Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Sosyal Değerler

Yıl 2018, Sayı: 34, 90 - 104, 01.08.2018

Ömer Şahin , Murat Başgül

https://doi.org/10.14582/DUZGEF.1890

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokul ders kitaplarında yer alan sosyal değerlerin incelenmesidir. Araştırmanın amacı doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan durum çalışması kullanılmıştır. Bu çalışmanın veri toplama sürecinde nitel veri toplama tekniklerinden doküman incelemesi yöntemi tercih edilmiştir. Bu bağlamda bu çalışmada veri toplama sürecinde Milli Eğitim Bakanlığı’nın öğretmenlere elektronik doküman sağlayan www.eba.gov.tr sitesinde yer verilen matematik ders kitapları incelenmiştir. Ders kitaplarında yer alan sosyal değerlerin analiz edilmesinde nitel veri analiz tekniklerinden betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışmada kullanılacak sosyal değerlerin belirlenmesinde literatürde yer alan sosyal değerlere ait sınıflandırmalardan (Haydon, 2006; Nelson, 1974; Rokeach, 1973; Schwartz, 1992; Spranger, 1928; Sennett, 2003; Tillman, 2000) bir çatı oluşturulmuştur. Bu araştırmanın çatısı; sevgi, saygı, sorumluluk, yardımlaşma, hoşgörü, iyilikseverlik, evrenselcilik ve nezaket sosyal değerlerinden oluşmaktadır. Çalışma sonucında; en fazla sosyal değere yedinci sınıf ders kitabında yer verilirken, en az sosyal değere ise altıncı sınıf ders kitabında yer verilmiştir. Ders kitapları genel olarak değerlendirildiğinde ise; ders kitaplarında en fazla sorumluluk değerine yer verilirken, en az hoşgörü değerine yer verilmiştir. Ayrıca sekizinci sınıf ders kitabı hariç diğer kitaplarda; en fazla sosyal değere Sayılar ve İşlemler öğrenme alanında yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Matematik, ders kitabı, sosyal değerler

Social Values in the Middle School Mathematics Textbooks

Öz

The purpose of this study is to examine the social values in secondary school textbooks. The case study method, one of the qualitative research methods, was used to examine the social values in the textbooks. In this study, documents and artifact collection method, one of the qualitative data collection techniques, was used in the data collection process. In this context, mathematics text books were examined which are located in www.eba.gov.tr. The Ministry of National Education provides electronic documents to the teachers in EBA. Descriptive analysis technique, one of the qualitative data analysis techniques, was used to analyze social values in the textbooks. A framework was composed from the classification of social values in the literature to determine which one of the social values must be used (Haydon, 2006; Nelson, 1974; Rokeach, 1973; Schwartz, 1992; Spranger, 1928; Sennett, 2003; Tillman, 2000). The framework of this research consists of social values such as love, respect, responsibility, cooperation, tolerance, benevolence, universalism and courtesy. At the end of the study; the most social value is given in the seventh grade textbook, while the least social value is in the sixth grade textbook. The most common values in the mathematics text books were found as responsibility value. The least common values were observed as tolerance value. In addition, except for the eighth grade textbook; the most social values are taken place in the “Numbers and Operations” learning domain.

Anahtar Kelimeler

Mathematics, textbook, social values

Kaynakça

• Akbaba-Altun, S. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-18.
• Akbaş, O. (2008). Sosyal bilgilerde değerler öğretimi. Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (Ed. Bayram Tay ve
• Adem Öcal), Ankara: Pegem Akademi.
• Balat Uyanık, G., & Dağal Balaban, A. (2006). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. 1. Baskı. Ankara: Kök Yayınları.
• Baş, Murat. (2017). 2009 ve 2015 İlkokul matematik dersi öğretim programları ile 2017 ilkokul matematik dersi
• öğretim programı karşılaştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1219-1258.
• Bishop, A. J. (1999). Mathematics teaching and values education-An intersection in need of research. ZDM, 31(1), 1-4.
• Can, G. (2002). Kişilik gelişimi. Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Pegema Yayıncılık, Ankara
• Coombs-Richardson, R. & Tolson H. (2005). A comparison of values rankings for selected American and Australian teachers. Journal of Research in International Education, 4, 263-277.
• Creswell, J. W. (2011). Educational research: planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4th Ed). Pearson Publications,Inc.
• Dede, Y. (2006a). Lise matematik ders kitaplarında taşınan matematiksel değerler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6 (1), 81-132.
• Dede, Y. (2006b). Values in Turkish middle school mathematics textbooks. Quality and Quantity, 40(3), 331- 359.
• Dede, Y. (2007). Matematik öğretiminde değerlerin yeri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 12-25.
• Denscombe, M. (2010). The good research guide: for small-scale social research projects. 4th Edition, Open University Press.
• Dilmaç, B., & Ekşi, H. (2007). Değerler eğitiminde temel tartışmalar ve temel yaklaşımlar. İlköğretmen Eğitimci Dergisi, 14, 21-29.
• Erden, M. (1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Gudmunsdottir, S. (1991). Values in pedagogical content knowledge. Journal of Teacher Education, 41(3), 44-52.
• Gül, U. M. (2017). Türkçe ders kitabındaki metinlerin (5. sınıf) değerler eğitimi yaklaşımıyla incelenmesi. Erciyes Journal of Education [EJE], 1(1), 59-78.
• Güven, Sami (1999), Toplumbilim, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları.
• Güzel Candan, D., Ergen, G. (2014). 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (1), 134-161
• Haydon, G. (2006). Values in education. London: Continuum International Pubblıshing Group.
• Izgar, G.(2013). İlköğretim okulu 8. sınıf öğrencilerine uygulanan değerler eğitimi programının demokratik tutum ve davranışlarına etkisi. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• İnan Kılıç, A. (2009). Yüz temel eserde dini ve ahlaki değerler. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Kılıç, A., & Aktan, O. (2015). İlköğretim okulları için tavsiye edilen 100 temel eserde vurgulanan değerler. İlköğretim Online, 14(1), 243-275.
• Kıncal, R. (2007). Vatandaşlık bilgisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Kirschenbaum, H. (1995). Enhance values and morality. Boston: Allyn and Bacon.
• Körükçü, Ö., Kapıkıran, N. A., & Aral, N. (2016). Resimli çocuk kitaplarında Schwartz’ın modeline göre değerlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(38), 133-151.
• Kuş, Z., Merey, Z., & Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 183-214.
• Kuşdil, M. E., & Kağitçibaşi, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değer yönelimleri ve Schwartz değer kurami. Türk Psikoloji Dergisi. 15(45), 59-76.
• Lickona, T. (2009). Educating for character: How our schools can teach respect and responsibility. Bantam.
• Lyons, S. (2003). An exploration of generational values in life and at work. Unpublished doctoral dissertation, Carleton University, Canada. MEB, (2007). Milli eğitim bakanlığı ders http://mevzuat.meb.gov.tr/html/27449_0.html adresinden 28.02.2018 tarihinde alınmıştır. kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği.
• MEB, (2017). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5, 6, 7 ve 8. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329 adresinden 14 Mart 2018 tarihinde indirilmiştir.
• MacIntyre, A. (2000). Philosophy for children: how philosophical enquiry can foster values education in schools. Education for values: Morals, ethics and citizenship in contemporary teaching, 50.
• Mcmillian, H. J.& Schumacher, S. (2010). Research in education. Boston, USA: Pearson Education
• Naylor, D. T., & Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. Amer School Pub.
• Neuman, W. L. (2014). Social research methods: qualitative and quantitative approaches (7th ed.). London: Pearson Education (yok)
• Organisation for Economic Co-operation and Development. (2016). PISA 2015 Assessment and Analytical Framework: Science, Reading, Mathematic and Financial Literacy. OECD publishing.
• Özkan, R. (2010). Türk eğitim sisteminde himayeci değerler: ilköğretim ders kitapları örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (1), 1124-1140.
• Özkan, Z. S. (2017). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Raths, L. E., Harmin,M. ve Simon,S. B. (1978). Values and Teaching: working with values in the classroom. Ohio: Charles E. Merrill Books Inc.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Pres.
• Sanchez, T. R. (1998). Using stories about heroes to teach values. ERIC Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education.
• Schwartz, (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and emprical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the Schwartz theory of basic values. Online readings in Psychology and Culture, 2 (1).
• Seah, W. T. & Bishop, A. J. (2000). Values in mathematics textbooks: a Wiew throught The Australasian Regions. Paper Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Sennett, R. (2003). Respect in a world of inequality. New York: Norton.
• Sezer, Ö. (2005). İlköğretim 1. kademe Türkçe ders kitaplarında değerlerin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Spranger, E. (1928), Types of men. Translated by P. J. W. Pigors, Halle, East Germany: Max Niemeyer Verlag.
• Spranger, E. (2001). İnsan tipleri bir kişilik psikolojisi (A. Aydoğan, Çev.). İstanbul: İz.
• Tanrıöver, H. U. (2003). Ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı. B. Çotuksöken, A., Erzan, A. Ve O. Silier (Ed.) Ders kitaplarında insan hakları: Tarama sonuçları (ss. 106-121). Nişantaşı: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.arih Vakfı Yayınları.
• Tillman, D. (2000). Living values activities for young adults living values an educational program. Deerfield Beach, Florida : Health Communications, Inc.
• Turan, İ. (2010). Bazı batı ve türk çocuk klasiklerinde dini ve ahlaki değerler. Din bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10, (1), 171‐194.
• Tüfekçioğlu, H. (1997). Ders kitapları üzerine yapılmış iki çalışma ve yetişkinlere okuma yazma öğreten iki kitap hakkında inceleme. İstanbul: Sosyoloji Dergisi, (4).
• Türk Dil Kurumu (2018). Genel Türkçe sözlük. Web: http://www.tdk. gov.tr/index.php?option= com_ gts&arama= gts&guid=TDK.GTS.52a049fcce7fc1.19820794 adresinden 14.04.2018 tarihinde alınmıştır.
• Varol, Ç. (2013). Sosyal bilgiler derslerindeki değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Veugelers, W. & Vedder P. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: theory and practice, 9, 377-389.
• Yazıcı, K.(2006). Değerler eğitimine genel bir bakış.Türklük Bilimi Araştırmaları, 19 (19), 499.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2011). Qualitative research from start to finish. New York: Guilford Press.
• Bilen,O. (2017). Ortaokul matematik 7 ders kitabı. Gizem Yayıncılık, Ankara.
• Cırıtıcı, H., Gönen, İ, Kavas, D. vd. (2017). Ortaokul matematik ders kitabı 5. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları, İstanbul.
• Güven, D. (2017). Ortaokul 6 matematik ders kitabı. Mega Yayıncılık, Ankara.
• Üstündağ Pektaş,Y. (2017). Ortaokul matematik 8. sınıf ders kitabı. Öğün Yayınları, Ankara.