Etkilenme Zincirine Örnek Olarak Romeo ve Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat ve İçli Kız Tiyatroları

Yıl 2025, Sayı: 67, 183 - 199, 18.03.2025

Can Şahin

https://doi.org/10.53568/yyusbed.1608848

Öz

Bu çalışmada Romeo ve Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat ve İçli Kız tiyatroları karşılaştırmalı edebiyat bilimi yöntemleri çerçevesinde incelenmiştir. Romeo ve Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat ve İçli Kız arasındaki metinsel paralellikler araştırılarak metinler arası yakınlaşmaya temel oluşturulması amaçlanmıştır. Ebüzziya Tevfik’in Ecel-i Kaza, Recaizade Mahmut Ekrem’in Vuslat ve Abdülhak Hamit’in İçli Kız oyunları Namık Kemal’in Zavallı Çocuk oyununun etkisi ile kaleme alınmıştır. Namık Kemal de bu oyununu Shakespeare’in Romeo ve Juliet oyunu etkisi ile kaleme almıştır. Metinsel düzlemde yazardan yazara aktarılan bir etkileme zincirinin olduğu ve bir minör metnin başka metinler için majör metne dönüştüğü söylenebilir. Majör metne dönüşen Zavallı Çocuk oyunu, Shakespeare’in Romeo ve Juliet oyununu konu, tema, izlek, karakterler, noktasında Türk tiyatrosuna aktaran taşıyıcı konumundadır. Çalışmanın asıl odak noktası Romeo ve Juliet ile Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat ve İçli Kız tiyatroları arasındaki benzerlik ve farklılıklar ile bunların nedenlerinin karşılaştırmalı edebiyat bilimi yöntemleri doğrultusunda ortaya konulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı edebiyat bilimi, Romeo ve Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat, İçli Kız

Romeo and Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat and İçli Kız plays as examples of the chain of influence

Öz

In this study, the plays Romeo and Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat and İçli Kız were examined within the framework of comparative literary science methods. It is aimed to establish a basis for intertextual rapprochement by investigating the textual parallels between Romeo and Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat and İçli Kız. Ecel-i Kaza by Ebüzziya Tevfik, Vuslat by Recaizade Mahmut Ekrem and İçli Kız by Abdülhak Hamit were written under the influence of Namık Kemal’s play Zavallı Çocuk. Namık Kemal also wrote this play with the influence of Shakespeare’s Romeo and Juliet. It can be said that there is a chain of influence from author to author on the textual plane and that the minor text turns into a major text for other texts. The play Zavallı Çocuk, which has become a major text, is the carrier that transfers Shakespeare’s Romeo and Juliet to Turkish theatre in terms of subject, theme, plot, characters. The main focus of the study is toreveal the similarities and differences between Romeo and Juliet and the plays Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat and İçli Kız and their reasons in line with the methods of comparative literature science.

Anahtar Kelimeler

Comparative literature, Romeo and Juliet, Zavallı Çocuk, Ecel-i Kaza, Vuslat, İçli Kız.

Kaynakça

• Altuğ, F. (2011). Muhabbet: Hayâlât-ı şâ’irâneden ‘âlem-i bahs ü münâzaraya idhâl. Toplumsal Tarih. 213, 44-49.
• Akı, N. (1974). XIX. yüzyıl Türk tiyatrosunda devrin hayat ve insanı. Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Akkaya, T. M. (2019). Tanzimat’tan 20. yüzyıl başına kadar (1839-1900) yeni Türk edebiyatında İngiliz dili ve İngilizce edebiyatın varlığı ve etkileri (Tez No: 565692) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aksoy, N. (2019). Shakespeare biyografileri ve Shakespeare. Karşılaştırmalı edebiyat yazıları. M. Zengin, B. Zengin (Ed.) içinde Kriter Yayınevi.
• Aktulum, K. (2007). Metinlerarası ilişkiler (3. Baskı) Öteki Yayınevi.
• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
• Auerbach E. (2019). Mimesis (H. Belen, H. Ertürk, Çev.) İthaki Yayınları.
• Aydın, K. (1999). Karşılaştırmalı edebiyat (günümüz postmodern bağlamda algılanışı) Birey Yayıncılık.
• Aytaç, G. (2019). Goethe ve dünya edebiyatı. Hece Yayınları.
• Belge, M. (2009). Namık Kemal: Aşk ve evlilik üzerine. Edebiyat Üstüne Yazılar (3. Baskı) İletişim Yayınları. 323-329.
• Bloom, H. (2016). Etkilenme endişesi. (F. B. Aydar Çev.) Metis Yayınları.
• Damroch, D. (2013). Dünya edebiyatı nedir? (O. Köseoğlu, Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Diyojen, 23 Teşrîn-i Sânî 1288 (5 Aralık 1872), No: 167.
• Dowden, E. ( 2009). Shakespeare: A critical study of his mind and art. Cambridge University Press.
• Ebuzziya Tevfik (2011). Ecel-i Kazâ. (Â. Gür, Haz.) (3. Baskı) Palet Yayınları.
• Enginün, İ. (1999). Mukayeseli edebiyat. Dergâh Yayınları.
• Enginün, İ. (2008). Türkçede Shakespeare. Dergâh Yayınları.
• Karaburgu, O. (2012). Şairin sahneye düşen gölgesi Abdülhak Hamid Tarhan’ın tiyatroları üzerine bir inceleme. Kesit Yayınları.
• Kefeli, E. (2000). Karşılaştırmalı edebiyat incelemeleri. Kitapevi Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2008). Şahsı, eseri ve tesiriyle Namık Kemâl. Büyük Doğu Yayınları.
• Lanson, G. (2017). Edebiyat tarihinde usûl (Y. Ş. Kılıçel, Çev.) Büyüyenay Yayınları.
• Lee, S. (2014). Shakespeare (N. Benzergil, Çev.) İlya Yayınları.
• Namık Kemal (1872a). “Tiyatrodan bahseden arkadaşlara”. Hadika. No: 33, 27 Kanun-ı evvel 1288/ 26 Şevval 1289 (27 Aralık 1872): 2-3.
• Namık Kemal (1872b). “Aile”. İbret. No: 56. 18 Ramazan 1289/ 7 Teşrin-i sani 1288 (19 Kasım 1872): 1-2.
• Namık Kemal (1873a). “Görenek”. İbret. No: 119. 20 Muharrem 1290/ 7 Mart 1289 (20 Mart 1873): 1-2.
• Namık Kemal (1873b). “Tiyatro”. İbret. No: 127, 2 Safer 1290/19 Mart 1289 (1 Nisan 1873): 1-2.
• Namık Kemal (1875). Muhabbet. Muharrir. (18 Kasım 1875).
• Namık Kemal (2003). İntibah (K. Bek, Haz.) Bordo Siyah Yayınları.
• Namık Kemal (2005). Celâleddin Harzemşah (O. Öcal, Haz.) Akçağ Yayınları.
• Namık Kemal (2008). Zavallı Çocuk. (2. Baskı) Elips Kitap.
• Parlatır, İ. (1997). Sunuş. Afife Anjelik. Recaî-zade M. Ekrem bütün eserleri. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. 7-11.
• Recaizade Mahmud Ekrem (2001). Bütün eserleri 1 (İ. Parlatır, N. Çetin, H. Sazyek, Haz.) Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Rousseau M. ve Pichois C. (1994). Karşılaştırmalı edebiyat (M. Yazgan, Çev.) Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sakallı, C. (2006). Karşılaştırmalı yazın bilim ve yazılararasılık/sanatlararasılık üzerine. Seçkin Yayıncılık.
• Shakespeare, W. (2021). Romeo ve Juliet. (Ö. Nutku, Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sutherland, J. (2018). Edebiyatın kısa tarihi (T. Göbekçin, Çev.) (2. Baskı). Alfa Yayınları
• Şener, S. (1995). Dünden bugüne tiyatro düşüncesi. Adam Yayıncılık.
• Şener, S. (2005). Klasikten moderne tiyatro yazarının etik duyarlığı. Erdem, 15(44): 73-82.
• Şener, S. (2020). Yaşamın kırılma noktasında dram sanatı (6. Baskı) Dost Kitabevi Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19. asır Türk edebiyatı tarihi. Çağlayan Kitabevi.
• Tansel, F. A. (2005). Hususi mektuplarına göre Namık Kemal ve Abdülhak Hamid. Akçağ Yayınları.
• Tansel, F. A. (2013a). Namık Kemal’in hususi mektupları I-IV (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tarhan, A. H. (1988). Abdülhak Hâmid Tarhan tiyatroları 1. Dergâh Yayınları.
• Tieghem, P. V. (2017). Mukayeseli edebiyat (Y. Ş. Kılıçel, Çev.) Büyüyenay Yayınları.
• Tosun, N. (2019). Edebiyat atlası. Dedalus Kitap.
• Urgan, M. (2020). İngiliz edebiyatı tarihi (13. Baskı) Yapı Kredi Yayınları.
• Yuva, G. M. (2017). Modern Türk edebiyatının Fransız kaynakları. İletişim Yayınları.
• Wells, S. (1995). Shakespeare, yazar ve eserleri. (C. Sevgen, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.