Türkiye’de Kayıtdışı Sarmalık Tütün Piyasası ve Yasallaştırılması Üzerine Bir Model Önerisi

Yıl 2016, Cilt: 53 Sayı: 2, 223 - 233, 22.06.2016

Fatih Uznay Sevtap Güler Gümüş

https://doi.org/10.20289/zfdergi.389219

Öz

Özellikle 2010
yılından itibaren tütün mamullerine uygulanan vergilerin yükseltilmesinin
ardından, konvansiyonel sigaralara göre %80 daha ucuz olan ve yoğunlukla
Adıyaman, Diyarbakır ve Bitlis illerinde üretilen sarmalık tütünlerin kayıtdışı
piyasasının, yasal sigara piyasasının %14’ü kadar bir büyüklüğe eriştiği tahmin
edilmektedir.  Türkiye’de sarmalık tütün
üretimi ve kayıtdışı ticaret durumu ile piyasa büyüklüğünün saptanması,
tütünlerin kayıt dışı olarak piyasaya arzında kullanılan yöntemlerin
belirlenmesi, sarmalık tütün üretimi ve kayıtdışı olarak satışının Adıyaman ili
Çelikhan ilçesi ekonomisinde yarattığı katkı ve bunun sürdürülebilirliğinin
tespit edilmesi, bu çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Çalışmanın temeli
anket çalışması yoluyla, yüz yüze görüşmelerden elde edilen orijinal nitelikli
verilerden oluşmaktadır. Araştırmada, gayeli örnekleme yöntemi ile 12 üretim
noktasında toplam 120 üretici ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışma
sonucunda çok sayıda bulgu tespit edilmiş olmakla birlikte, tütün mamullerine
uygulanan özel tüketim vergisinde yapılan artışların sorunun temel kaynağını
oluşturduğu,  sarmalık kıyılmış tütün
mamulü için uygulanan özel tüketim vergisinin düşürülmesi gerektiği, sarmalık
kıyılmış tütün mamulü üretimi için mevzuatta yer alan kısıtlayıcı hükümlerin
yeniden düzenlenmesi gerektiği, Çelikhan ve benzeri sarmalık tütün üretim alanlarının
Türkiye’ye özgü bir değer olduğundan hareketle, sürdürülebilir sarmalık tütün
üretimi için devlet kurumları tarafından tütün üretimi, mamul üretim tesisi ve
pazarlanmasına ilişkin çeşitli teşvikler sağlanması gerektiği gibi önemli
bulgular tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sarmalık tütün, sarmalık kıyılmış tütün mamulü, kayıt dışı tütün ticareti, tütün politikası

A Model Proposal for Illicit Roll Your Own Tobacco Market and its Legalization in Turkey

Öz

After  taxes levied on tobacco products have been increased
especially as of 2010, it is estimated that illicit market of roll your own
tobacco, which is produced mainly in Adıyaman, Diyarbakır and Bitlis provinces,
has reached a size of 14% of legal cigarette market. The main aim of this study
is to determine the situation of production and illicit trade of roll your own
tobacco and the size of its market, the methods using for supplying of tobacco
to the market, to identify contribution of the production and illicit trade of
roll your own tobacco to the economics of Celikhan district of Adiyaman
province and its sustainability. The basis of the study is consisted of
authentic data gained by way of conducting survey and face to face interviews.
The survey is conducted by using purposive sampling method with 120 tobacco
growers in 12 production points.  As a
result of the study, although there are large number of findings, it is
ascertained that increases in special consumption tax levied on tobacco
products are the main reason of the problem. In this regard, it is determined
that special consumption tax levied on roll your own tobacco product should be
reduced, the restrictive provisions provided for in the legislation of roll
your own tobacco product should be amended and various financial incentives
should be provided by the state institutions for sustainable rolling tobacco
production, establishing production facility and marketing considering the fact
that Celikhan and similar production areas are Turkey-specific values. 

Anahtar Kelimeler

Rolling tobacco, roll your own tobacco product, illicit trade of tobacco, tobacco policy

Kaynakça

• EGM, 2012. 2011 yılı Faaliyet Raporu. http://www.kom.gov.tr. Erişim: Mart 2016.
• Turagay, T., 2010. Komşuda Ucuz Sigara Kaçağı Teşvik Edebilir. http://www.frmtr.com/ekonomi-finans-borsa/3242791-komsuda-ucuz-sigara-kacagi-tesvik-edebilir.html. Erişim: Mart 2016.
• Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK), 2015. Tütün Mamulleri İstatistikleri. http://www.tapdk.gov.tr/. Erişim: Mart 2016.
• Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete, 10/7/2010 tarihli ve 27637 sayılı, Tütün Üretimi, İşlenmesi, İç ve Dış Ticareti ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik.