A Bibliometric Analysis on Fundamental and Universal Principles of Islamic Economics

Yıl 2025, Sayı: 67, 62 - 81, 18.03.2025

İbrahim Halil Sugözü , Seda Şen , Melahat Karadağ

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1580122

Öz

Islamic economics and Islamic finance research have increased rapidly due to the performance of Islamic banking in the 2008 global financial crisis, but the universal principles of Islamic economics have not been sufficiently focused on. Islamic finance will unlock its potential with an Islamic economic system. The purpose of this study is to determine to what extent the basic principles of Islamic economics are addressed in Islamic economics and Islamic finance studies. Also, the study aims to address Islamic economics based on universal principles based on economics rather than religion, even though it is based on religion. Therefore, the bibliometric analysis of 1007 international studies in Web of Science (WoS) were based on the keywords that fall within the scope of these principles based on the basic principle classification made by Sugözü (2017). These principles are universal in terms of poverty alleviation and economic stability and are important not only for Muslim scholars but also for all researchers globally. Islamic economics offers an infrastructure that can contribute to the world economy as an economic model focused on justice and sustainability. Therefore, Islamic economics studies need to expand their scope and strengthen their theoretical infrastructure in line with universal principles.

Anahtar Kelimeler

Islamic Economics, Economic Theory, Fair Economic Order, Islamic Finance, Bibliometric Analysis

İslam Ekonomisinin Temel ve Evrensel İlkeleri Üzerine Bibliyometrik Bir Analiz

Öz

İslami bankacılığın 2008 küresel finansal krizdeki performansları dolayısıyla İslami finans araştırmaları hızla artmış ancak İslam ekonomisinin evrensel ilkelerine yeterince odaklanılmamıştır. İslami finans, İslami bir iktisadi sistemle birlikte potansiyelini ortaya çıkaracaktır. Bu çalışmanın amacı, İslam ekonomisi ve İslami finans çalışmalarında İslam ekonomisinin temel ilkelerinin ne düzeyde ele alındığını tespit etmektir. Ayrıca çalışma, İslam ekonomisinin, din kaynaklı olsa da din eksenli değil ekonomi eksenli evrensel ilkeler üzerinden ele alınmasını hedeflemiştir. Bundan dolayı Web of Science’ta (WoS) yer alan 1007 uluslararası çalışma üzerinden yapılan bibliyometrik analiz, Sugözü (2017) tarafından yapılan temel ilke sınıflandırmasını esas almak suretiyle, bu ilkelerin kapsamına giren anahtar kelimeler üzerinden yapılmıştır. Bu ilkeler, yoksulluğun azaltılması ve ekonomik istikrar açısından evrensel niteliktedir ve sadece Müslüman akademisyenler için değil, küresel düzeyde tüm araştırmacılar için önem arz etmektedir İslam ekonomisi, adalet ve sürdürülebilirlik odaklı bir ekonomik model olarak dünya ekonomisine katkı sunabilecek bir altyapı sunmaktadır. Bu nedenle, İslam ekonomisi çalışmalarının, evrensel ilkeler doğrultusunda kapsamını genişletmesi ve teorik altyapısını güçlendirmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Ekonomisi, İktisat Teorisi, Adil Ekonomik Düzen, İslami Finans, Bibliyometrik Analiz

Kaynakça

• Abbasi, S., Hollman, K. W., & Murrey, J. H. (1989). Islamic Economics: Foundations and Practices. International Journal of Social Economics, 16(5), 5-17.
• Ahmed, H. (2009). Financial Crisis: Risks and Lessons for Islamic Finance. ISRA International Journal of Islamic Finance, 1(1), 7–32. https://doi.org/10.55188/ijif.v1i1.69
• Akar, M. (2003). İslam'ın Ekonomik hayata Getirdiği Ticari ve Ahlakı Prensipler. Diyanet İlmi Dergi, 39(1), 55-67.
• Akcan, N. (2008). İslâm Fıkhında İşçinin Hak ve Sorumlulukları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Alam, N., & Rizvi, S.A.R. (2017). Islamic Economics’ Contribution to Conventional Economics. Alam, N. ve Rizvi, S. (ed.). Islamic Economies (1-8) içinde. Palgrave CIBFR Studies in Islamic Finance. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-47937-8_1
• Alrefai, A., & Brun, M. (1994). Ibn Khaldun Dynastic Change and Its Economic Consequences. Arab Studies Quarterly, 16(2), 73-86.
• Arslan, A. (2001). Hadislerde Ticarî Ahlâk. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Aslan S., & Koçal V. (2016). İslam Kaynaklarında Devlet ve Ekonomi Düşüncesi: Teolojik, Tarihi ve Felsefi Bir Çerçeve. S. Erdoğan, A. Gedikli, D.Ç. Yıldırım (ed.), İslam Ekonomisi ve Finansı (1-50) içinde. İstanbul: Umuttepe Yayınları.
• Asutay, M. (2007). A Political Economy Approach to Islamic Economics: Systemic Understanding for an Alternative Economic System. Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 1(2), 3-18.
• Asutay, M., Yardımcıoğlu, F., & Ülev, S. (2014). İslam Ekonomisine Politik İktisadi Bir Yaklaşım: Alternatif Bir Ekonomik Sistemin Sistematik Anlayışı. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 119-137.
• Azid, T., Kayani, Z., Rawashdeh, O.H., & Shirazi, N.S. (2021). Learning And Teaching of Islamic Economics: Conventional Approach or Tawhidi Methodology. International Journal of Ethics and Systems, 37(2), 281-300. https://doi.org/10.1108/IJOES-12-2019-0191
• Baidhawy, Z. (2015). Distributive Principles of Economic Justice: An Islamic Perspective. Indonesian Journal of Islam and Muslim Societies, 2(2), 241-266. http://dx.doi.org/10.18326/ijims.v2i2.241-266
• Beck, T., Demirgüc-Kunt, A., & Merrouche, O., (2013). Islamic vs. Conventional Banking: Business Model, Efficiency and Stability. Journal of Banking & Finance, 37, 433–447.
• Berki, A.H., & Keskioğlu, O. (2015). Hatemü’l Enbiya Hazreti Muhammed ve Hayatı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Cu’fî (öl. 256/870). el-Câmiu’s-Sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çalışkan, D., & Hatırlı, S. A. (2023). İsraf Ekonomisinin Teorik Analizi. Selçuk Üniversitesi Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 53-64.
• Chapra, M. U. (2009). Ethics and Economics: An Islamic Perspective. Islamic Economic Studies, 16(1), 1-24.
• Choudhury, M. A. (1983). Principles of Islamic Economics. Middle Eastern Studies, 19(1), 93-103.
• Choudhury, M. A. (1990). The Humanomic Structure of Islamic Economic Theory: A Critical Review of Literature in Normative and Positive Economics. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 2, 47-65.
• Choudhury, M. A. (2018). Tawhidi Islamic Economics in Reference to The Methodology Arising from The Qurʾān and The Sunnah. ISRA International Journal Of Islamic Finance, 10(2), 263-276. https://doi.org/10.1108/IJIF-02-2018-0025.
• Çolak, A. (2003). İslâm’ın İktisâdî Prensipleri. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3(4), 29-49.
• Demirtaş, D. (2010). Turizmin Türkiye Ekonomisindeki Yeri, 11. Ulusal Turizm Kongresi-Kuşadası. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Dikkaya, M., Kutval, Y., Oktay, M., & Şaylıkay, M. (2018). İslam’da Emek Algısı: Kırıkkale Müsiad Örneği Bağlamında Bir Araştırma. III. Uluslararası Mesleki ve Teknik Bilimler Kongresi, (20/06/2018).
• Duriana, D. (2015). Principles of Economic Ibn Taymiyyah (Moral Analysis). Al-Ulum, 15(1), 185-200.
• El-Osmani, T. (2019). İktisat Meselesine Usuli Bir Bakış (çev. O. Shamshiyev). International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 5(3), 113-126. https://doi.org/10.25272/ijisef.620110,
• Erbakan, N. (2010). Yeni Bir Dünya ve Adil Düzen. Ankara: Esam Yayını.
• Eren, D. (2013). İslam’ın Ekonomik Yapısında İnsan Modeli: Homo Economıcus İle Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 367-384.
• Ersoy, A. (2008). İktisadi Teoriler ve Düşünceler Tarihi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ersoy, A. (2010). İslam ve Liberalizm. Eskiyeni Dergisi, 18, 38-61.
• Ersoy, A., & Altundere, M. (2017). The Market Institution and The State in Islamic Economics: From Past to Present and Future. International Journal of Economics, Management and Accounting, 25(2), s. 253-284.
• Gözler, K. (2019). İngilizce Karşılıklarıyla Hukukun Temel Kavramları. Bursa: Ekin Yayınları.
• Gül, A. R. (2009) Tüketimde Meşruiyet Sorunu ve Kur’ân. Dini Araştırmalar Dergisi, 12(34), 59-96.
• Gül, M. (2014). İslam İktisadi Gelişmesinin Tarihi ve Dini Dinamikleri. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 71-106. https://doi.org/10.14225/Joh440
• Güler, İ. (2001). Dünyanın Başına Gelen Derin Sapkınlık Dünyevîleşme. İslâmiyât Dergisi, 4(3), 35-58.
• Güngör, E. (1997). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. Yer-su Yayınları.
• Haneef, M. A., & Furqani, H. (2009). Developing the Ethical Foundations of Islamic Economics: Benefitting from Toshihiko Izutsu. Intellectual Discourse, 17(2),77. https://doi.org/10.31436/id.v17i2.77
• Hassan, A., Chachi, A., & Abdul Latiff, S. (2008). Islamic marketing ethics and its impact on customer satisfaction in the Islamic banking industry. Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, 21(1), 27-46.
• İbn Haldun, A. (2019). Mukaddime. (Çev. H. Kendir). İstanbul: Marmara Kültür Yayınları.
• İbn Teymiyye, T. (2001). Bir İslam Kurumu Olarak Hisbe (Çev. V. Akyüz). İstanbul: İnsan Yayınları.
• İrk, E. (2023). Sosyo-Psikolojik ve Dinî Yönleriyle Cimrilik Üzerine Bir Değerlendirme. Mîzânü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 16, 99-122. https://doi.org/10.47502/mizan.1258039.
• Islahi, A. A. (2001). An Analytical Study of Al-Ghazali’s Thought on Money and Interest. International Conference on Al-Ghazali’s Legacy: Its Contemporary Relevance, (24-27 October 2001), Organized by International Institute of Islamic Thought and Civilization, Kuala Lumpur, Malaysia. 1-13. Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/41438/
• Kabakçılı, O. (2021). Hz. Şuayb Kıssasının Ahlak İlkeleri Açısından Analizi. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(1), 111-125. https://doi.org/10.33460/beuifd.866654.
• Kallek, C. (2000). İhtikâr başlığı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kallek, C. (2001) İsraf başlığı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kamali, M. H. (2016). Islam and Sustainable Development. Islam and Civilisational Renewal 7, 8-26.
• Kara, S. H. (2020). Kur’an-I Kerim Işığında İsraf ve Cimriliğin İktisadi Sonuçları. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 6(2), 238-274.
• Kayhan, V. (2006). Kur’an’a Göre İsraf ve İktisat. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6(3), 149-195.
• Khan, M. A. (2017). Hz. Peygamber’in (s.a.s) İktisadi Öğretileri. İstanbul: İGİAD Yayınları.
• Khan, M. F. (2015). İslam İktisadında Temel Kavramların ve Fikirlerin Yeniden Değerlendirilmesi: Kurumsal İçerik Açısından İslam İktisadının Kaynağı Ne Olmalıdır? İslam İktisadını Yeniden Düşünmek içinde. T. Eğri, O. Karasu, N. Kızılkaya (Ed.) Çev. G. Kafa. İstanbul: İGİAD Yayınları.
• Kozak, İ. E. (1999). İbni Haldun’a Göre İnsan Toplum İktisat. Sakarya: Değişim Yayınları.
• Küçük, O. (2017). İslâm Ekonomisi Penceresinden Temel İktisadi Kavramlar, Sorunlar ve Öneriler. International Congress of Islamic Economy, Finance and Ethics.
• Kümbet, T., & Özsoy, A. (2022). Ekonominin Temel Kavramlarına Hz. Peygamber’in (sas). Sünneti Perspektifinden Bir Bakış: Emek Kavramı Örneği. Academic Knowledge, 5(2), 227-242.
• Maudoodi, S. A. (2011). First principles of Islamic economics. (K. Ahmad, Çev.) The Islamic Foundation UK. Mecelle. https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=mecelle_kulli.kaideler.pdf, Erişim 22 Temmuz 2024.
• Mirakhor, A. (2017). Islamic Finance Risk Sharing and Macroeconomic Policies. A. Othman, N. MatSari, S. Othman Alhabshi, & A. Mirakhor (Ed.), Macroeconomic Policy and Islamic Finance in Malaysia içinde. Palgrave Macmillan US.
• Mohammad, M. O., & Shahwan, S. (2013). The Objective of Islamic Economic and Islamic Banking in Light of Maqasid Al-Shariah: A Critical Review. Middle-East Journal of Scientific Research (Research in Contemporary Islamic Finance and Wealth Management), 13, 75-84.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Naqvi, S. N. H. (1997). The Dimensions of an Islamic Economic Model. Islamic Economic Studies, 4(2), 267. https://ssrn.com/abstract=3165334
• Nurlinda. (2023). Al-Ghazali's Views on The Economy and Development of The Ummah. Journal of Nusantara Economy, 2(1), 25-35.
• Orman, S. (2018). Al-Ghazâlî on Justice and Social Justice. TUJISE Turkish Journal of Islamic Economics, 5(2), 01-68. DOI: 10.26414/m020.
• Özaydın, A., Arslan, İ. & Bayar, İ. (2021). İbn Haldun’un İktisadi Kalkınma Anlayışını İnşa Eden İktisadi Faktörler. İlahiyat Akademi Dergisi, 13, 31-56. https://doi.org/10.52886/ilak.945533.
• Özkazanç, Ö. (1990). Tüketim Kuramına Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Rafikov, I., & Akhmetova, E. (2020). Methodology Of Integrated Knowledge In Islamic Economics And Finance: Collective Ijtihād", ISRA International Journal of Islamic Finance, 12(1), 115-129. https://doi.org/10.1108/IJIF-02-2019-0034
• Şahin, A. (2007). Postmodern Pazarlama Tüketim ve Tüketici. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 359-366
• Sami, Ş. (1901). Kamus-i Türki. İstanbul: Der Saadet Ikdam Matbaası
• Sarı, H. (2020). Hisbe Teşkilatı Özelinde İbn Teymiyye’nin İktisadi Nazariyesi: Piyasa, Fiyatlar ve Ücretler. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 267-281. https://doi.org/10.47140/kusbder.790722
• Saribas, H., & Yumuşak, İ.G. (2021). The Just Economic System: A Model and Its Simulations. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 14(2), 317-338. https://doi.org/10.1108/IMEFM-04-2019-0143
• Şen, Y. (2023). İslam İktisadında Piyasalara Yönelik Hükümlerin Temellendirilmesi. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 7(1), 20-36. https://doi.org/10.52115/apjir.1281491.
• Sıddıqi, M. N. (2017). İslam İktisat Düşüncesi Yönelim ve Birikim. (Çev. M. A. Berber). Maruf Vakfı İslam Ekonomisi Enstitüsü Yayınları.
• Sili, A. ve Akten Çürük, S. (2013). Bir ideal toplum bileşeni olarak İslam’ın temel ekonomik ilkeleri. Ekonomik, Toplumsal ve Siyasi Analiz Dergisi, 2, 107-123
• Smith, A. (2022). Milletlerin Zenginliği Doğası ve Nedenleri Üzerine Bir İnceleme. transl. Mustafa Acar. İstanbul: Liberus.
• Sugözü, İ. H. (2010). Kayıt Dışı Ekonomi ve Türkiye. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Sugözü, İ. H. (2017). İslam Ekonomisi ve Adil Ekonomik Düzen. Journal of Turkish Studies 12(8), 185-210. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11651
• Sugözü, I. H., Erdoğan, S., & Ulaşan, E. (2017). The Impacts of Interest Expenditure on Income Distribution and An Application on The Factors Distorting Income Distribution: An Empirical Analysis for Turkey. Turkish Studies. 12(12), 231-250. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11777
• Sugözü, I. H., Yaşar, S., & Verberi, C. (2023). The Comparison of Islamic and Conventional Banking in the Context of Behavioral Finance. İclal Ünüvar (Ed.), International Economic Finance Social, and Humanities Research içinde, 7-19, Ankara: Bidge Publications.
• Tabakoğlu, A. (2010). Bir İlim Olarak İslam İktisadı. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 16, 11-34.
• Tiran, M. (2023). Islamic Economics: Principles and Applications in Contemporary Finance. International Journal of Science and Society, 5(3), 180-188.
• Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevre (2005). Sünenü't-Tirmizi. neşr. Imad et-Tayyar et al. b.y.:Beyrut:ll Müessesetü'r-risale naşirun.
• Türkbağ, A. Ü. (2003). Hukuk ve Ekonomi Anlayışı ya da Hukukun Ekonomik Analizi. Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arşivi Dergisi, 8, 58-67.
• Ünlü, A., & Bozkuş, S. (2021) Hukukun Üstünlüğü - Makroekonomik Değişkenler Seçili Ülkeler ve Türkiye Üzerine Bir İnceleme. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1-21. https://doi.org/10.53881/hiad.935484.
• Uysal, E. (2018). Dini ve ahlâkî Açıdan Çalışma ve Emeğin Önemi. Ali Arslan vd. (Ed.), Emeğin Değeri: Din ve Emek İlişkisi içinde, Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 3-12.
• Yeniçeri C. (2013) İslâm’ın Dayanışma-Paylaşma Medeniyeti, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Yilmaz, E., Deymencioğlu, G., Atas, M. & Sensoy, F. (2023), Mainstream Economics’ War With The Environment: Counter-Critiques From Heterodox Economics And Islamic Economics, International Journal of Ethics and Systems. https://doi.org/10.1108/IJOES-03-2023-0045
• Zaim, S. (2010). İslâm Ekonomisinin Temelleri. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Yayınları.
• Zaman, A. (2009). Islamic Economics: A survey of the Literature. Islamic Studies, 48(3), 395-424.
• Zaman, S. M. (1984). Definition of Islamic Economics. Journal of Research in Islamic Economics, 1(2), 49-50.