Examination of the 1965 General Elections Held in Türkiye in Eskişehir in Particular

Yıl 2024, Sayı: 66, 133 - 146, 25.12.2024

Burcu Çalıkuşu Aykanat

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1533739

Öz

One of the indispensable elements of democracy is elections Although various parties were established in the early years of the republic in order to transition to multiparty political life, the transition to multiparty political life happened at the end of World War II in 1946, the DP was founded and replaced the ruling party as an opposition party opposite the CHP. With the people showing their preference in favor of the newly founded party in the 1950 elections, the ten-year DP power in Türkiye began at the end of the 1950 elections. In the three elections held within a decade, the DP came out as the first party, while the CHP took its place in the Parliament as the main opposition party. The years of the DP, during which Türkiye experienced a great change and transformation, had ended with the Coup of May 27, 1960. The first elections after the 1960 Coup were the 1961 elections held under the shadow of the military. In addition to the CHP and the CKMP, the parties running for the DP's legacy also participated in these elections. The 1960s were also the years when Türkiye met the coalition governments. A new election period was entered in 1965 during a period when both domestic and foreign policy were going through quite difficult. The 1965 elections, in which representatives from almost all parts of the political spectrum took part, have an important place in this sense. In this study, the 1965 election process in Türkiye will be discussed specifically in Eskişehir. during the 1965 elections, the preparations of the political parties for the elections, their candidates and their promises will be examined in Eskişehir and the election results will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

1965 General Elections, Eskişehir, Justice Party, Republican People's Party, Republican Peasant Nation Party, Worker's Party of Türkiye

Türkiye'de Yapılan 1965 Genel Seçimlerinin Eskişehir Özelinde İncelenmesi

Öz

Demokrasinin vazgeçilmez unsurlarından biri seçimlerdir. Cumhuriyetin ilk yıllarında çok partili siyasi hayata geçmek adına çeşitli partiler kurulsa da çok partili siyasi hayata geçilmesi II. Dünya Savaşı’nın sonunda oldu. 1946 yılında Demokrat Parti kuruldu ve iktidar partisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin karşısında bir muhalefet partisi olarak yerini aldı. Halkın 1950 seçimlerinde tercihini yeni kurulan partiden yana göstermesi ile 1950 seçimleri sonunda Türkiye’de on yıllık DP iktidarı başlamış oldu. On yıl içinde yapılan üç seçimde DP birinci parti olarak çıkarken, CHP ana muhalefet partisi olarak Meclis’te yerini almıştı. Türkiye’nin büyük bir değişim ve dönüşüm yaşadığı DP’li yıllar 27 Mayıs 1960 Darbesi ile sona ermişti. 1960 Darbesinden sonraki ilk seçim askerin gölgesi altında yapılan 1961 seçimleriydi. Bu seçimlere CHP ve CKMP’nin yanında DP’nin mirasına aday olan partiler de katılmıştı. 1960’lı yıllar aynı zamanda Türkiye’nin koalisyon hükümetleriyle tanıştığı yıllardı. Hem iç politikanın hem de dış politikanın oldukça çetin geçtiği süreçte 1965 yılında yeni bir seçim dönemine girilmişti. Siyasi yelpazenin hemen hemen her kesiminden temsilcinin yer aldığı 1965 seçimleri bu anlamda önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Türkiye’deki 1965 seçim süreci Eskişehir özelinde ele alınacaktır. 1965 seçimlerine giderken Eskişehir’de siyasi partilerin seçime hazırlıkları, adayları ve vaatleri incelenecek, seçim sonuçlarının analizi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

1965 Genel Seçimleri, Eskişehir, Adalet Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Türkiye İşçi Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi

Etik Beyan

Bu çalışma, 7-8 Kasım 2023 tarihleri arasında düzenlenen II. Eskişehir Uluslararası Kongresi'nde bildiri olarak sunulmuştur.

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-61-16
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-01-46-277-3
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-01-48-284-2
• 1965 Seçim Bildirgesi Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (1965). Ayyıldız Matbaası.
• Adalet Partisi Seçim Beyannamesi (1965). Doğuş Matbaacılık ve Ticaret Limited Şirketi Matbaası.
• Ahmad, F. ve Turgay-Ahmad, B. (2020). Türkiye’de çok partili politikanın açıklamalı kronolojisi. Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Aydın, S. ve Taşkın, Y. (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İletişim Yayınları.
• Cumhuriyet Halk Partisi 1965 Milletvekili Genel Seçimleri Seçim Bildirgesi. (1965). Rüzgârlı Matbaa.
• Çavdar, T. (2019). Türkiye’nin demokrasi tarihi. İmge Kitabevi.
• Emre, Y. (2019). CHP, sosyal demokrasi ve sol. İletişim Yayınları.
• Kırmıt, Ö.F. (2022). 1965 seçimlerinde siyasi partiler arasın çekişmelerin Akis dergisine yansıması. İnsan ve İnsan. 9/34, s.45-60.
• Koca, S. (2021). Altmışlı yılların siyasi partileri. M. K. Kaynar (Haz.), Türkiye’nin 1960’lı yılları. İletişim Yayınları.
• Özdemir, H. (2000). Siyasi tarih (1960-1980). S. Akşin (Yayın Yönetmeni), Türkiye tarihi 4 çağdaş Türkiye tarihi 1908-1980. Cem Yayınevi.
• Özgişi, T. (2012). Türk parlamento tarihinde Cumhuriyet Senatosu. TBMM Basımevi,
• Seçim Beyannamesi Yeni Türkiye Partisi. (1965).
• Tanör, B. (2018). Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Tunaya, T.Z. (1995). Türkiye’de siyasi partiler, Arba Yayınevi.
• Türkiye İşçi Partisi’ni Tanıyalım. (1965). Karınca Basımevi.
• Yaşlı, F. (2019). Antikomünizm, ülkücü hareket, Türkeş. Yordam Kitap.
• (1965, Temmuz 5). Bursa T.İ.P. kongresinde delegelere hücum edildi. Cumhuriyet. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1965-07-05/0
• (1965, Temmuz 7). Millet Partisi kongre yaptı. İstikbal, 1.
• (1965, Temmuz 7). Seçim medeni ölçütlerle yapılacaktır. İstikbal, 1.
• (1965, Temmuz 16). YTP’nin seçim sloganları. İstikbal, 1.
• (1965, Temmuz 21). C.H.P. dün basın toplantısı yaptı. İstikbal, 1.
• (1965, Temmuz 24). Haftalık siyasi faaliyetler arttı. İstikbal, 3.
• (1965, Ağustos 4). CHP’de görev bölümü. Sakarya,1.
• (1965, Ağustos 12). CKMP çökmedi. Sakarya, 1.
• (1965, Ağustos 13). CKMP kongresi pazar günü yapıldı. İstikbal, 1.
• (1965, Ağustos 14). CHP’de yoklamaya 10 kişi katılıyor. Sakarya, 1.
• (1965, Ağustos 14). Sadettin Bilgiç geldi. İstikbal, 1.
• (1965, Ağustos 16). Partilere aday müracaat müddeti sona erdi. İstikbal, 1.
• (1965, Ağustos 17). CKMP Alpu teşkilatı dağıldı. İstikbal, 1.
• (1965, Ağustos 21). YTP ön seçim adayları. İstikbal, 1.
• (1965, Ağustos 31). Partilerin ön seçimi sürprizli oldu. Sakarya, 1.
• (1965, Ağustos 31). S. Öztürk liste başı. Sakarya, 1.
• (1965, Eylül 4). CHP’den istifalar başladı. Sakarya, 1.
• (1965, Eylül 8). Ürgüplü parti liderleri ile toplantı yaptı. Cumhuriyet. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1965-09-08/0
• (1965, Eylül 14). Belirli çevrelerden gelen iftiralar panik alametidir. Sakarya, 1.
• (1965, Eylül 15). Alparslan Türkeş’in demeci. İstikbal, 3.
• (1965, Eylül 15). CHP refah devletini kuracak. Sakarya, 1.
• (1965, Eylül 22). AP lideri ithamlara cevap verdi. Dünya, 1.
• (1965, Eylül 23). TİP dün Sivrihisar’da miting yaptı. İstikbal, 1.
• (1965, Eylül 27). Malike Gültekin’in açıklaması. Sakarya, 1.
• (1965, Eylül 30). Bütün siyasi partilerde propaganda hızlandı. İstikbal, 1.
• (1965, Ekim 1). CHP’nin tertiplediği toplantı. İstikbal, 1.
• (1965, Ekim 1). CHP’nin toplantısında Aksoy konuştu. İstikbal, 1.
• (1965, Ekim 12). 134.099 oydan 81.711’ini AP aldı. İstikbal,1.
• (1965, Ekim 15). Kesin sonuç. Cumhuriyet. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1965-10-15/0
• Başer, M. (1965, Eylül 22). Demirel Eskişehir’de konuştu: 1946 hareketinin tekrarı istendi. Cumhuriyet. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1965-09-22/0
• İpekçi, A. (1965, Ağustos 8). Seçime doğru. Milliyet, 1.
• Terzioğlu, S. (1965, Eylül 27). Türkeş Eskişehir’de. Cumhuriyet. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1965-09-27/0