Zeytin Sineği (Bactrocera oleae (Rossi), Diptera:Tephritidae) Mücadelesinde Uygulanan Biyoteknik Mücadele Yöntemleri

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 12, 31.01.2018

Serkan Kaptan Tülin Akşit Hüseyin Başpınar

Öz

Zeytin, Türkiye ve bazı Akdeniz Ülkeleri için ekonomik öneme sahip bir tarım ürünü olup, zararlılardan korunması ağaç sağlığı, verim ve kaliteli ürün bakımından çok önemlidir. Diğer pek çok üründe olduğu gibi zeytin zararlıları ile mücadelede uygulama kolaylığı ve kısa sürede etkili sonuç alınabilmesi kimyasal mücadeleyi en çok tercih edilen yöntem haline getirmiştir. Son yıllarda kullanılan ilaçların insan ve çevreye olan zararları, çok sayıda zararlı türün bu ilaçlara dayanıklılık kazanması ve gıdalardaki ilaç kalıntıları sebebiyle tarımda kimyasal mücadelenin azaltılması gündeme gelmiştir. Bu nedenle alternatif mücadele yöntemlerinden birisi olan ‘Biyoteknik Mücadele Yöntemi’ ile doğal bileşiklerin kullanımı ayrı bir önem kazanmıştır.

Zeytin zararlılarına karşı ilk uygulanan biyoteknik mücadele yöntemlerinden olan çekici besin tuzakları (McPhail) zeytinin en önemli zararlısı olan Zeytin sineği’ne (Bactrocera oleae (Rossi), Dipt.:Tephritidae) karşı kullanılmış, izleyen yıllarda ise eşeysel çekici feromon tuzakları ve görsel yapışkan sarı tuzaklar da devreye girmiştir. Son zamanlarda ise kombine tuzaklar (çekici besin kokusu, feromon, renk ve insektisit birleşimi), bazı uzaklaştırıcı maddeler (repellent, deterrent) ve doğrudan mücadelede kullanılabilecek doğal maddeler üzerinde çalışmaların arttığı ve başarılı sonuçların alındığı görülmektedir. Alternatif yöntem arayışları devam ederken özellikle kombine tuzaklar ile kitlesel tuzaklama yönteminin öne çıktığı dikkati çekmiştir. Bu yöntemin tek başına veya kimyasal ya da biyolojik mücadele gibi yöntemler ile kombine edilerek Zeytin sineği zararını azaltmada etkili olduğu saptanmıştır. Bu konuda etkililiği arttırmak üzere yeni yöntem arayışları halen devam etmektedir.

Bu çalışmada Zeytin sineği’ne karşı uygulanan Biyoteknik mücadele yöntemleri literatür ışığında derlenerek sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zeytin, Zeytin sineği, Bactrocera oleae, Tuzak, Biyoteknik mücadele

Biotechnical Methods Used in Control of Olive Fruit Fly [Bactrocera oleae (Rossi) (Diptera:Tephritidae)]

Öz

Olive is an important crop for Turkey and some Mediterranean Countries, and pest control is an essential process to increase yield and quality. Chemical control is widespred in pest control in olive production like in other crops due to it is easy to spray and effective in a short time after its application. On the other hand, chemical control has disadvantegous in controlling pests since pests can develop resistance particular chemical. Their widespread use cause toxicity on non-raget organisms and environment. Additionally, chemical residue on crops is a serious problem on human health. As a result, many studies have been conducted to reduce chemicals in pest control, and ‘Biotechnic Control Systems’ and natural compounds are becoming substantial.

McPhail type trap with food attractans is a leading tool in biotechnic control systems, particularly in controlling of olive fruit fly (Bactrocera oleae (Rossi), Diptera:Tephritidae) that is key pest in olive grooves, and followed by pheromone traps and visual yellow traps in the years. The studies on effectiveness on the combined traps (with food attractant, pheromone, color and insecticide combination) with some repellents and deterrents and additionally on some natural compounds are becoming major and their results are notable in the pest control. In this time, mass trapping technics come into prominence and are considered important as they are very effective to reduce olive fruit fly damage alone or with the combination of chemicals or biological control technics. The researches are being continued to improve new technics in pest control strategies.

It is aimed in this paper to present the studies used biotechnical methods for of olive fruit fly control.

Anahtar Kelimeler

Olive, Olive fruit fly, Bactrocera oleae, Trap, Biotechnic control

Kaynakça

• Almuça, F., Dano, S., Uka, R. 2013. Olive fly (Bactrocera el.) management with new allowed formulations, satisfying the olive oil quality requirements. International Refereed Journal of Engineering and Science, Vol. 2 (5), pp. 09 - 13.
• Altindisli, F. Ö., Özsemerci, F. 2013. Efficacy evaluation of RAK 2 PRO dispensers against Lobesia botrana on Sultani Cekirdeksiz grapes in Turkey. IOBC/wprs Bulletin, Vol, 91: 219-225.
• Anonim, 2003. California Olive Oil News. Copyright © 1998-2017 The Olive Oil Source. Newsletter Articles, 6 (3):3 (Erişim tarihi: 08.08.2017).
• Anonim, 2003. Trappa Olive. https://olipe.com/trampa-olipe (Erişim tarihi: 08.08.2017).
• Anonim, 2008. Zirai Mücadele Teknik Talimatları. Ankara.
• Anonim, 2011. Zeytin Entegre Mücadele Teknik Talimatı. T. C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, TAGEM Bitki Sağlığı Araştırmaları Dairesi Başkanlığı, Ankara, 108 s.
• Anonim, 2013. Teoriden Pratiğe Biyoteknik Mücadele. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü. Ankara. 185s.
• Apak, K.F. 2013. Aydın İli Zeytin Alanlarında Zeytin Sineği (Bactrocera oleae GMEL.) (Diptera, Tephritidae)’nin Populasyon Dalgalanmaları, Parazitoidleri ve Organik Zeytin Yetiştiriciliği ile Uyumlu Savaş Yöntemleri Üzerinde Çalışmalar. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Aydın.
• Baker, R., Herbert, R., Howse, P.F., Jones, O.T., Franke, W., Reith, W. 1980. Identification and synthesis of the major sex pheromone of the olive fly (Dacus oleae). J. Chem. Soc. Chem. Comm, 1106: 52-53.
• Baldacchino, F., Simeone, V. 2001. Controllo della Mosca delle olive in olivicoltura biologica in Puglia: esperienze preliminari. L’olivicoltura biologica e la lotta contro la Mosca delle olive workshop. 24 April 2001. Pisa, Italy.
• Başpınar, H. Apak, F. 2014. Zeytin Sineği (Bactrocera oleae GMEL.) (Diptera, Tephritidae ile Mücadelede Kitlesel Tuzaklama Çalışmaları. I. Bitki Koruma Ürünleri ve Makineleri Kongresi. 3-5 Nisan 2014. Antalya.
• Başpınar, H., Karsavuran, Y., Başpınar, N., Kaya Apak, F. ve Özsarı, P. 2016. Cezbedici Besin İçeren Bir Tuzak Düzeneği. Uluslararası Katılımlı Türkiye VI. Bitki Koruma Kongresi. 5-8 Eylül 2016, Konya.
• Belcari, A., Sacchetti, P., Rosi, M.C., Del Pianta, R. 2005. Control of the Olive Fly (Bactrocera oleae) through the use of copper products in central Italy. Integrated Protection of Olive Crops IOBC/wprs Bull.,28(9):45-48.
• Bento, A., Torres, L., Lopes, J. 1999. Studies on the control of the olive fruit fly, Bactrocera oleae (Gmel.) by mass trapping. In “XIV International Plant Protection Congress (IPPC)”, Jerusalem, Israel, 25-30 July, 1999.
• Bjelis, M. 2009. Control Of Olive Fruit Fly – Bactrocera oleae Rossi (Diptera, Tephritidae) by Mass Trapping and Bait Sprays Methods In Dalmatia. Zbornik predavanj in referatov 9. slovenskega posvetovanja o varstvu rastlin z mednarodno udeležbo. Nova Gorica, 4.–5. marec 2009.
• Bozbuğa, R. 2007. Adana İlinde Zeytin Sineği, Bactrocera Oleae Gmel. (Diptera: Tephritidae)’nin Populasyon Takibi ve Parazitoitlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Yüksek Lisans Tezi, 70 s.
• Broumas, T., Haniotakis, G. E. 1994. Comparative field studies of various traps and attractants of the olive fruit fly, Bactrocera oleae. Entomol. Exp. et Appl. 73 (1994) 145-150.
• Broumas, T., Haniotakis, G., Liaropoulos, C., Tomazou, T., Ragoussıs, N. 2002. The efficacy of an improved form of the mass-trapping method, for the control of the Olive Fruit Fly, Bactrocera oleae (Gmelin) (Dipt., Tephritidae) pilotscale feasibility studies. Journal of Applied Entomology, 126: 217-223.
• Bueno, A. M., Owen, J. 2002. Alternative methods for controlling the Olive Fly (Bactrocera oleae) involving semi chemicals. IOCB wprs Bulletin, 25: 1-10.
• Caleca, V., Rizzo, R. 2006. Effectiveness of clays and copper products in the control of Bactrocera oleae (Gmel.). Proceedings of Olivebioteq 2006, p 275-282.
• De Cristofaro, A, Cristofaro, M., Tenaglia1, F., Fenio, A., Tronci, C., 2007. Field assessment of different combinations of ammonia-based attractants and a synthetic female sex pheromone for the monitoring and control of the Olive fruit fly, Bactrocera oleae Gmel. (Diptera: Tephritidae) in Apulia, southern Italy. Integrated Protection of Olive Crops, Florence (Italy) (26-28 October 2005) Proceedings of the meeting, Integrated Protection of Olive Crops IOBC/wprs Bull., 30(9): 31.
• Delrio, G. 1985. Biotechnical methods for olive pest control. In: Integrated Pest Control in Olive Groves. R. Cavalloro and A. Crovetti (Eds). Proceedings of the CEC/FAO/IOBC International Joint Meeting, Pisa, 3-6 April 1984. pp 394-410.
• Economopoulos, A.P, Avtzis, N., Zervas, G., Tsitsipis, J., Haniotakis, G., Tsiropoulos, G., Manoukas, A. 1977. Control of the olive fly, Dacus oleae (Gmelin), by the combined effect of insecticides and release of gamma sterilized insects. Z. Angew. Ent. 83, 201–215.
• Economopoulos, A.P. 1980. Application of calor traps for Dacus oleae control: olive groves with different degree of isolation, tree size and canopy density. In: 'Integrated Control in Agriculture and Forestry'. K. Russ & H. Berger (Eds) Proceedings of International Symposium IOBC/WPRS, Vienna 8-1 2 October 1 979. pp 552-559.
• Economopoulos, A.P., Papadopoulos, A. 1985. Long lasting trap for Dacus oleae combining yellow color and ammonium acetate dispenser. 'Integrated Pest Control in Olive-Groves'. R. Cavalloro & A. Crovetti (Eds) Proceedings of the CEC/F AO/IOBC International Joint Meeting, Pisa, Italy, 3-6 April 1 984. pp 117-1 21.
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), 2016. Fao Agriculture Statistics, http://faostat.fao.org/site/567/default.aspx.
• Granchietti, A., Camèra, A., Landini, S., Rosi, M.C., Librandi, M., Sacchetti, P., Marchi, G., Surico, G., Belcari, A. 2007. Relationship between olive fly adults and epiphytic bacteria of the olive tree. IOBC/wprs Bull 30 (9), pp. 25-30.
• Gülbaş, D. 2012. Kilis İli Zeytin Bahçelerindeki Zeytin Sineği, Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae)’nin Popülasyon Yoğunlukları ve Zarar Oranlarının Belirlenmesi. Mustafa Kemal Ünversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 53 s.
• Haniotakis, G.E., Kozyrakis, E., Bonatsos, C. 1986: Control of the olive fruit fly, Dacus oleae Gmel. (Dipt., Tephritidae) by mass trapping: Pilot scale feasibility study. – J. Applied Entomol. 101: 343-52.
• Haniotakis, G., Kozyrakis, M., Fitsakis, T. 1991. An effective mass trapping method for the Control of olive fly of Dacus oleae (Diptera: Tephritidae). J. econ. Entomol. 84, 564-569.
• Howse, P. 2007. New technology for auto-dissemination of pheromones and pesticides:potential for control of olive fly and olive moth. IOBC/wprs Bull. 30(9): pp. 273-275.
• Iannotta, N., Pellegrino, M., Perri, E., De Rose, F. 2007. Mass trapping experiments with two different”Attract and Kill devices for Bactrocera oleae (Gmelin).
• International Olive Council (IOC), 2016. Survey and Assessment Division, http://www.internationaloliveoil.org/estaticos/view/ 130-survey-and-assessment-division.
• Kacargil, S. ve Karaca, İ. 2016. İzmir’de organik ve konvansiyonel zeytin bahçelerinde Zeytin Sineği, Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae)’nin popülasyon değişimi. Türkiye entomoloji bülteni, 2016 6(1): 43-51 ISSN 2146-975X.
• Katsoyannos, B.I., Kouloussis, N.A. 2001. Captures of the olive Fruit Fly Bactrocera oleae on spheres of different colors. Entomologia Experimentalis et Applicata 100: 165–172.
• Katsoyannos, B. I., Papadopoulos, N. T., Enkerlin, W. ve Heath, R. R. 2005. Comparison of Different Attractants for Monitoring and Control of the Olive Fruit Fly, Bactrocera oleae, in Greece. Insect Pest Control Section, Joint FAO/IAEA Division of Nuclear Techniques in Food and Agriculture, Vienna, Austria.
• Kumral, N.A., Kovancı B., Akbudak, B. 2008. Gemlik Çeşidi Zeytin Bahçelerinde Zeytin Sineği [Bactrocera oleae (Gmelin)]'nin Mücadelesine Esas Olacak Biyo-Ekolojik Özelliklerin Saptanması. U.Ü. Zir. Fak. Derg., 22(1): 31-41.
• Labrador, J., Gonzálvez, V. ve Pajarón, M. 2011. Organic olive selected innovations in the production systems in Spain. International Conference on Organic Agriculture and Agro-Eco Toursim in the Mediterranean, DIO.
• Landini, S., Granchietti, A., Librandi, M., Camèra, A., Rosi, M.C., Sacchetti, P., Belcari, A. 2007. Behavioural responses of olive fly, Bactrocera oleae, to chemicals produced by Pseudomonas putida in laboratory bioassays. IOBC/wprs Bull. 30(9): pp. 101-105.
• Layık, Ö., Kısmalı, Ş. 1994. Zararlılara karşı biyoteknik yöntemlerle savaşta kitle halinde tuzakla yakalama (mass-trapping) yönteminin kullanılması. Türkiye Entomoloji Dergisi, 18: 245-259.
• Manousis, T., Moore , N. F. 1987. Control of Dacus oleae a major pest of olives.- Insect Science and its Application, 8:1-9. Mazomenos, B.E., Haniotakis, G.E. 1985. Male olive fruit fly attraction to synthetic sex pheromone components in laboratory and field tests. J. Chem. Ecol. 11:397–405.
• Mazomenos, B.E. 1984. Effect of age and mating on pheromone production in the female olive fruit fly, Dacus oleae (Gmel). J. Insect Physiol. 30:765–769.
• Mazomenos, B.E., Haniotakis, G.E. 1981. A multicomponent female sex pheromone of Dacus oleae Gmelin: Isolation and bioassay- Journal of chemical ecology, - Springer.
• Orphanidis, P. S., Dannielidou, R. K., Alexopoulou, R. K., Tsakmakis, A. A., Karayannis, G. B. 1958. Experimentson the attraction of certain proteinaceous substances to adult Olive Fruit Flies. Annls Inst. Phytopathol. Benaki (N. S.) 1: 170–19.
• Nadel, D. J. ; Golan, Y.,1966. Control of the Olive fly by the protein hydrolysate baiting method through aerial and ground application. Plant Protection Bulletin, F.A.O. ,14(3):47-53.
• Pala,Y., Nogay, A., Damgacı, E., Altın., M. 2001. Zeytin Bahçelerinde Entegre Mücadele Teknik Talimatı, T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı Ankara.84 s.
• Petacchi, R., Minnocci, A. 2002. Olive Fruit-Fly Control Methods In Sustainable Agriculture. IV International Symposium on Olive Growing. DOI:10.17660/Acta Hortic.2002.586.182.
• Petacchi, R., Rizzi, I., Guidott, D. 2003. The ‘lure and kill’ technique in Bactrocera oleae (Gmel.) control: effectiveness indices and suitability of the technique in area-wide experimental trials. International Journal Of Pest Management, 49: 305–311.
• Ragoussis, N. 2005. Contribution to the biological olive agriculture. Efficient control of the olive fruit fly by the ECO-TRAP. Integrated Protection of Olive Crops IOBC/wprs Bull.,28(9):29-35.
• Ramos, P., Campos, M., Ramos, J.M., Jones, O.T. 1985. Field experiments with Prays oleae sex pheromone traps. Integrated Pest Control in Olive Groves. Proc. CEC/FAO/IOBC International Joint Meeting, Pisa 3-6 April 1984, Balkema Rotterdam, pp. 247-256.
• Rice, R.E. 2000. Bionomics of the Olive Fruit Fly Bractocera (Dacus) oleae. UC Plant Protection Quarterly, 10 (3) pp.1-6.
• Ricciolini, M., Bottazzi, P., Nizzi Grifi, F., Silvestri, E., Toma, M. 2000. Le esperienze di cattura massale in Toscana. – In: Proceedings “Metodi alternativi di lotta alla mosca delle olive” Firenze, Italy; 24 Mars 2000.
• Rizzi, I., Petacchi, R., Guidott, D. 2005. Mass traping technique in Bactrocera oleae control in Tuscany Region: results obtained at different territorial scale. Integrated Protection of Olive Crops IOBC/wprs Bull.,28(9):83-90.
• Sacchetti, P., Landini, S., Granchietti, A., Camèra, A., Rosi, M.C., Belcari, A. 2007. Attractiveness to the olive fly of Pseudomonas putida isolated from the foregut of Bactrocera oleae. IOBC/wprs Bull. 30(9): 37-42.
• Speranza, S., Bellocchi, G., Pucci, C. 2007. IPM Trials On Attract and –Kill Mixtures Against The Olive Fly Bactrocera Oleae (Diptera Tephritidae). Bulletin of Insectology 57 (2): 111-115.
• Saour, G., Makee, H. 2004. A kaolin-based particle film for suppression of the Olive Fruit Fly Bactroceraoleae Gmelin in olive groves. Journal of Applied Entomologie, 128: 28-31.
• Stathas, G. J., Bouras, S. L., Eliopoulos, P. A., Emmanouel, N.G. 2005. Control of Diaspidid Scales on Olive Trees by releasing Coccinellid Predators. Bulletin OILB/SROP. 28 No:9 pp.157-166.
• Topuz, H., Köktürk, H., Kaptan, S. 2014. Zeytin Sineğine Karşı Olipe Tipi Tuzaklarda Farklı Cezbedicilerin Etkinliklerinin Belirlenmesi. Türkiye V. Bitki Koruma Kongresi, 3-5 Şubat 2014, Antalya s 20.
• Tzanakakis, M.E. 1985. Considerations on the possiple usefulness of olive fruit fly symbionticides in integrated control in olive groves. In: Cavalloro R. & Crovetti A. “Proceedings of Integrated control in olive groves1 CEC7FAO/IOBC Int. Joint Meeting, Pisa 3-6 April, 1984: 386-393.
• Unlu, I., Suman, D.S., Wang, Y., Klingler, K., Faraji, A., Gaugler, R. 2017. Effectiveness of autodissemination stations containing pyriproxyfen in reducing immature Aedes albopictus populations. Parasites & Vectors201710:139 https://doi.org/10.1186/s13071-017-2034-7.
• Vioryl,2005.https://www.viorylagro.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=57&Itemid=164&lang=en.
• Vossen, P., Varela, L., Devarenne, A. 2005. Olive Fruit Fly University of California Cooperative Extension 133 Aviation Blvd, Suite 109 Santa Rosa, CA 95403 707-565-2621.
• Zobar, H. 2008. Organik Zeytin Yetiştiriciliğinde Zeytin Sineği (Bactrocera oleae Gmel.) İle Mücadelede Tuzaklama Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi.
• Zümreoğlu, A., Tezcan, H., Çakıcı, M. 1987. İzmir ilinde çeşitli tuzak ve cezp edici ve tuzak sistemlerinin ekonomik öneme sahip meyve sinekleri (Diptera, Tephritidae)’ne etkinliklerinin saptanması üzerinde araştırmalar. Türkiye I. Entomoloji Kongresi Bildirileri, No:3, pp. 377-386, İzmir.
• Zümreoğlu, A., Çakıcı, M., Pala, Y. 1992. İzmir ilinde çeşitli tuzak ve cezbedicilerin kombinasyonlarının Zeytin sineği (Dacus oleae (Gmelin)) (Diptera; Tephritidae)’ne karşı etkinliğinin saptanması üzerinde araştırmalar. Türkiye II. Entomoloji Kongresi Bildirileri, (28-31 Ocak), p. 289, Adana.
• Zümreoğlu, A., Güvener, A., Ercan, H., Çakıcı, M. 1995. Akdeniz meyve sineği (Ceratitis capitata Wied.) ve Zeytin sineği (Dacus oleae Gmel.) mücadelesinde kullanılacak yerli üretim cezbedicileri geliştirme ve uygulama olanakları üzerinde araştırmalar. Doğa Türk-Tarım ve Ormancılık Dergisi., 16(3): 607-620.