Türkiye Yerli Koyun Irklarının Korunması

Yıl 2009, Cilt: 23 Sayı: 2, 97 - 119, 01.08.2009

Mehmet Ertuğrul Gürsel Dellal İhsan Soysal Cengiz Elmacı Oya Akın Sezen Arat İlkay Barıtçı , Erkan Pehlivan Orhan Yılmaz

Öz

Anahtar Kelimeler

-

Türkiye Yerli Koyun Irklarının Korunması

Öz

Yeryüzünün en önemli gen merkezlerinden birinde yer alan Türkiye’nin zengin biyolojik çeşitliliğini korumak ve gerektiğinde kullanmak zorunluluk olarak kabul edilmelidir. Çünkü biyolojik çeşitlilik ekonomik ve genetik zenginliğin bir göstergesi olup, tıp, tarım, gıda güvencesi ve endüstride önemli yararlar sağlamaktadır. Çiftlik hayvanları genetik kaynakları, biyolojik çeşitliliğin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Türkiye'de hayvan genetik kaynakları yeterince değerlendirilememiş, hatta bazıları daha tam olarak tanımlanmadan yok olmuş veya yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Bazı ırklar bilimsel kriterlere göre risk sınırının dışında kabul edilmekle birlikte, azalma hızının çok yüksek olduğu ırklarda mevcut sayının risk sınırına, hatta bu sınırın da altına kısa sürede düşeceği beklenmektedir. Bu durum; ekonomik, sosyal ve çevresel gelişmelerin hayvancılıkta farklı yerlerde çeşitli düzeylerde olmak üzere entansifleşmeyi zorunlu kılması, az girdi ile yetiştirilebilen, buna karşılık düşük verimli olan yerli ırkların yerini hızlı bir şekilde kültür ırkları veya melezlerinin almasının sonucudur. Oysa yerli ırklar yüzyıllardır yetiştirilegeldikleri çevrenin kendine özgü koşullarına çok iyi uyum sağlamış, verimleri düşük olsa bile özgün nitelikleri olan, dayanıklı, kanaatkar, yetersiz çevre koşullarında üreyebilen hayvanlardan oluşur. Yerli ırkların yok olması, taşıdıkları bu ayırıcı özelliklerin de yok olması anlamına gelmektedir. Gelecekte bu özelliklerin hangisine gereksinme duyulacağını şimdiden tahmin etmek güç veya olanaksızdır. Kaldı ki bu gen kaynaklarının bugün saptanmamış olan olası özellikleri de ancak bunların varlıklarını sürdürebilmesi halinde elde tutulabilir. Belirtilen noktalardan hareketle; bildiride Türkiye Yerli Koyun Irklarının korunmasının gerekliliği, korumaya alınacak ırkların belirlenmesi, koruma yöntemleri, Türkiye koyun ırklarının mevcut durumu, bunların korunmasına yönelik çabalar, korumayla ilgili olarak karşılaşılan sorunlar ve alınması gereken önlemler üzerinde durulmaktadır

Anahtar Kelimeler

Koyun, Yerli Irk, Koruma, Sürdürülebilir Koyunculuk, Gen Kaynakları

Kaynakça

• Anonymous, 1995. World Watch List for Domestic Animal Diversity, 2nd Ed. FAO, Rome.
• Anonymous, 1998. Tarım istatistikleri Özeti. D.İ.E. Ankara.
• Akıncı, İ., A., S. Batu, 1942. Türkiye Sığır Irkları Ve Sığır Yetiştirme Bilgisi. T.C. Ziraat Vekaleti Neşriyatı. U. Sayı 552.
• Barker, J. S. F., 1999. Conservation of Livestock Breed Diversiıy, Animal Genetic Resource Information. N.2. S: 33-43.
• Batu, S. 1938. Türk Atları ve At Yetiştirme Bilgisi. T.C. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü. Ders Kitabı, Sayı: 3.
• Bodo, I. 1987. Principles in Use of Live Animals (Animal Genetic Resources. Strategies for Improved Use and Conservation ). FAO Animal Production and Health Paper. 66, S. 191 -199.
• Bodo, I. 1989. Methods and Experiences With in Situ Preservation of Farm Animals. FAO Animal Production and Health paper 80. S. 85- 103.
• Bilgemre, K., 1945. Özel Zootekni I, T.C. Tarım Bakanlığı Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, Ders Kitabı, Sayı: 26.
• Bilgemre, K., 1949. Özel Zootekni II, At Yetiştirme A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları Sayı: 9.
• Düzgüneş, O. 1987. Hayvancılıkta Genetik Kaynaklar (Türkiye'nin Biyolojik Zenginlikleri). Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayın No: 87.06.Y. 001 i. 6. S. 41-67.
• Ertuğrul, M., Aşkın, Y., 1988. Hayvan Gen Kaynaklarının Korunması. Prof. Dr. Orlıan Düzgüneş'in "Meslekte 50. Yılı Semineri". Ankara.
• Ertuğrul, M., Akman, N., Dellal, G., Goncagül, T. 2000. Hayvan Gen Kaynaklarının Korunması Ve Türkiye Hayvan Gen Kaynakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi. 17-21 Ocak 2000 Ankara. S: 285-300
• Hall, S.J.G. and Ruane, J. 1993. Livestock breeds and their conservation – a global overview. Conservation Biology, 7:815-825.
• Hall., S. J. G. and D. G. Bradley, 1995. Conserving Livestock Breed Diversity. Trends in Ecology And Evolution. LO: 267-270.
• Henson, E. L. 1990. The Organisation Of Live Animal Preservation Programmes FAO Animal Production And Health Paper. 80: 103-117.
• Henson, E. L., 1992. In Sitiı Conservation Of Livestock And Poultry. FAO. Animal Production And Health Paper. 99.
• Kence, A. 1987. Türkiye'nin Biyolojik Zenginlikleri. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını No: 87.06.Y.001 1.6. S. 17-24.
• Maijala, K. 1987. Passible Role of Animal Gene Resource İn Production Natural Environment. conservation, Human Pleasure And Recreation (Animal Genetic Resource, Strategies For Improved UseAnd Corservııtion). FAO Animal Production and Health Paper. 66.S. 191-197.
• Oldenbroek, J. K. 1999. Introduction. Genebanks And The Conservation Of Farm Animal Genetic Resources. DLO institute For Animal Science And Health, The Netherlands S:I-9.
• Primo, T. P. 1987. Conservation Of Animal Genetic Resources. Brasil National Programme. (Animal Genetic Resource, Strategies For Improved Use And Corservation). FAO Animal Production And Health Paper. 66. S. 165-179.
• Rege J.E.O. and Gibson, J.P. 2003. Animal genetic resources and economic development: issue in relation to economic valuation. Ecological Economics, 45:319-330.
• Rıza, K. 1935. Türkiye Ziraati Ve Türkiye Ziraatinin Mühim Şubeleri. T.C. Yüksek Ziraat Enstitüsü Çalışmalarından Sayı; 1.
• Scherf, B.D. 2000. World Watch List for Domestic Animal Diversity, 3rd edn. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
• Turner, H. N. 1987. Principles For Preservation Of Endangered Species And Breed in The Tropics. (Animal Genetic Resources, Strategies For Improved Use And Corservation). FAO Animal Production And Health Paper. 66.S .. I 65-173.