızla azalırken yaşlı bağımlılık oranı ise yükselmektedir. Çalışmada incelenen düzey-2 bölgelerinde 2007-2021 döneminde nüfusun cinsiyet oranı yıllara göre genellikle yüksek çıkmış, ancak yaş gruplarına göre farklı değerler göstermiştir. Her üç düzey-2 bölgesinde yaş yapısının değişmesine bağlı olarak ortanca yaş da giderek artmaktadır. TRC1, TRC2 ve TRC 3 düzey-2 bölgelerinde son yıllarda nüfusun yaş yapısının değişimine bağlı olarak yaşlanma endeksi yükselmekte potansiyel destek oranı ise azalmaktadır. Özellikle TRC1 bölgesinde diğer iki bölgeye göre farklı bir demografik dönemin yaşandığı ve nüfustaki yaşlanmanın önemli düzeyde olduğu dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

TRC1, TRC2 ve TRC3 düzey-2 bölgeleri, demografik yapı, ortanca yaş, cinsiyet oranı, bağımlılık oranı yaşlanma endeksi.

Etik Beyan

Çalışma etik değerlere uygun olarak yapılmıştır.

The Change of Demographic Structure in TRC1, TRC2 and TRC3 Level-2 Regions between 2007-2021

Öz

In this study, the change of demographic structure in TRC1, TRC2 and TRC 3 level-2 regions during the 2007-2021 period was examined. In the study, TUIK data was used and descriptive method was used. TRC1, TRC2 and TRC 3 level-2 regions are located in the Southeastern Anatolia (TRC) level-1 region. TRC1 level-2 region covers Gaziantep, Adıyaman and Kilis provinces, TRC2 region covers Diyarbakır and Şanlıurfa provinces, and TRC3 region covers Batman, Mardin, Şırnak and Siirt provinces. In recent years, narrow and wide-ranging age structure of the population in TRC1, TRC2 and TRC 3 level-2 regions has changed, and accordingly many characteristics such as median age, dependency ratio, aging index and potential support rate have changed. In the mentioned regions, the rate of child population has been decreasing rapidly in recent years, while the rate of working age and elderly population has been increasing. In the TRC1, TRC2 and TRC 3 level-2 regions, young and total dependency ratios have decreased rapidly in recent years, while the elderly dependency ratio has been increasing. In the level-2 regions examined in the study, the gender ratio of the population in the 2007-2021 period was generally higher than the years, but showed different values according to the age groups. In all three level-2 regions, the median age is gradually increasing due to the change in age structure. In the TRC1, TRC2 and TRC 3 level-2 regions, the aging index has been increasing due to the change in the age structure of the population in recent years, and the potential support rate has decreased. It is noteworthy that especially in the TRC1 region, a different demographic period is experienced compared to the other two regions and the aging of the population is at a significant level.

Anahtar Kelimeler

TRC1, TRC2 and TRC3 level-2 regions, population development, total fertility rate, demographic structure, dependency rate.

Kaynakça

• Adalı, T. (2009). Tempo effects on period fertility in Turkey: A study from Turkey demographic and health surveys, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Nüfus Bilim Dergisi, 30-31, 43-54
• Aydın, O., Aslantaş Bostan P. ve Özgür, E. M. (2018). Mekânsal veri analizi teknikleriyle Türkiye’de toplam doğurganlık hızının dağılımı ve modellenmesi. Coğrafya Dergisi, 37, 27-45.
• Devlet Planlama Teşkilatı, (2008). Türkiye’de İç Göçler ve Göç Edenlerin Nitelikleri (1965-2000). Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları.
• Dicle Kalkınma Ajansı (2015). TRC3 Bölgesi 2014-2023 Bölge Planı, Cilt.I: Bölgeyi Tanımak. https://www.dika.org.tr/assets/upload/dosyalar/trc3-bolgesi-2014-2023-bolge-plani.pdf.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye beşeri coğrafyası.Pegem-Akademi Yayınları.
• Eryurt, M.A. ve Ergöçmen Akadlı B. (2009). Ebeveyn eğitiminin doğurganlık üzerindeki etkisi, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Nüfus Bilim Dergisi, 30-31, 13-28.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, (2018). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, ISBN 978-975- 491-493-1. https://fs.hacettepe.edu.tr/hips/dosyalar/yayinlar/2019_tnsa_anarapor_compressed.pdf.
• İpekyolu Kalkınma Ajansı, (2015). TRC1 Bölge Planı 2014-2023, Ebat Ofset, İKA yayınları. https://www.ika.org.tr/assets/upload/dosyalar/trc1-bolge-plani.pdf.
• Kalkınma Bakanlığı, (2014). Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi. https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2018/11/2014-2023_B%C3%B6lgesel_Geli%C5%9Fme_Ulusal_Stratejisi.pdf.
• Karacadağ Kalkınma Ajansı, (2014). TRC2 Bölgesi (Diyarbakır, Şanlıurfa) Bölge Planı:2014-2023. https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/xo3x23ed_trc2_2014_2023_bolge_plani.pdf.
• Koç, İ., Hancıoğlu A. & Çavlin A. (2008). Demographic differentials and demographic ıntegration of Turkish and Kurdish population in Turkey, Population Research and Policy Review, 27, 447-457. https://www.jstor.org/stable/41217962#metadata_info_tab_contents.
• Koç¸ İ. Eryurt, M. A. Adalı, T. & Çağatay, P. (2010). Türkiye’nin demografik dönüşümü: doğurganlık, aile planlaması, anne-çocuk sağlığı ve beş yaş altı ölümlerdeki değişimler: 1968-2008. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayınları, ISBN 978-975-491-285-2.
• Özdemir, E. (2003). The effect of rural-to-urban migration on the status of women in Turkey, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Nüfus Bilim Dergisi, 25, 69-96.
• Sertkaya-Doğan, Ö. (2019). Toplam doğurganlık hızının İBBS düzey-1 ölçeğinde sosyoekonomik ve değişkenler çerçevesinde analizi: 2010-2018. Üçışık-Erbilen S. ve Şahin G. (Ed.) Profesör Doktor Nuran Taşlıgil’e Armağan Beşeri ve İktisadi Coğrafya Araştırmaları (s. 223-241) içinde. Eski Babil Yayınları.
• Tandoğan, A. (1998). Demografik temel kavramlar ve Türkiye nüfusu. Eser Ofset Matbaacılık.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de yaşlılığın yapısal değişimi. Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân. Çantay Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu. 2007-2021 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verileri. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/? locale=tr
• Yılmaz, M. (2015). Türkiye’de kırsal nüfusun değişimi ve illere göre dağılımı (1980-2012). Doğu Coğrafya Dergisi, 33, 161-188.
• Yılmaz, M. (2016). Türkiye’nin değişen nüfus yapısı. Çantay Yayınları.
• Yılmaz, M, (2020). Türkiye’deki İBBS düzey-1 bölgelerinin nüfus coğrafyası. Kitabevi Yayınları.
• Yılmaz, M, (2021). Türkiye nüfus coğrafyası. Nobel Akademi Yayınları.
• Yılmaz, M. (2024). TRC1, TRC2 ve TRC3 düzey-2 bölgelerinde 2007-2023 arasında nüfusun gelişimi ve bu gelişimi etkileyen faktörlerin değişimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 29(51), 78-89.
• Yüceşahin, M.M. & Özgür, E.M. (2008). Regional fertility differences in Turkey: Persistent high fertility in southeast. Population, Space and Place, 14, 135-158. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/psp.480.