Türkiye Koyun Islahı Çalışmaları

Yıl 2009, Cilt: 23 Sayı: 2, 43 - 65, 01.08.2009

Reşit Sönmez Mustafa Kaymakçı Ayhan Eliçin Erdoğan Tuncel Rudolf Wassmuth Turgay Taşkın

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Türkiye Koyun Islahı Çalışmaları

Öz

Türkiye’de koyun ıslah çalışmalarının, Cumhuriyetin kuruluşu ile başladığı söylenebilir. İlk çalışmalar, nitelikli yapağı üretmek amacıyla merinoslaştırma ile gündeme gelmiştir. Daha sonraları ise, yerli ırkların kuzu, et ve süt verim yönünde ıslahı çalışmaları yoğunluk kazanmıştır. Ancak bu çalışmalarda yerli koyun ırklarının seleksiyona yanıt veremeyecek bir düzeyde olduğu yargısına varılmış, araştırmalarda melezleme programlarına ağırlık verilmiştir. Melezlemenin de yeterince başarılı olduğu söylenemez. Koyun ıslahı çalışmalarında yeterince başarılı olunmamasının geneldeki nedeni, Türkiye’de gerçek anlamda Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikası’nın olmayışıdır. Özelde ise zootekni alanında desteklemeler ve çalışmalarda sığır türünün ağırlığından daha yüksek düzeyde öne çıkarılmasıdır. Bir önemli nedeni de, koyun yetiştiricilerinin teknik ve ekonomik olarak örgütsüz oluşudur

Anahtar Kelimeler

Türkiye, saf yetiştirme ve seleksiyon, melezleme çalışmaları, örgütlenme, yeni koyun tipleri, yerli koyun ırkları

Kaynakça

• Kaymakçı, M. 2004. İleri Koyun Yetiştiriciliği. İzmir İli Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği Yayınları No:1 Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T. 2008. Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal üretim 49(2):43-51. Bornova-İzmir.
• Yalçın, B. C. 1979. The Sheep Breeds of Afghanistan, Iran and Turkey. FAO/LINEP PROJECT FB / 1108-76-02.
• Kaymakçı, M. 1979. Çeşitli genetik yapıdaki koyunlarda döl veriminin arttırılması ve doğumların sinkronizasyonu üzerinde araştırmalar. E.Ü. Z.F., Yayın No: 361, Bornova- İzmir.
• Kaymakçı, M., 1984. Kimi yerli koyun ırklarında temel dölerme özelliklerinin değişimi üzerinde araştırmalar. Çayır-Mera ve Zootekni Araştırma Enstitüsü, Yayın No. 92, Ankara
• Kaymakçı, M., Oğuz, İ., Ün, C., Bilgen, G., Taşkın, T. 2001. Basic characteristics of some Turkish indigenous sheep breeds. Pakistan Journal of Biological Sciences 4(7):916- 919.
• Kaymakçı, M., Aşkın, Y., Karaca, O. 1989. Akkaraman koyunlarında temel üreme özellikleri. Sivas Yöresinde Tarımın Geliştirilmesi Simpozyumu. 30 Mayıs-3 Haziran 1988, Sivas.
• Kaymakçı, M., Eliçin, A., Işın, F., Taşkın, T., Karaca, O., Tuncel, E., Ertuğrul, M., Özder, M., Güney, O., Gürsoy, O., Torun, O., Altın, T., Emsen, H., Seymen, S., Geren, H., Odabaşı, A., Sönmez, R. 2005. Türkiye küçükbaş hayvan yetiştiriciliği üzerine teknik ve ekonomik yaklaşımlar. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Teknik Kongre. 707- 726 3-7 Ocak, Ankara.
• Başaran, A.D. 1985. Akkaraman koyunlarında östrusun yıl içerisinde davranışsal ve hormonal değişimi. Doktora Tezi, TÜBİTAK proje No:1512, Ankara.
• Akbulut, Ö., 1986. İvesi x Akkaraman melezlerinin önemli verim özellikleri üzerinde araştırmalar. Yük. Lis. Tezi, Atatürk Üni. Zir. Fak. Zoot. Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Akçapınar, H., Kadak, R., Odabaşıoğlu, F., 1982. Morkaraman ve Kangal- Akkaraman koyunlarının döl verimi ve süt verimi üzerinde karşılaştırmalı araştırmalar. Ankara Üniv. Vet. Fak. Der., 29(3-4), 379-391.
• Akmaz, A., Tekin, M.E., Kadak, R., Deniz., Nazlı. M., 1992. Akkaraman, İvesi ve Konya Merinosu koyunlarının önemli verim özellikleri yönünden karşılaştırılması. Tarım ve Köy. Bak. Hayv. Mer. Ar. Ens. Müd. Koy. Ülk. Araş. Pro., Konya.
• Aşkın, Y. 1982. Akkaraman ve Anadolu Merinosu koyunlarında eksogen hormon kullanarak kızgınlığın sinkronizasyonu ve döl veriminin denetimi olanakları Ank. Üniv. Zir. Fak. (Doçentlik Tezi), Ankara.
• Çolakoğlu, N., Özbeyaz, C. 1999. Akkaraman ve Malya koyunlarının bazı verim özelliklerinin karşılaştırılması. Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences. 23:351-360.
• Dellal, G. 2002. Akkaraman ve Anadolu Merinoslarında çevre ve kalıtım faktörlerinin kuzu verim özelliklerine etkileri. TÜBİTAK, Türk Vet ve Hayv. Derg. 26(3):581-586.
• Esen, F., Özbey, O. 2002. Akkaraman, Sakız x Akkaraman melez (F1) koyunlarda döl ve süt verimleri. Turk J. Vet. Anim. Sci. 26:503-509.
• Kaymakçı, M., Sönmez, R., Kızlay, E., Taşkın, T. 1999. Kasaplık kuzu üretimi için uygun baba hatlarının oluşturulması üzerine araştırmalar(1.araştırma projesi). Tr. J. Veterinary and Animal Sciences 23(3):255-261.
• Sandıkçıoğlu, M. 1960. Konya harasında yapılan Akkaraman x Merinos melezlemeleri. Ank. Üniv. Vet. Fak. Yayınları No:121, Ankara.
• Pekel, E., Güney, O., 1974. Anadolu Merinosu, Akkaraman, İvesi koyunları ile bunların saf döllerinin Gözlü Devlet Üretme Çiftliği şartlarında önemli bazı verimler yönünden karşılaştırılmaları. Çukurova Üni. Zir. Fak. yıllığı, 5, 1-2.
• Baş, S., Özsoy, M.K., Vanlı, Y., 1986. Koç katımı öncesi farklı sürelerde yemlemenin koyunlarda döl verimine, kuzularda büyüme ve yaşama gücüne etkileri. Doğa, Tr., Vet. ve Hayv., Derg., 10(3).
• Baş, S., Özsoy, M.K., Aksoy, A., Vanlı, Y., 1989. Koç katımı öncesi farklı sürelerde yemlenen Merinos ve Morkaraman ırkları ile bunların melezlerinde döl verimine etkileri. Doğa, Vet. ve Hayv. Derg., 13(3).
• Dayıoğlu, H., 1987. Transferrin polimorfizmi ile bazı genetik ve çevre faktörlerinin Merinos, Morkaraman, İvesi, Karagül ve Tuj koyunlarının verim özelliklerine etkileri. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Zir.Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Esenbuğa, N., Dayıoğlu, H. 2002. İvesi ve Morkaraman kuzularının büyüme ve gelişme özelliklerin kimi çevre faktörlerinin etkisi. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26:145-150.
• Karataş, Ş. 1967. Atatürk Üniversitesi Merinos sürüsünde bazı parametreler ve tahmini metodları. A.Ü. Ziraat Fakültesi, Ankara.
• Köprücü, E., 1975. Atatürk Üniversitesi Merinos ve Morkaraman sürülerinde döl verimine tesir eden faktörlerin parametre tahminleri. Atatürk Üniv. Zir. Fak. yayınları, No:181, Erzurum.
• Özsoy, M.K., Vanlı, Y., 1985. Merinos, Morkaraman ve İvesi ırkları ile bunların iki-ırk ve üç-ırk melezlerinin koyun verim özellikleri bakımından değerlendirilmesi. TÜBİTAK, VHAG: 626, Erzurum.
• Vanlı, Y., 1974. Atatürk Üniversitesi Morkaraman sürüsünde yapağı ve süt verimi özelliklerinin fenotipik ve genetik parametre tahminleri. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Vanlı, Y., 1976. Atatürk Üniversitesi Morkaraman sürüsünde yapağı ve süt verimi özelliklerinin fenotipik ve genetik parametre tahminleri. 1. Fenotipik parametrelerin tahmini. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zir. Derg., 7(2), 93-117.
• Gönül, T. 1974. Kasaplık kuzu üretimi için Dağlıç koyunları üzerinde melezleme denemeleri. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:236, İzmir.
• Karaca, O. 2008. http://www.turkhaygen.gov.tr/doc/daglic_sunu.pdf. Erişim: 27.12.2008
• Soysal, M.İ., 1983. Atatürk Üniversitesi koyun populasyonunun bazı kalıtsal polimorfik kan proteinleri bakımından genetik yapısı ve bu biyokimyasal karakterler ile çeşitli verim özellikleri arasındaki ilişkiler. Doktora Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Yalçın, B.C., Aybakan, Ş., Köseoğlu, H., Sincer, N., 1977. Dağlıç koyunlarının verimlerinin geliştirilmesinde Rambouillet ırkından yararlanma olanakları. I. Döl verimi kuzu yaşama gücü ve büyüme hızı. İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 3(1-2), 1-21.
• Dayıoğlu, H., Aksoy, A. ve Doğru, Ü., 1983. Sınırsız emzirilen Morkaraman ve İvesi kuzularının mer'a dönemi sonunda belirlenen büyüme ve gelişme özellikleri. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg., 24(1), 91-105.
• Galal, S., Gürsoy, O., Shaat, I. 2008. Awassi sheep as a genetic resource and efforts for their genetic improvement-A review. Small Rumin. Res. 79:99-108.
• Güney, O. ve Pekel, E., 1981. İvesi x Akkaraman melezlerinde heterosisin saptanması üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 12(1-4): 30-41.
• Güney, O., Özcan, L., Gürsoy, O., 1982. İvesi koyunlarının Çukurova bölgesine adaptasyonu üzerinde araştırmalar, 1. döl ve süt verimi ile ilgili özellikler. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 13: 1.
• Gürsoy, O., Özcan, L., 1983. Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliğinde extansif ve yarı entansif koşullarda yetiştirilen İvesi koyunlarının bazı özellikleri üzerinde karşılaştırmalı araştırmalar. Çukurova Üni. Zir. Fak. yıllığı, 4, 3-4.
• Gürsoy, O., Pekel, E., Özcan, L., Torun, O., Timon, V. 1993. Comparisons of production traits of Ceylanpınar Awassi sheep with top producing ewes of national flocks in the GAP area. II. Growh performance, carcass traits. Doğa Tr. J. Vet. Anim. SCi. 17(1):65-72.
• Gürsoy, O., Kirk, K., Polat, G.I. 1998. Progeny testing form ilk yield in Turkish Awassi sheep. In:Proceeding of the 6th World Congress on Genetic Applied to Livestock Production, 11-16 January 1998, Armidale, Austarlia, vol. 24, pp. 137-140.
• Gürsoy, O. 2005. Small ruminant breeds of Turkey. In: Iniguez, L. (Ed), Characterization of Small Ruminant Breeds in West Asia, North Africa, vol. 1, West Asia, ICARDA, Aleppo, Syria, pp.239-416.
• Özsoy, M.K., Vanlı, Y., 1984. İvesi koyunlarının döl verim unsurlarına çevre ve kalıtım faktörlerinin etkileri. Doğa Bilim Derg., VHAG: 8(13), 323-333.
• Özsoy, M.K., Vanlı, Y., 1983. Saf ve melez kuzuların yaşama güçlerine etkili faktörler ve yaşama güçlerinin saf ırk genotip oranlarına göre değişimi. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zir. Derg., 14(1-2), 55-69.
• Pekel, E., Güney, O., 1976. Orta Anadolu Bölgesinde Akkaraman koyunlarının süt verimleri ile diğer bazı özelliklerini İvesi’lerden yararlanarak geliştirme çabaları. Türkiye Koyunculuk Semineri Tebliği, 15-17 Kasım, Ankara.
• Sönmez, R. 1955. İvesi koyunlarının vücut yapılışları, çeşitli verimleri ve bunların diğer yerli koyunlarda çeşitli verimler bakımından mukayeseleri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 74:Ankara.
• Sönmez, R., Şengonca, M., Gönül, T., Alpbaz, A.G., 1971. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi koşullarında yetiştirilen İvesi koyunlarının çeşitli verim özellikleri ve verimleri üzerinde bir çalışma. Ege Üniv. Zir. Fak. Derg., seri: A, 8(1-26).
• Vanlı, Y., Özsoy, M.K. ve Emsen, H., 1984a. İvesi koyunlarının Erzurum çevre şartlarına adaptasyonu ve çeşitli verimleri üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK-VHAG-533, Atatürk Üniv. Zir. Fak., Erzurum.
• Vanlı, Y., Özsoy, M.K., Emsen, H., Dayıoğlu, H., Baş, S., 1984b. İvesi koyunlarında verimlilik. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zir. Derg., 15(1-2), 39-50.
• Vanlı, Y., Özsoy, M.K., Dayıoğlu, H., Doğrul, F., 1987. Transferrin polimorfizmi ile bazı çevre faktörlerinin Merinos, Morkaraman, İvesi, Karagül ve Tuj koyunlarının verimlerine etkisi. I.doğuran koyun başına kuzu verimi. Atatürk Üni. Zir. Fak. Zir. Derg., 18(1-4), 91-99.
• Yalçın, B.C., Aktaş, G., 1969. Ergin İvesi ve Akkaraman koyunlarının Konya-Ereğli'si şartlarındaki performansları. Lalahan Zootekni Araşt. Enst. Derg., 9(3-4), 1-14.
• Yavuzer, Ü. 2005. The possibilities of twice-yearly lambing of Awassi sheep ewes without using hormones in anorganic animal production system. Tur. J. Vet. Anim. Sci. 29:27- 30.
• Altınel, A., Evrim, M., Özcan, M., Başpınar, H., Deligözoğlu, F. 1998. Sakız, Kıvırcık ve Alman Siyah Başlı koyun ırkları arasındaki melezlemeler ile kaliteli kesim kuzuları elde etme olanaklarının araştırılması. Tr.. J of Veterinary and Animal Science. 22:257- 265.
• Batu, S., Togay, C., Utkanlar, N., İmeryüz, F., Ertuğrul, F., Öznacar, K., Müftüoğlu, Ş. 1962. Akkaraman x Merinos melezlerinde çeşitli rasyon ve güneş ışınlarının yapağı elastikiyeti, mukavemeti, yağıltı miktarı ve gömlek ağırlığı üzerine yaptığı etkiler. Lalahan Zoo. Arş.Enst. Derg. 2(3-4):7-46.
• Demir, H., Ekiz, B., Yılmaz, A., Elmaz, Ö. 2002. Kıvırcık ve Sakız x Kıvırcık melezi F1 koyunların döl verimi ve kuzuların yaşama gücü. İst. Üniv. Vet. Fak. Derg. 28(1):155- 161.
• Kızılay, E. 1975. Batı Anadolu ve Trakya’da yetiştirilen koyun tiplerinin verimle ilgili özellikleri ve bölge koşullarına uygunlukları üzerine mukayeseli araştırmalar (Basılmamış doktora tezi). İzmir.
• Koyuncu, M. 2005. Reproductive performance of Kıvırcık ewes on accelerated lambing management. Pakistan Journal o Biological Sciences. 8(11):1499-1502.
• Özcan, M., Altınel, A., Yılmaz, H., Güneş, H. 2001. Studies on the possibility of improving lamb production by two-way and three-way crossbreeding with German Black-Headed Mutton, Kıvırcık and Chios sheep breeds. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 25:687-694.
• Sönmez, R., Wassmuth,R. 1964: Investigations on the possibility of improving milk production by breeding in Awassi Chios and Kivircik sheep in Turkey. Zuchtungskunde, 36: 23-30.
• Sönmez, R., Kızılay, E. 1972. Ziraat Fakültesi Menemen Uygulama Çiftliğinde Yetiştirilen İvesi, Kıvırcık Sakız ve Ödemiş koyunlarının verimle ilgili özellikleri üzerinde mukayeseli araştırma. E.Ü.Z.F. Derg. 9:1, İzmir.
• Sönmez, R. Alpbaz, A.G., Kızılay, E. 1976. Kıvırcık koyunlarının Texel'le melezleme yolu ile ıslahı imkânları (TUBİTAK VHAG-51/h no.lu projenin kesin raporu.)
• Sönmez, R., M. Kaymakçı, L. Türkmut, E. Kızılay, 1979 Tahirova koyunlarında tipin sabitleştirilmesi (Temel genetik özdeğin çeşitli fizyolojik ve morfolojik özellikleri) üzerinde araştırmalar. Doğa, Vet.Hay./Tar.Orm. 5 (101-196).
• Sönmez, R., Alpbaz, A., Sarıcan, C.,Kızılay, E. 1980. Kıvırcık koyunlarında kimi verimlerin saf yetiştirme ve melezleme yolu ile ıslahı. E.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları
• Akçapınar, H., Ünal, N., Atasoy, F., 2005. The effects o early age mating on some production traits of Bafra (Chios x Karayaka B1). Turk. J. Vet. Anim. Sci. 29:531-536.
• Ertuğrul, M. 1985. Karayaka koyunlarının tanımlayıcı ırk özellikleri, gelişmeye ait fenotipik ve genetik parametreler. Çayır Mer’a ve Zootekni Araş. Enst. Doktora Tezi 1985,
• Ünal, N., Atasoy, F., Akçapınar, H. 2003. Karayaka ve Bafra (Sakız x Karayaka G1) koyunlarda döl verimi, kuzularda yaşama gücü ve büyüme. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 27:25-272.
• Özcan, M., Yılmaz, A., Akgündüz, M. 2002. Türk Merinosu, Sakız ve Kıvırcık ırkları arasındaki melezlemeler ile kesim kuzularının et verimlerinin artırılma olanaklarının araştırılması. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 26:517-523.
• Sönmez, R. 1961. Sakız koyunlarının yapağı özellikleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Çalışmalar No:126,39.
• Sönmez, R. 1962. Sakız koyunlarının ırk vasıfları, vücut yapılışları ve verimleri ile bunların diğer sütçü koyunlarla mukayeseleri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Yıllığı. Ayrı Basım, Erzurum.
• Baş, S., 1985. Koç katımı öncesi farklı sürelerde yemlemenin koyunlarda döl verimine kuzularda büyüme ve yaşama gücüne etkileri.Yük. Lis. Tezi. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Karaoğlu, M., 1993. Kuzeydoğu Anadolu'da yetiştirilen Tuj koyun ırkının Erzurum bölge şartlarına adaptasyon kabiliyeti. Yük. Lis. Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Karaoğlu, M., Macit, M., Aksoy, A. 2001. Tuj koyunların yarı entansif koşullarda süt verim özellikleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 25:249-253.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T. 2001. Batı Anadolu ve Trakya’da Melezleme ile elde edilen yeni koyun tipleri. Hayvansal Üretim Dergisi, 42(2):45-52, Bornova-İzmir.
• Konyalı, A., Daş G., Savaş, T., Yurtman, İ.Y. 2004. Gökçeada’da İmroz koyunu yetiştiriciliği. 1. Uluslararası Organik Hayvansal üretim ve Gıda Güvenliği Kongresi, 28 Nisan- 1 Mayıs, Kuşadası-Aydın.
• Akçapınar, H. 1975. Ile de France x Türk Merinosu melezlemesi ile kaliteli kesim kuzuları elde etme imkanları. TÜBİTAK 5. Bilim Kongresi Bildirisi, Ankara.
• Akçapınar, H., 1983. Bazı faktörlerin Akkaraman ve Morkaraman kuzularının büyüme kabiliyeti üzerine etkileri. Ank. Üni. Vet. Fak. Der., 30(1), 183-200.
• Akmaz, A., Akçapınar, H. 1989. Koç katımı öncesinde ve gebeliğin son dönemlerinde farklı düzeyde beslemenin Konya Merinoslarında döl verimine ve kuzularda büyüme ve yaşama gücüne etkileri. Doğa Türk Vet. Ve Hayv. Derg. 14:301-319.
• Ertuğrul, M., Cengiz, F., Eliçin, A. 1989. Akkaraman ve Dorset Down x Akkaraman F1 kuzularında besi gücü ve karkas özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No:608, Ankara.
• Ünal, N. 2002. Akkaraman ve Sakız x Akkaraman F1 kuzularda yaşama gücü, büyüme ve bazı vücut ölçüleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 26:109-116.
• Arık, İ.Z., Dellal, G., Cengiz, F. 2003. Anadolu Merinosu, Akkaraman, Ile de France x Anadolu Merinosu (F1) ve Ile de France x Akkaraman (F1) melezi koyunlarda bazı yapağı fiziksel özellikleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 27:651-656.
• Bayındır, Ş.,1980. Morkaraman, Merinos ve bunların melezlerinde büyüme besi ve karkas özellikleri ile bunlar arasındaki ilişkiler. Doçentlik Tezi Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum.
• Küçük, M., Baram, D., Yılmaz, O. 2002. Morkaraman ve Kıvırcık x Morkaraman (G1) melezi kuzularda büyüme, besi performansı, kesim ve karkas özelliklerinin araştırılması. Turk. J. Vt. Anim. Sci. 26:1321-1327.
• Macit, M., 1994. Atatürk Üniversitesi tarım işletmesinde yetiştirilen İvesi ve Morkaraman koyunların yarı entansif şartlarda bazı önemli verim özellikleri bakımından karşılaştırılması. Dok. Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zoot. Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Öztürk, A., Boztepe, S., 1994. Akkaraman ve İvesi koyunlarının doğum ağırlığının kalıtım derecesi. Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, TÜBİTAK, 18, 208.
• Pembeci, M., 1978. Atatürk Üniversitesi koyun populasyonlarında kan potasyum seviyelerinin kalıtımı ve verimle ilgileri. Doktora Tezi, Atatürk Üni. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Kaymakçı, M., Koşum, N., Taşkın,T., Akbaş, Y., Ataç, F. 2006. Menemen koyunlarında kimi verim özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 43(1):63-74.
• Yalçın, B.C., Aktaş, G., Sandıkçıoğlu, M., 1968. İvesi kuzularını değişik sürelerde sütten kesmenin kuzuların büyümesine ve anaların süt verimine etkisi. Lalahan Zootekni Araş. Enst. Derg., 8, 45-55.
• Yalçın, B.C. 1969. Dağlıç kuzularının doğum ve sütten ağırlıklarının bazı genetik parametreleri. A.Ü. Veteriner Fakültesi Dergisi16(3):169–179.
• Eliçin, A. ve Kesici, T.,1972. İvesi kuzularında bazı faktörlerin sütten kesim ağırlığı üzerine etkileri. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 22: 3-4.
• Eliçin, A. 1977. Koyunlarda canlı ağırlığın tekrarlanma derecesi üzerine araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:653, Ankara.
• Vanlı, Y., Özsoy, M.K., 1983. Saf ve melez kuzuların vücut ağırlıklarına etkili faktörler ve vücut ağırlıklarının saf ırk ve genotip oranlarına göre değişimi. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zir. Der., 14(3-4), 91-104.
• Yarkın., İ., Sönmez, R., Özcan, L., 1963. İvesi koyunlarının Ankara çevre şartlarına adaptasyonu ve çeşitli verimleri üzerine araştırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, 13(1)'den ayrıbasım
• Yarkın, İ., Eliçin, A., 1966. İvesi koyunlarının vücut yapılışları ve verimleri üzerinde araştırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları: 167, Ankara.
• Yarkın,İ., Öztan, T., 1967. İvesi koyunların fazla süt alma imkanları üzerinde araştırmalar. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yıllığı, Cilt: 17, Fasikül: 3-4'den ayrıbasım.
• Yarkın, İ., Tuncel, E., 1974. İvesi koyunlarının süt ve diğer verimlerine ait genetik parametreler ve genotipin ıslahı yolları. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay: 496, Ankara.
• Cemal, İ., Karaca, O., Altın, T., Kaymakçı, M. 2005. Live weights of Kıvırcık ewes and lambs in some periods under extensive management conditions. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 29:1329-1335.
• Ekiz, B., Altınel, A. 2006. The growth and survival characteristics of lambs produced by commercial crossbreeding Kıvırcık ewes with F2 rams with the German Black-Head Mutton genotype. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 30:507-512.
• Taşkın, T., Kaymakçı, M. 1995. Kıvırcık ve Dağlıç Erkek Kuzularında Kimi Üreme Özelliklerinin Değişimi. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(2-3):73-81, Bornova – İzmir.
• Atasoy, F., Ünal, N., Akçapınar, Mundan, D. 2003. Karayaka ve Bafra (Sakız x Karayaka G1) koyunlarında bazı verim özellikleri. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 27:259-264.
• Çimen, M., Elmastaş, M. 2006. Koyunlarda farklı laktasyon başı canlı ağırlıklarının süt verimleri ve kompozisyonları ile kuzu anlı ağırlıklarına etkisi. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2):69-72.
• Ulutaş, Z., Aksoy, Y., Şirin, E, Saatçi, M. 2008. Introducing the Karayaka sheep breed with its traits and influencing factors. Pakistan Journal of Biological sciencs. 11(7):1051- 1054.
• Ceyhan, A. 2007. Türkiye’de hayvan genetik kaynaklarını koruma çalışmaları. http://ayhanceyhan.blogou.com.Erişim: 10.06.2008
• Ceyhan, A., Erdoğan, E., Sezenler, T., Hanoğlu, H. 2007. Marmara Bölgesi şartlarına uygun etçi tip geliştirme çalışmaları. TAGEM/HAYSÜD/98/10/03/12 Sonuç Raporu. http://www.marmarahae.gov.tr/index.php?sid=bt-52kErişim:10.06.2008.
• Özcan, H. 1975. Kıvırcık koyunlarının önemli verim özelliklerinin geliştirilmesinde Texel ırkından faydalanma imkânları. TÜBİTAK VHAG-51k Proje Kesin Raporu.
• Yılmaz, A., Altınel, A. 2003. Alman Siyah Başlı Etçi x F1 (Sakız x Kıvırcık ) melezleri ile Kıvırcık ve Türk Merinoslarında bazı çevre faktörlerinin süt verimi ve büyüme özellikleri üzerine etkileri. İst. Üniv. Vet. Fak. Derg. 29(2):259-266.
• Altın, T. 2001. Koyunlarda süt veriminin laktasyon boyunca değişimi ve farklı yöntemlere göre tahmin edilmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 11(2):103-111.
• Ergin, G., 1972. Doğu Anadolu Morkaraman koyunlarının süt verimi, sütlerinin bileşimi ve süt yağlarının fiziksel ve kimyasal konstantları üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zir. Derg., 3(4), 25-40.
• Eliçin, A., 1964. Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliğinde yetiştirilen İvesi koyunlarının süt verimi, laktasyon uzunluğu ve yüzde yağ nisbeti ile ilgili araştırmalar. Doktora tezi, Ankara Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Ankara (yayınlanmamış).
• Eliçin, A., 1970. Ceylanpınar Devlet Üretme Çitliğinde yetiştirilen İvesi koyunlarının süt verimi, laktasyon uzunluğu ve yüzde yağ nisbeti ile ilgili araştırmalar. Ankara Üniv. Zir. Fak. yayınları:385, Bil. Araş. ve İncelemeler:235, Ankara.
• Konar, A., Akın, S., Şahan, N. ve Güven, M., 1991, Laktasyon döneminde İvesi koyun sütü bileşimindeki değişmeler. Doğa Türk Tar. ve Orm. Derg., 15(4), 958-967.
• Köseoğlu, H., Aytuğ, C.N., 1961. Çukurova harasında yetiştirilen İvesi koyunlarının süt verimleri üzerinde araştırmalar. Lalahan Zootekni Araş. Enst. Derg., 10:100-110.
• Özcan, B., Kaymaz, Ş., 1968. İvesi koyunlarında bazı çevre faktörlerinin süt verimine etkisi ve seleksiyonda kısmi süt kayıtlarından faydalanma imkanları üzerinde bir araştırma. Lalahan Zootekni Araşt. Enst. Derg., 8:17-28.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M. 1982. Türkiye koyunculuğunda damızlık sorunu ve çözümüne ilişkin kimi çalışmalar. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 19(1):163-172.
• Tekin, M.E., Kadak, R., Gürkan, M., Nazlı, M. ve Kurtoğlu, V., 1994. Merinos, Akkaraman ve İvesi koyunlarının bazı etçi ırklar ile melezlenmesinden elde edilen Fı koyunların süt verimi ve süt kompozisyonu. Hayv. Araş. Derg. 4(1), 13-18, Konya.
• Torun, O. ve Özcan, L., 1991. Ceylanpınar İvesilerinde erken sağımın anaların süt verimi ve kuzuların gelişimi üzerine etkileri. Çukurova Üniv. Zir. Fak. Derg., 6(1), 111-126.
• Yaprak, M., 1992. İvesi ve Morkaraman koyunlarında bazı kan karakterleri ile çeşitli verim özellikleri arasındaki ilişkiler. Yük. Lis.Tezi. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Yıldız, A., Yıldız, N. 2002. Ceylanpınar tarım işletmesinde yetiştirilen İvesi koyunlarının süt verimi ve laktasyon süresi. YYÜ. Vet. Fak Derg. 13(1-2):117-121.
• Altın, T., Karaca, O., Cemal, İ., Atay, O. 1999. Çine Çaparı ve Çine Tipi (Yöresel sentetik) koyunların yapağı verimi ve özellikleri. Uluslararası Hayvancılık’99 Kongresi, 21-24 Eylül 1999, İzmir.
• Altın, T., Karaca, O., Cemal, İ. 2003. Sütten kesim yaşının koyunlarda süt verimi ve kuzularda büyüme üzerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 13(2):1-7.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Türkmut, L., Kızılay, E. 1975. Tahirova koyunlarında tipin sabitleştirilmesi ve halk elindeki Kıvırcık koyunlarının bu tipler ile ıslah olanakları. TÜBİTAK BAKKA-9 Kesin Rapor, İzmir.
• Sönmez, R., L. Türkmut, M. Kaymakçı, 1991. Tahirova koyunlarında tipin sabitleştirilmesi ve halk elindeki Kıvırcık koyunlarının bu tiple ıslahı olanakları. Doğa. Tr. J. of Vet. And Animal Science, 15 (72-86).
• Arıtürk, E., Yalçın, B. 1966. Hayvan ıslahında seleksiyon. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi. No:194. Ankara...
• Öznacar, K. 1973. Karacabey Merinoslarında yapağı yönünden seleksiyon imkânları. Lalahan Zootekni Araştırma Enstitüsü Yayın No:32, Ankara.
• Özcan, H. 1965. Çeşme (Sakız) ve İmroz koyunlarında beden yapısı, süt ve yavru verimleri, yapağı karakterleri ve bunların diğer memleketlerdeki süt koyunları ile mukayesesi ve bilhassa sütçülük yönünden ıslahı tedbirleri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:117, Ankara.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., 1998b. Acıpayam koyunlarının tip sabitleştirilmesinde seleksiyon ve akrabalı yetiştirme olanaklarından yararlanma. (2. Acıpayam Koyunlarında Dış Yapı ve Süt Verim Özellikleri). E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(1- 2-3):41-48, Bornova-İzmir.
• Düzgüneş, O., Pekel, E. 1968. Orta Anadolu şartlarında çeşitli Merinos x Akkaraman Melezlerinin verimle ilgili özellikleri üzerine mukayeseli araştırmalar. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:312, Ankara.
• Özcan, L. 1990. Koyunculuk. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı. Ankara.
• Tellioğlu, S., 1984. Koyun yetiştiriciliği ve yapağı. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Ders notları, Erzurum.
• Özsoy, M.K., 1979. Merinoslarda, Morkaramanlarda ve melezlerinde büyüme özellikleriyle ilk kırkım kirli yapağı ağırlıkları üzerinde bir araştırma. Doçentlik Tezi, Atatürk Üniv. Zir. Fak. Zootekni Böl., Erzurum (yayınlanmamış).
• Özsoy, M.K., 1983. Merinos x Morkaraman x İvesi üçlü melez kuzuların verim özellikleri üzerine karşılaştırmalı araştırma. Doğa Bilim Derg., VHAG:300. cilt 7, s 241-255.
• Demir, H., Çörekçi, Ş.G., Yılmaz, A., Özcan, M. 2001. Investigations on the using possibilities for the fleece of Dalgıç and Ramlıç x Dalgıç (F1) genotypes in carpet industry. İst. Üniv. Vet. Fak. Derg. 27(1):49-58.
• Karaca, O., Cemal, İ., Altın, T. 2008. Yerli Çine Çaparı koyun ırkının genetik olarak korunması çalışmaları. http://4uzbk.sdu.edu.tr Erişim:01.09.2004.
• Pekel, E., Düzgüneş, O., Güney, O. 1973. Gözlü devlet üretme çiftliğinde yetiştirilen Anadolu Merinosları üzerinde tanıtıcı araştırmalar. A.Ü. Adana Ziraat Fakültesi Yıllığı 3(1-2), Ayrı Basım.
• Özder, M., Kaymakçı, M., Soysal, İ. Kızılay, E., Sönmez,R. 1996. Türkgeldi sürüsünde tipin sabitleştirilmesi. TÜBİTAK, VHAG-537 nolu Projenin Kesin Raporu, Tekirdağ.
• Özder, M., M. Kaymakçı, Taşkın, T., Köycü, E., Karaağaç, F., Sönmez, R. 2004. Growth and milk yield traits of Türkgeldi sheep type. Tr. J. Vet. Anim. Sci. 28(1):195-200
• Kaymakçı, M., Taşkın, T. 1998a. Acıpayam koyunlarının tip sabitleştirilmesinde seleksiyon ve akrabalı yetiştirme olanaklarından yararlanma. (1. Acıpayam Koyunlarında Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri). E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(1-2-3):33-39, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M., Taşkın, T., Koşum, N. 2002a. Sönmez koyunlarında tip sabitleştirilmesi (1. Döl Verimi ve Gelişme Özellikleri). E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2):87-94, Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M., Koşum, N, Taşkın, T. 2002b. Sönmez koyunlarında tip sabitleştirilmesi (2. Kimi Vücut Ölçüleri ve Süt Verim Özellikleri). E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(2):95- 101, Bornova-İzmir.
• TİGEM, 2008. http://www.tigem.gov.tr.
• BDUTAE, 2008. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü. http://www.bahridagdas.gov.tr. Erişim:10.06.2008.
• Eliçin, A., Ertuğrul, M., Cengiz, F. Aşkın, Y., Dellal, G. 1989. Karayaka ve B. Leicester x Karayaka F1 erkek kuzularında besi gücü ve karkas özellikleri. Ankara Üniversitesi Yayın No:123, Ankara.
• Anonim, 1996. Kar-Et AŞ. Bülteni. İstanbul.
• Kaymakçı, M. Kızılay, E., Özkan, K., Taşkın, T. 1996. Suffolk x B.Leicester x Merinos melezi kuzularında besi güçleri ve karkas özellikleri üzerinde bir araştırma. E.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 33(2-3): 113-120.
• Emsen, E. Gimenes, C.A., Yaprak, M. Emsen, H. 2007. Effect of prolific breed on reproductive performance of Turkish native sheep. Reproduction in Domestic Animals 42(2):141.
• Batmaz, E.S., Başpınar, H. 1999. Karacabey Merinosu koyunların yarı-entansif koşullarda kuzulama aralığının kısaltılması üzerine bir çalışma. Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences. 23, Ek sayı:4, 665-672.
• Özcan, M., Ekiz, B., Yılmaz, A., Ceyhan, A. 2004. The effects of some environmental factors afecting on the growth and greasy fleece yield at first shearing of Turkish Merino (Karacbey Merino) lambs. İst. Üniv. Vet. Fak. Derg. 30(2):159-167.
• Demirören, E. 2002. Yetiştirme amacı farklı koyunlarda kuzu üretim etkinliği. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg. 39(1):71-77.Bornova-İzmir.
• Kaymakçı, M. 2006. Küreselleştirme Sürecinde Türkiye’de Bilim ve Teknoloji Politikaları. Ulusal Bağımsızlık İçin Ekonomik Politikaları Kongresi, Malatya.
• Kaymakçı, M. 2007. Küreselleş(tir)me süresince Zootekni bilimi ve eğitimi. 5. Zootekni Bilim Kongresi. 5–8 Eylül, Van. http://www.yyu.edu.tr/zootekni/index.aspx. Erişim:10.06.2008
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, O., Karaca, O. Altın, T., Cemal, İ. 2005. Hayvansal gen Kaynaklarının Koruma ve Kullanımı. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Teknik Kongre. 707-726 3-7 Ocak, Ankara.