Development Agencies as a Decentralization and Regionalization Step in France
Yıl 2024,
Sayı: 66, 113 - 132, 25.12.2024
Tekin Avaner
,
Turgut Atasoy
Öz
The main purpose of the regional development agencies in France is to enable the people of the region to participate in and benefit from development, to develop the entrepreneurial potential of the region by providing services, and to revive the economy in the region. The development of the agencies in the country started after the decentralization and regionalization reforms implemented in the country in the 1980s as indexed to the European Union, and in 2015, significant progress was made within the scope of the NOTRe law. Currently, there are 20 regional agencies that work together with the regional administrations that come into prominence comparing to the provincial and commune administrations and have the authority to use the budget. The aim of this study is to examine the development agencies in France in terms of decentralization and regionalization.It is observed that agencies are generally established in the fields of attractiveness, development and innovation and located in three main levels: regional, provincial and commune/intercommune. Regional agencies are wholly in the hands of regional administrations, and therefore agencies offer a less partnership-based form of governance. In this context, the missions of regional development agencies have developed by following the evolution of regional skills. In the own ecosystem of a regional economic development agency; It has three main roles: leader/coordinator, overall provider, and operational tool.
Kaynakça
- Akgül, B. ve Efe, M. (2010). “Kalkınma Ajanslarının Bölge Planlamadaki Yeri”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (413-4389.
- Apalı, A. (2009). “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve İzmir Kalkınma Ajansı Örneği”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kayseri.
- Arıkan, Y. E. (2003). “Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler”. Görüş Dergisi. (38-51).
- Avaner, T. (2020). Reformun Antropolojisi, Kamu Yönetiminde Bağımlılık Sorunu. Gazi Kitabevi. 2.Baskı.
- Brennetot, A. (2017). “La décentralisation en France, Ambitions et limites d’un projet inachevé”, Université de Rouen Normandie. (1-10). Çiner, C. U. (2010). “Devlet Reformunda Yerelleşme ve Bölgeselleşme: Türkiye’ye Karşılaştırmalı Bir Bakış”, A.Ü. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- De Riches Retrouvailles. (2022). “Rapport d’activité 2022”, Fédération des Agences d’attractivité, de Développement et d’innovation (CNER). (1-40).
- DPT. (2004). Bölgesel Gelişmede Değişen Yaklaşımlar ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Yayını. Ankara.
- Durand-Raucher, V., Luret-Cavada, R., Schweitzer, L. et Thomazo-Massignac, G. (2020). “Les stratégies et politiques industrielles des Régions Françaises”. Rapport final réalisé pour Région de France. SciencePo. (1-131).
- Eraydın, A. (2004). “Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler”, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt I, DPT Yayını, Ankara. (1-23).
- Eryılmaz, B. ve Tuncer, A. (2013). “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt/Volume: 8, Sayı/Number:1. (165-189).
- Gündüz, A. Y. (2010). “Bölgesel Kalkınmada Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi”, İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (65-80).
- La lettre d’information de la Caisse nationale de solidarité pour l’autonomie (2010). “Les relais territoriaux de l’action de la CNSA”. Le rapport d’activité 2009. (1-8).
Loi n° 2015-991 du 7 août 2015 (NOTRé).
Loi n° 99-533 du 25 juin 1999.
- Martins, M. R. ve Mawson, J. (1980). “Regional Trends in the European Community and the revision of the common regional policy”. Built Environment, Vol. 6, No. 2. Urban Impact Analysis. (145-152).
- Özen, P. A. ve Özmen, Y. (2010).”‘Öğrenen Bölgeler’ Perspektifinde AB Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Gelişimi, Mevcut Durumu ve Türkiye’nin Alacağı Dersler”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (221-270).
- Paköz, M. Z. ve Yüzer, M. A. (2010). “‘Kalkınma Ajansları’ İçin İşlevsel Bir Mekânsal Altlık Önerisi: Sürükleyici İller ve Etki Alanları”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet), Ekin Yayınevi. (713-746).
- T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). Avrupa Birliğinde Kalkınma Ajansları. Yayın No: 2989.
- Uçkun, C. G. ve Yüksel, A. (2010). “Ar-Ge ve Açık İnovasyonun Kalkınma Ajanslarında Önemi ve Etkinliğinin Kazandırılmasına Yönelik Bir Model”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (679-712).
- Ünal, F. Ve Erol, V. (2024). “Fransa”, İçinde Bölgesel Kalkınma Ajansları (Seçilmiş Dünya Örnekleri), ed.M.A. Özer vd., Yetkin Yayınları, Ankara, (269-292).
- Virmani, A. (1987). “Regionalism in France” Proceedings of the Indian History Congress, Vol. 48. (675-685).
- ADEC Corsica. “Les fonctions de l’agence”. https://www.adec.corsica/Les-fonctions-de-l-agence_a28.html. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- AER. “Presentation”. https://aer-bfc.com/en/regional-economic-agency-of-bourgogne-franche-comte/presentation/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- AD Normandie. “Présentation de l’Agence”. https://adnormandie.fr/presentation-de-lagence/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Agence française de développement (AFD). “Notre Histoire”. https://www.afd.fr/fr/notre-histoire. (Erişim tarihi: 22.7.2023).
- Agence AD’OCC. “Accueil”. https://www.agence-adocc.com/agence-adocc/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Agence Normandie Attractivité. “Qui-sommes-nous”. https://choisirlanormandie.fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Agence de développement et d’innovation de Nouvelle-Aquitaine. “L’innovation au service des transitions”. https://www.adi-na.fr/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Archipel Développement. “Nos missions”. https://www.archipel-developpement.fr/missions. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Auvergne-Rhône-Alpes Entreprises. “Missions et gouvernance”. https://www.auvergnerhonealpes-entreprises.fr/mission-gourvenance#scrollTop=0. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Bretagne Développement Innovation. “Qui sommes-nous?”. https://www.bdi.fr/fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Choose Paris Region. “About us”. https://www.chooseparisregion.org/about-us. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Collectivités Locales. « Historique de la décentralisation ». https://www.collectivites-locales.gouv.fr/institutions/historique-de-la-decentralisation, (Erişim tarihi: 2.6.2019).
- Conseil national des économies régionales (CNER). “Agences de développement économique : état des lieux et perspectives”. Fédération des agences de développement économique. s. 39. https://www.lagazettedescommunes.com/telechargements/Etude+CNER_evolutions+agences+dev+eco.pdf. (19.7.2023).
- Cour des comptes (2023). “Les compétences de développement économique des collectivités territoriales : une rationalisation inachevée, un pilotage à renforcer”. Rapport public annuel 2023. https://www.ccomptes.fr/system/files/2023-03/20230310-RPA-2023-competences-developpement-economique-c, (Erişim tarihi: 2.8.2023).
- DEV’UP Centre-Val de Loire. “Gouvernance”. https://www.devup-centrevaldeloire.fr/gouvernance. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Fund-it. “French Development Agency”. https://fundit.fr/en/institutions/french-development-agency-afd. (Erişim tarihi: 21.06.2023).
- Grand E-Nov+. “Qui-sommes-nous”. https://www.grandenov.plus/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Gollain, V. (2020). “Savez-vous où sont les 102 agences de développement, d’innovation et d’attractivité en France?”. Marketing Territorial. https://www.marketing-territorial.org/2020/01/savez-vous-ou-sont-les-102-agences-de-developpement-d-innovation-et-d-attractivite-en-france.html. (Erişim tarihi: 24.7.2023).
- Guyane Développement Innovation. “Nos missions”. https://www.ardi-gdi.fr/nos-missions/. (Erişim tarihi: 5.8.2023).
- Horizons publics. “Les Régions et le développement économique : une nouvelle territorialisation de leurs politiques ?”. Le 2 juillet 2020, https://www.horizonspublics.fr/economie/les-regions-et-le-developpement-economique-une-nouvelle-territorialisation-de-leurs. (Erişim tarihi: 6.8.2023).
- Hauts-de-France Innovation Developement. “Qui sommes-nous?”. https://www.hautsdefrance-id.fr/lagence/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Hauts-de-France Innovation Developement. “Résaux”. https://www.hautsdefrance-id.fr/reseaux/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Martinique Développement. “Les missions”. https://www.martiniquedev.fr/nos-missions/. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Mayotte. “À propos de nous”. https://www.adim-mayotte.fr/page/presentation-adim. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Nexa. “notre action”. http://www.nexa.re/index.php?id=14. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Nord France Invest. “Qui Est Nord France Invest?”. https://www.nordfranceinvest.fr/lagence/?utm_term. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- RisingSUD. “Nos 3 missions principale”. https://www.risingsud.fr/lagence-risingsud#blocks_896_9. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Sivil toplumla ilişkiler Genel Müdürlüğü. “Kalkınma Ajansları”. https://www.siviltoplum.gov.tr/bilgimerkezi/kalkinma-ajanslari. (Erişim tarihi: 21.06.2023).
- Solutions&co. “Qui-sommes-nous”. https://www.solutions-eco.fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Yorku.ca. “les agences regionales de developpement”. https://www.yorku.ca/ishd/LEDCD.SP/Links%20BQ/O2_OECD%20LEDA.pdf. (12.7.2023).
Fransa’da Adem-i Merkezileşme ve Bölgeselleşme Adımı Olarak Kalkınma Ajansları
Yıl 2024,
Sayı: 66, 113 - 132, 25.12.2024
Tekin Avaner
,
Turgut Atasoy
Öz
Fransa’daki bölge kalkınma ajanslarının temel amacı, bölge halkının kalkınmaya katılımını ve kalkınmadan yararlanmasını sağlamak, hizmetler vererek bölgenin girişimci potansiyelini geliştirmek, bölgedeki ekonomiyi canlandırmaktır. Ülkedeki ajansların gelişmesi, 1980’li yıllarda Avrupa Birliğine endeksli olarak uygulanan ademi merkezileşme ve bölgeselleşme reformlarından sonra başlamış, 2015 yılında NOTRe yasası kapsamında ajanslar önemli mesafeler katetmiştir. Halen, il ve komün yönetimlerine göre ön plana çıkan bölge yönetimleriyle birlikte görev yapan ve bütçe kullanma yetkisine sahip olan 20 bölgesel ajans bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı Fransa’daki kalkınma ajanslarının adem-i merkezileşme ve bölgeselleşme yönünden incelenmesidir. Ajansların genellikle, cazibe oluşturma, kalkınma ve yenilik konu ve alanlarında bölge, il ve komün/komünler arası olmak üzere üç ana seviyede oluşturuldukları gözlenmektedir. Bölgesel ajanslar tamamen bölge yönetimlerinin elindedir ve bu nedenle ajanslar, daha az ortaklığa dayalı bir yönetişim biçimi sunmaktadır. Bu kapsamda, bölgesel kalkınma ajanslarının misyonları bölgesel becerilerin evrimini takip ederek gelişmiştir. Bir bölgesel ekonomik kalkınma ajansının kendi ekosisteminde; lider/koordinasyon, genel sağlayıcı ve operasyonel araç olmak üzere üç ana rolü vardır. Çalışma Fransız kalkınma ajanslarının yapısal ve işleyiş özelliklerini bu bağlamda değerlendirmektedir.
Etik Beyan
Araştırmacılar verilerin toplanmasında, analizinde ve raporlaştırılmasında her türlü etik ilke ve kurala özen göstermiştir.
Destekleyen Kurum
bir kurum tarafından desteklenmemiştir
Kaynakça
- Akgül, B. ve Efe, M. (2010). “Kalkınma Ajanslarının Bölge Planlamadaki Yeri”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (413-4389.
- Apalı, A. (2009). “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve İzmir Kalkınma Ajansı Örneği”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kayseri.
- Arıkan, Y. E. (2003). “Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler”. Görüş Dergisi. (38-51).
- Avaner, T. (2020). Reformun Antropolojisi, Kamu Yönetiminde Bağımlılık Sorunu. Gazi Kitabevi. 2.Baskı.
- Brennetot, A. (2017). “La décentralisation en France, Ambitions et limites d’un projet inachevé”, Université de Rouen Normandie. (1-10). Çiner, C. U. (2010). “Devlet Reformunda Yerelleşme ve Bölgeselleşme: Türkiye’ye Karşılaştırmalı Bir Bakış”, A.Ü. SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- De Riches Retrouvailles. (2022). “Rapport d’activité 2022”, Fédération des Agences d’attractivité, de Développement et d’innovation (CNER). (1-40).
- DPT. (2004). Bölgesel Gelişmede Değişen Yaklaşımlar ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü Yayını. Ankara.
- Durand-Raucher, V., Luret-Cavada, R., Schweitzer, L. et Thomazo-Massignac, G. (2020). “Les stratégies et politiques industrielles des Régions Françaises”. Rapport final réalisé pour Région de France. SciencePo. (1-131).
- Eraydın, A. (2004). “Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler”, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt I, DPT Yayını, Ankara. (1-23).
- Eryılmaz, B. ve Tuncer, A. (2013). “Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”. Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt/Volume: 8, Sayı/Number:1. (165-189).
- Gündüz, A. Y. (2010). “Bölgesel Kalkınmada Kalkınma Ajanslarının Rolü ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi”, İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (65-80).
- La lettre d’information de la Caisse nationale de solidarité pour l’autonomie (2010). “Les relais territoriaux de l’action de la CNSA”. Le rapport d’activité 2009. (1-8).
Loi n° 2015-991 du 7 août 2015 (NOTRé).
Loi n° 99-533 du 25 juin 1999.
- Martins, M. R. ve Mawson, J. (1980). “Regional Trends in the European Community and the revision of the common regional policy”. Built Environment, Vol. 6, No. 2. Urban Impact Analysis. (145-152).
- Özen, P. A. ve Özmen, Y. (2010).”‘Öğrenen Bölgeler’ Perspektifinde AB Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Gelişimi, Mevcut Durumu ve Türkiye’nin Alacağı Dersler”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (221-270).
- Paköz, M. Z. ve Yüzer, M. A. (2010). “‘Kalkınma Ajansları’ İçin İşlevsel Bir Mekânsal Altlık Önerisi: Sürükleyici İller ve Etki Alanları”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet), Ekin Yayınevi. (713-746).
- T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2018). Avrupa Birliğinde Kalkınma Ajansları. Yayın No: 2989.
- Uçkun, C. G. ve Yüksel, A. (2010). “Ar-Ge ve Açık İnovasyonun Kalkınma Ajanslarında Önemi ve Etkinliğinin Kazandırılmasına Yönelik Bir Model”. İçinde Uzay Kalkınma Ajansları Üzerine Seçme Yazılar (Ed. Birol Akgül ve Nısfet). Ekin Yayınevi. (679-712).
- Ünal, F. Ve Erol, V. (2024). “Fransa”, İçinde Bölgesel Kalkınma Ajansları (Seçilmiş Dünya Örnekleri), ed.M.A. Özer vd., Yetkin Yayınları, Ankara, (269-292).
- Virmani, A. (1987). “Regionalism in France” Proceedings of the Indian History Congress, Vol. 48. (675-685).
- ADEC Corsica. “Les fonctions de l’agence”. https://www.adec.corsica/Les-fonctions-de-l-agence_a28.html. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- AER. “Presentation”. https://aer-bfc.com/en/regional-economic-agency-of-bourgogne-franche-comte/presentation/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- AD Normandie. “Présentation de l’Agence”. https://adnormandie.fr/presentation-de-lagence/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Agence française de développement (AFD). “Notre Histoire”. https://www.afd.fr/fr/notre-histoire. (Erişim tarihi: 22.7.2023).
- Agence AD’OCC. “Accueil”. https://www.agence-adocc.com/agence-adocc/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Agence Normandie Attractivité. “Qui-sommes-nous”. https://choisirlanormandie.fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Agence de développement et d’innovation de Nouvelle-Aquitaine. “L’innovation au service des transitions”. https://www.adi-na.fr/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Archipel Développement. “Nos missions”. https://www.archipel-developpement.fr/missions. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Auvergne-Rhône-Alpes Entreprises. “Missions et gouvernance”. https://www.auvergnerhonealpes-entreprises.fr/mission-gourvenance#scrollTop=0. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Bretagne Développement Innovation. “Qui sommes-nous?”. https://www.bdi.fr/fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 1.8.2023).
- Choose Paris Region. “About us”. https://www.chooseparisregion.org/about-us. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Collectivités Locales. « Historique de la décentralisation ». https://www.collectivites-locales.gouv.fr/institutions/historique-de-la-decentralisation, (Erişim tarihi: 2.6.2019).
- Conseil national des économies régionales (CNER). “Agences de développement économique : état des lieux et perspectives”. Fédération des agences de développement économique. s. 39. https://www.lagazettedescommunes.com/telechargements/Etude+CNER_evolutions+agences+dev+eco.pdf. (19.7.2023).
- Cour des comptes (2023). “Les compétences de développement économique des collectivités territoriales : une rationalisation inachevée, un pilotage à renforcer”. Rapport public annuel 2023. https://www.ccomptes.fr/system/files/2023-03/20230310-RPA-2023-competences-developpement-economique-c, (Erişim tarihi: 2.8.2023).
- DEV’UP Centre-Val de Loire. “Gouvernance”. https://www.devup-centrevaldeloire.fr/gouvernance. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Fund-it. “French Development Agency”. https://fundit.fr/en/institutions/french-development-agency-afd. (Erişim tarihi: 21.06.2023).
- Grand E-Nov+. “Qui-sommes-nous”. https://www.grandenov.plus/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Gollain, V. (2020). “Savez-vous où sont les 102 agences de développement, d’innovation et d’attractivité en France?”. Marketing Territorial. https://www.marketing-territorial.org/2020/01/savez-vous-ou-sont-les-102-agences-de-developpement-d-innovation-et-d-attractivite-en-france.html. (Erişim tarihi: 24.7.2023).
- Guyane Développement Innovation. “Nos missions”. https://www.ardi-gdi.fr/nos-missions/. (Erişim tarihi: 5.8.2023).
- Horizons publics. “Les Régions et le développement économique : une nouvelle territorialisation de leurs politiques ?”. Le 2 juillet 2020, https://www.horizonspublics.fr/economie/les-regions-et-le-developpement-economique-une-nouvelle-territorialisation-de-leurs. (Erişim tarihi: 6.8.2023).
- Hauts-de-France Innovation Developement. “Qui sommes-nous?”. https://www.hautsdefrance-id.fr/lagence/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Hauts-de-France Innovation Developement. “Résaux”. https://www.hautsdefrance-id.fr/reseaux/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Martinique Développement. “Les missions”. https://www.martiniquedev.fr/nos-missions/. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Mayotte. “À propos de nous”. https://www.adim-mayotte.fr/page/presentation-adim. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Nexa. “notre action”. http://www.nexa.re/index.php?id=14. (Erişim tarihi: 4.8.2023).
- Nord France Invest. “Qui Est Nord France Invest?”. https://www.nordfranceinvest.fr/lagence/?utm_term. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- RisingSUD. “Nos 3 missions principale”. https://www.risingsud.fr/lagence-risingsud#blocks_896_9. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Sivil toplumla ilişkiler Genel Müdürlüğü. “Kalkınma Ajansları”. https://www.siviltoplum.gov.tr/bilgimerkezi/kalkinma-ajanslari. (Erişim tarihi: 21.06.2023).
- Solutions&co. “Qui-sommes-nous”. https://www.solutions-eco.fr/qui-sommes-nous/. (Erişim tarihi: 3.8.2023).
- Yorku.ca. “les agences regionales de developpement”. https://www.yorku.ca/ishd/LEDCD.SP/Links%20BQ/O2_OECD%20LEDA.pdf. (12.7.2023).