Matem Yemeği Aşure: Kültür, Din ve Mezhepler Arasındaki Farklılıkları

Year 2023, Volume: 4 Issue: Türk Turizminin Geçmiş ve Gelecek Yüzyılı, 46 - 54, 29.10.2023

Kamilalp Gülser Akın Akpur Kemal Enes

Abstract

Din, inanç ve farklı ideolojiler nedeniyle, neredeyse her toplumda özel dönemler bulunmaktadır. Bu önemli dönemlerde çeşitli törenler, kutlamalar ve bazen yas törenleri düzenlenmiş ve bu etkinlikler toplumların hayatlarında önemli ritüeller haline gelmiştir. Tüm toplumlar tarafından önemli olarak kabul edilen bu ritüeller, hem toplumsal hem de kültürel yaşamlarını canlı tutan unsurlar arasında yer almaktadır. Bu çalışmada, aşurenin farklı kültürler ve dinlerdeki anlamı incelenmiştir. Bu bağlamda, çeşitli akademik disiplinlerden aşure üzerine yapılan araştırmalar incelenmiş ve kendi alanlarına ait yorumlar yapılmıştır. Bu çalışmada yöntem olarak literatür taramasından faydalanılmıştır. Sonuç olarak aşure, en eski medeniyetlere kadar uzanmış, tarih boyunca yas ve kutlamalar için bir yiyecek olarak hizmet etmiştir. Aşurenin farklı kültürlerde, farklı biçimlerde ortaya çıktığı ve ortak temanın paylaşım olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Aşure, Türk Mutfağı, Tatlı

A Mourning Food Ashura: Differences Between Culture, Religion, and Sects

Abstract

Thanks to religion, faith, and different ideologies that have existed in all societies for a long time, there are special times can be found in almost every society. Various ceremonies, celebrations, and sometimes mourning ceremonies are held on certain events that are assumed in these important periods. It is seen that these important days, nights, and months have become significant rituals in the lives of societies. These rituals, considered important by all societies, are among the elements that keep both the social and cultural lives of communities vibrant. In this study, the meaning of Ashura has been explored in various cultures and religions. In this context, research on Ashura from various academic disciplines was examined and interpreted of their fields they belong to. The research method in this study primarily consisted of a literature review. In conclusion, the history of Ashura traces back to the earliest civilizations, and it has served as a food item for both mourning and celebrations throughout history. Although it may take on different forms in various cultures, the common theme appears to be sharing.

Keywords

Ashure, Turkish Cuisine, Dessert

References

• Açıkgöz, F. (2019). Osmanlı Sarayında Aşure Yapımı ve Dağıtımı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 90 (1), 99-110
• Akbulut, D. (2010). Bektaşi Kazanlarından Saray Aşureliklerine Bir Paylaşım Geleneği alarak Aşure. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55 (1), 269-280
• Akgöz, E., & Güneş, T. (2021). Yöresel yemeklerin sürdürülebilir turizm üzerinde etkisi. Kaya A., Yılmaz. M., Yetimoğlu, S., (Ed.) Gastronomide Alternatif Yaklaşımlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, Konya
• Aktaş, A., & Özdemir, B. (2012). Otel İşletmelerinde Mutfak Yönetimi. Ankara: Detay Yayıncılık
• Aymankuy, Ş. & Pelek, B. (2022). Semavi Dinlerde Yeme-İçme Ritüelleri. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5 (1) 327-337
• Bakan, R. (2021). Türk Mutfağındaki Sütlü Tatlıların Değerlendirilmesi ve İnovasyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baş, E. (2004). Aşure Günü, Tarihsel Boyutu ve Osmanlı Dini Hayatındaki Yeri Üzerine Düşünceler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLV (1), 167-190
• Bozkuş, M. (2008). Aşure Günü, Muharrem Matemi / Orucu ve Sivas’ta Aşure Uygulamaları. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XII (1), 33-61
• Coller, M., & Sussams, C. (1990). Success in Principles of Catering. Bungay, Suffolk: Richard Clay Ltd.
• Çankal, G. (2022). Bolluk ve Bereketten Mateme: Toplumsal Hafizada Aşure, Düşünen Şehir Dergisi, 16 (1) 40-45
• Çeribaş, M. & Ermeçli, S. (2021). İnanç-Sağlık İlişkisi Bağlamında Türk Kültüründe Ritüel Yemekler. Halk Kültüründe Sağlık Dergisi, 21 (1), 353-368
• Çetin, K. (2020). Medeniyet Değerlerimiz Mutfak ve Yemek Kültürü. İstanbul: Ravza Yayıncılık Matbaacılık
• Çobanoğlu, A. (2019). İran’da Muharrem Ayı Aşura Törenlerinde (Taziye) Kullanılan Litürjik Bir Obje: Hz. Hüseyin’in Sancağını Temsilen “Alem”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 92 (1), 171-206
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-125.
• Dedekargınoğlu, H. (2014). Muharrem ve Aşure. Hünkâr Alevilik Bektaşilik Akademik Araştırmalar Dergisi, 1 (1), 31-46
• Eksen, İ. (2001) Çokkültürlü İstanbul Mutfağı – Rumlar, Ermeniler, Museviler, Türkler, Yemek Kültürleri, Tanıklıklar, Tarifler, İstanbul: Sel Yayıncılık
• Görgülü, D. (2018). Konya’da Aşure Şivlilik ve Fener Alayı Geleneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5 (12) 66-82
• Gürsoy, D. (2004). Tarihin süzgecinde mutfak kültürümüz. Oğlak Yayıncılık.
• Gürsoy, D. (2014). Deniz Gürsoy’un Gastronomi Tarihi. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Maviş, F. (2003). Endüstriyel Yiyecek Üretimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Işık, Z. (2023). Osmanlı Toplumunda Ramazan Ayı’nın sûfîlerin yaşantısı üzerindeki etkileri (19. Yüzyıl - 20. Yüzyıl Başları). Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 224-243.
• Karakuş, Ş., Küçükkömürler, S., & Ekmen, Z. (2007). “Türk Kültüründe Bulgur”. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 38. ICANAS, 10-15 Eylül, 1179-1190s. Ankara.
• Polat, K. (2019). Aşure Geleneğinin Tarihsel Arka Planı ve Osmanlı Kültür Dünyasına Yansımaları. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3(4) 458-472.
• Özlü, Z. (2011). Osmanlı Devleti’nde Tekkelere Bir Bakış: Aşure Geleneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 57 (1), 191-212
• Özcan Ş. (2018). Yahudı̇lı̇kte Pesah (Fısıh) Bayramı: Ritüeller ve Semboller Bağlamında Fenomenolojik Bir İnceleme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 11(61) 1205-1214
• Solmaz, Y., & Altıner, D. D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108-124.
• Sürücüoğlu, M. S., & Özçelik, A. Ö. (2007). Türk mutfak ve beslenme kültürünün tarihsel gelişimi. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15
• Tuncer, O. C. (1993). Hoca Ahmet Yesevi Türbesi Türk Sanatındaki Yeri ve Restorasyonu Problemleri. Vakıf Haftası Dergisi. (10): 181-186.
• Ünlü, İ (2020). Muharrem Matemi/Orucu, Aşure Günü ve Erzincan’da Aşure Etkinlikleri. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), 31-51.
• Yildirim, E. (2011). Tunceli Yöresi Alevilerinde Muharrem Ayi'nln Önemi ve Aşure Gelenegi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1).
• Yatkın, Ö & Yılmazer, M (2018). Kısmi Pişirilmiş Buğdayın Kullanım Olanakları. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 360-370.