The symbolic language of Canakkale pitcher and decanter used in customs of birth

Yıl 2009, Cilt: 40 Sayı: 1, 45 - 48, 01.02.2009

Canan Aldırmaz Ağartan Halide Okumuş Şerife Cengiz

Öz

Introduction: Pitchers, decanters and ewers are ceramic forms in which Turkish traditions and customs are reflected. In our study, the formal relationship between gender and the spouts of pitchers and decanters used in birth customs, produced in the Çanakkale area, will be examined. Material and Methods: The subject has been investigated using museum catalogues, relevant compilations and books and the opinions and assistance of various experts. Findings: The spouts of certain pitchers and decanters from Çanakkale, produced after the second half of the nineteenth century, which give the news of the birth of a boy in particular, are noteworthy with their details which can be partly related with the male genital anatomy. Discussion: In Anatolia, when people remain silent or have to remain silent, they speak d symbolic language of colours and motifs to express their feelings, thoughts, aspirations, expectations and wishes. This symbolic language is conspicuous in traditional Turkish handicraft products such ceramic forms. Pitchers, decanters and ewers are vessels in which water or other liquids are put. Both their water-related functions and the earth and details of form used in their manufacturing also load these objects with certain symbolic meanings. The pitchers and decanters that are the subject of our study, produced after the second half of the nineteenth century, from the Çanakkale area, were used as a means of communication to break the news of a birth, with the objects added onto them and/or their details of form giving clues about the baby s gender.

Anahtar Kelimeler

Culture, Cultural Characteristics, Symbolism, Anatolia, Cultural Evolution

Doğum adetlerinde kullanılan Çanakkale testi ve sürahilerin sembolik dili

Öz

Giriş : Testi, sürahi ve ibrikler Türk gelenek ve göreneklerin yansıtıldığı seramik formlardır. Formlar; hayat şartları, dünya görüşleri, gelenek ve görenekler, ihtiyaç ve özlemler doğrultusunda üretilmişlerdir. Çalışmamızda doğum adetlerinde kullanılan Çanakkale yöresinde üretilmiş testi ve sürahilerinin akıtacak formları ile cinsiyet arasındaki biçimsel ilişki incelenecektir. Metaryal ve Metod: Konu, müze katalogları, konuyla ilgi derlemeler, kitaplar, çeşitli uzman görüş ve yardımları ile araştırılmıştır. Bulgular: Özellikle erkek çocuğu müjdeleyen 19.yy. 'in ikinci yarısından sonra üretilmiş bazı Çanakkale testi ve sürahi formlarının akıtacak kısımları kısmen erkek genital anatomisi ile ilişkilendirîlebîlecek detayları ile dikkat çekicidir. Bazı akıtacak formlarına gelenek, görenek ve dini inanışların bir gereği olan sünnet detayının bile eklendiği görülmektedir. Aynı detaylara ibriklerde de sıkça rastlamak mümkündür Tartışma: Anadolu 'da insanlar susar veya susmak zorunda kalırsa duygu, düşünce, özlem, beklenti ve temennilerini anlatmakta renkler ve motiflerle örülü simgesel dil dile gelir, konuşur. Simgesel dil kilimler, halılar, oyalar, nakışlar, seramik formlar ve çiniler gibi geleneksel Türk el sanatları ürünlerinde belirgindir. Testi, sürahi ve ibrikler içlerine su veya başka sıvılar koyulan kaplardır. Gerek su ile ilişkili fonksiyonları gerek ise yapımlarında kullanılan toprak ve form detayları bu eşyalara bir takım simgesel anlamlar da yüklemiştir. Çalışma konumuz olan, 19.yy. 'in ikinci yarısından sonra üretilmiş Çanakkale yöresine ait testi ve sürahiler yeni bir doğumu müjdelemek için haberleşme aracı olarak kullanılırken, üzerlerine eklenen objeler ve/veya form detayları ile bebeğe ait cinsiyet hakkında da ipucu vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Kültürel özellikler, Sembolizm, Anadolu, Kültürel değerlendirme

Kaynakça

• 1.Öney, G. Çanakkale Seramikleri. Türk Çini ve Seramikleri. İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi Katalogu 1991:105-107
• 2.Yılmaz, H. Suna-înan Kıraç Koleksiyonunda Bulunan Seramiklerin Değerlendirilmesi, in: Çanakkale Seramikleri. Vehbi Koç Vakfı. Ankara: Suna-înan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını, 1996:13
• 3.Öney G. Çanakkale Seramikleri, in: Altun, A. Osmanlıda Çini ve Seramik Öyküsü. İstanbul: Creative Yayıncılık, 1998: 267-279
• 4.Paker M. Anadolu Beylikler Dönemi Keramik Sanatı. Sanat Tarihi Yıllığı. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Enstitüsü Yayını, 1964-1965:155-157
• 5.Altun A. Çanakkale Seramikleri. Ankara: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını, 1996: 5-7
• 6.Okumuş H. Çanakkale Seramiklerinde Form ve Dekor İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: 2000, 18-58
• 7.Balpınar Acar B. Kilim, cicim, zili, sumak Türk düz dokuma yaygıları. İstanbul: Eren Yayınları, 1982: 38
• 8.Erbek M. Çatalhöyükten günümüze Anadolu motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2002 : 12- 102
• 9.Ersoy N. Semboller ve Yorumları. İstanbul: Zafer Matbaası, 2000: 346-347