Bazı fakültatif buğday genotiplerinin farklı çevrelere tepkileri

Yıl 2021, Cilt: 58 Sayı: 3, 421 - 430, 05.09.2021

İrfan Erdemci , Hüsnü Aktaş , Mehmet Karaman

https://doi.org/10.20289/zfdergi.728602

Cited By: 1

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı fakültatif gelişme tabiatına sahip ekmeklik buğday genotiplerin farklı çevrelerde verim ve kalite özelliklerin belirlenmesidir.
Materyal ve Yöntem: Bu araştırma, 2014-2015 yetiştirme sezonunda yağışa dayalı şartlarda 25 ekmeklik buğday genotipi (20 ileri hat ve 5 standart çeşit) ile Diyarbakır ve Muş lokasyonlarında Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada çeşit ve hatların tane verimi ile bazı kalite (bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, zeleny sedimantasyon ve yaş gluten) özellikleri incelenmiştir.
Araştırma Bulguları: Birleştirilmiş varyans analizinde, genotip, çevre ve bunların etkileşim (genotip × çevre) etkileri, incelenen özelliklerden bin tane ve hektolitre ağırlığı hariç diğer tüm özellikler için oldukça anlamlıydı. Ancak genotip-çevre etkileşiminin etkisi incelenen tüm parametreler açısından genotip ve çevreye göre daha küçük boyuttaydı. Diyarbakır lokasyonu incelenen kalite parametreleri için öne çıkarken, Muş lokasyonu tane verimi yönünde öne çıkmıştır.
Sonuç: Çalışmada, G17 genotipi her iki test ortamında da en yüksek tane verimine sahipti ve verim açısından en kararlıydı. G11 ve G21 genotipleri kalite parametreleri açısından ön plana çıkmıştır. Bu genotiplerin gelecekteki ıslah çalışmalarında ebeveyn olarak kullanılabileceği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevre, fakültatif buğday, kalite, verim

Response of some facultative wheat genotypes to different environments

Öz

Objective: The objective of this study was to determine the yield and quality characteristics of bread wheat genotypes with facultative development nature in different environments.
Material and Method: In this study, 25 facultative bread wheat genotypes were evaluated under rain fed conditions in Diyarbakır and Muş, in 2014-2015 growing season. Experiments were conducted in randomized complete-block design with three replications. In the study, grain yield and some quality (thousand kernel and hectoliter weight, protein content, zeleny sedimentation and wet gluten) properties were investigated.
Results: In the combined variance analysis, genotype, environment and genotype × environment interaction were found to be highly significant for all other features except for one thousand and hectolitre weight. However, the effect of genotype-environment interaction was less significant than the genotype and environment for the parameters studied. While Diyarbakır location stands out for the quality parameters examined, Muş location stands out only in the direction of grain yield.
Conclusion: G17 genotype had the highest grain yield in both environments and showed a stable condition for yield. G11 and G21 genotypes were found superior for quality parameters. It has been determined that these genotypes can be used as a parent in future breeding studies.

Anahtar Kelimeler

Environment, facultative wheat, quality, yield

Kaynakça

• Akçura, M. and Y. Kaya. 2008. Nonparametric stability methods for interpreting genotype by environment interaction of bread wheat genotypes (Triticum aestivum L.)’’, Genetics and Molecular Biology, 31(4): 906-913, 2008.
• Aktaş, H. İ. Erdemci, M. Karaman, E. Kendal ve S. Tekdal. 2017. Bazı kışlık ekmeklik buğday genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özellikleri bakımından GGE biplot analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Tr. Doğa ve Fen Derg. Vol. 6 No. 1; 43-51.
• Altınbaş, M., M. Tosun, S. Yüce, C. Konak, E. Köse, R. A. Can. 2004. Effects of Genotype and Location on the Grain Yield and Some Quality Traits in Bread Wheats (T. aestivum L.). Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2004, 41 (1): 65-74
• Ames, N.P., J.M. Clarke, B.A. Marchylo, J.E. Dexter and S.M. Woods. 1999. Effect of environment and genotype on durum wheat gluten strength and pasta viscoelasticity. Cereal Chem. 76: 582-586. Anderson, W.K., B.J. Shackey and D. Sawkins. 1998. Grain yield and quality: does there have to be a trade-off? Euphytica 100: 183-188.
• Anıl, H. 2000. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite kriterlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. O.M.Ü. Fen Bil. Enst., Yüksek Lisans Tezi. Samsun, 76.
• Aydın, N., H.O. Bayramoğlu, Z. Mut, H. Özcan. 2005. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının Karadeniz koşullarında verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. AÜZF Tarım Bilimleri Dergisi, 11(3): 257–262.
• Başer, N., İ. Öztürk, R. Avcı ve T. Kahraman. 2001. Trakya Bölgesi’nde yetiştirilen buğday çeşitlerinin verim, kalite ve diğer bazı özellikleri ile buğday tarımının önemli sorunları. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, Tekirdağ, 1, 63-68.
• Campbell, L.D., R. J. Boila, Stothers.S .C. 1995. Variation in the chemical composition and test weight of barley and wheat grain grown at selected locations throughout Manitoba. Can. J. Anim. Sci.75 (2): 239-246.
• Anonim. 1990 AACC Approved Methods of the American Association of Cereal Chemist, USA.
• Anonim. 1982. ICC-Standart No:115/1. International Association for Cereal Chemistry
• Anonim. 1994. ICC-Standart No:155/1., 1994, International Association for Cereal Chemistry.
• Düzgüneş, O., T. Kesici, O. Kavuncu, F. Gürbüz. 1987. Araştırma ve deneme metotları. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara, 381s.
• Kahraman, T., İ. Öztürk, R. Avcı ve H. Aktaş. 2017. Genotip x çevre interaksiyonunun ekmeklik buğdayda (T. aestivum L.) Bazı kalite özellikleri üzerine etkisi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 2017, 26 (Özel Sayı): 15−22.
• Kılıç, H., İ. Erdemci, T. Karahan, H. Aktaş, H. Karahan, E. Kendal. 2005. Güneydoğu Anadolu Bölgesi şartlarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim stabiliteleri üzerine araştırmalar. GAP IV Tarım Kongresi, 809-814, 21-23 Eylül Şanlıurfa, 2005.
• Kınacı, G., R. Avcıoğlu, Z. Budak ve E. Kınacı. 2006. Geliştirilmiş buğday hatlarında bazı kalite değerlerinde genetik varyabilite, Hububat 2006 Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongresi, 7-8 Eylül 2006, Gaziantep, 90-94 s.
• Laidig, F., H.P. Piepho, A. Hüsken, J. Begemann, D. Rentelc, T. Drobek, U. Meyer. 2018. Predicting loaf volume for winter wheat by linear regression models based on protein concentration and sedimentation value using samples from VCU trials and mills. J Cereal Sci. https://doi.org/10.1016/j.jcs.2018.07.015
• Mızrak G. 1983. Türkiye İklim Bölgeleri ve Haritası. Orta Anadolu Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayın No:52, Ankara. Nehe, A., B. Akin, T. Sanal, A. Kaplan, R. Ünsal, N. Dinçer, L. Demir, H. Geren, İ. Sevim, Ş Orhan, A. Yaktubay Ezici, C. Guzman, A. Morgounov. 2019. Genotype x environment interaction and genetic gain for grain yield and grain quality traits in Turkish spring wheat released between 1964 and 2010. PLoS ONE 14(7): e0219432. https://doi.org/10.1371/journal. pone.0219432.
• Olgun, M., Z. Başçiftçi, G. Arpacıoğlu, D. Katar ve D. Aydın. 2019. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde kalite özelliklerinin belirlenmesi. Uluslararası Uygulamalı Biyoloji ve Çevre Bilimleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:2 (5 -11).
• Özberk, İ., F. Özberk, Y. Coşkun, E. Demir ve C. Doğru. 2004. Makarnalık buğday çeşit tescil denemelerinde genotip x çevre interaksiyonlarının rank (sıra) analizi metoduyla incelenmesi. HR. Ü.Z.F. Dergisi, 8 (1): 71-75.
• Pask, A.J.D., J. Pietragalla, D.M. Mullan and M.P. Reynolds. 2012. Physiological Breeding II: A Field Guide to Wheat Phenotyping. Mexico City, Mexico: CIMMY.
• Peterson, C.J., R.A. Graybosch, D.R. Shelton and P.S. Baenziger. 1998. Baking quality of winter wheat: Response of cultivars to environment in the Great Plains. Euphytica 100: 157-162.
• Rapp, M., V. Lein, F. Lacoudre, J. Lafferty, E. Müller , G. Vida, V. Bozhanova, A. Ibraliu, P. Thorwarth, H.P. Piepho, W.L. Leiser, T. Würschum and C.F.H Longin. 2018. Simultaneous improvement of grain yield and protein content in durum wheat by different phenotypic indices and genomic selection. Theor Appl Genet 131:1315–1329. https://doi.org/10.1007/s00122-018-3080-z
• Rharrabti, Y., D. Villegas, L.F. Garcia del Moral, N. Aparicio, S. Elhani and C. Royo 2001. Environmental and genetic determination of protein content and grain yield in durum wheat under Mediterranean conditions. Plant Breeding 120: 381-388.
• Smith, G.P. and M.J. Gooding. 1999. Models of grain wheat quality considering climate, cultivar and nitrogen effects. Agric. For. Meteorol. 94: 159-170.
• Surma, M., T. Adamski, Z. Banaszak, Z. Kaczmarek, H. Kuczyńska, M. Majcher, B. Ługowska, W. Obuchowskił, B. Salmanowicz and K Krystkowiak. 2012). Effect of genotype, environment and their ınteraction on quality parameters of wheat breeding lines of diverse grain hardness, plant production science, 15:3, 192-203, doı: 10.1626/pps.15.192
• Yurtsever, N. 1984. Deneysel istatistik metotları. Toprak ve gübre araştırma enstitüsü yayınları, genel yayın No: 50, Ankara.
• Williams R.M., L. O’Brien, H.A. Eagles, V.A. Solah, V. Jayasena. 2008. The influences of genotype, environment, and genotype × environment interaction on wheat quality. Aust J Agric Res. 2008;59(2):95.