A Journey from Central Asia to Anatolia: Yörük Cuisine Culture

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 519 - 535, 10.07.2025

Suat Akyürek , Özcan Özdemir , Gökhan Genç

Abstract

The traditions of eating and drinking have been indispensable elements of societies since the dawn of humanity. Foods shaped by societal needs have become cultural components, diversifying through the interactions of different communities and exhibiting regional variations. One notable representation of this cultural diversity is the Yörüks. The Yörüks are nomadic people who, for thousands of years, have migrated in search of better pastures for their livestock, often avoiding a settled lifestyle. Their nomadic way of life has facilitated cultural and social exchanges with other communities, contributing to the development of unique culinary traditions. Among these unique traditions, Yörük cuisine stands out with its distinctive foods and beverages. The Yörüks have preserved and passed down their culinary heritage through generations by producing food and drinks in their natural environment. Their diet, primarily based on meat, dairy, and grains, is considered to have significant health benefits. They attribute their long and healthy lives to their close connection with nature and a natural way of living. This study aims to examine the historical, socio-economic and gastronomic characteristics of Yörük cuisine. Additionally, it reviews existing research on the topic, presenting the current state of Yörük cuisine and offering recommendations for future scientific studies in this field.

Keywords

: Nomads culture, Yörük cuisine culture, gastronomy tourism, Turkish cuisine

Orta Asya'dan Anadolu'ya Uzanan Bir Yolculuk: Yörük Mutfak Kültürü

Abstract

Yeme-içme alışkanlıkları, insanlık tarihinin başlangıcından bu yana toplumların vazgeçilmez unsurlarından biri olmuştur. Toplumların ihtiyaçlarına göre şekillenen yiyecekler, kültürel birer öge haline gelmiş ve farklı toplumların etkileşimleri sonucunda çeşitlenerek bölgesel farklılıklar göstermiştir. Bu kültürel çeşitliliğin önemli temsilcilerinden biri de Yörüklerdir. Yörükler, binlerce yıldır hayvanlarına daha iyi otlaklar bulabilmek amacıyla göçebe bir yaşam tarzını benimseyen ve genellikle yerleşik hayata geçmeyen topluluklardır. Göçebe yaşam tarzları, farklı toplumlarla kültürel ve sosyal etkileşimler kurmalarına olanak sağlayarak özgün mutfak kültürlerinin gelişimine katkıda bulunmuştur. Bu özgün kültürler arasında Yörük mutfağı, kendine has yiyecek ve içecekleriyle öne çıkmaktadır. Yörükler, doğal yaşam ortamında ürettikleri yiyecek ve içecekleri nesiller boyunca aktarmışlardır. Et, süt ve tahıl ağırlıklı olan bu mutfak kültürünün sağlık açısından faydalı olduğu düşünülmektedir. Yörükler, uzun ve sağlıklı yaşamlarının sırrını doğayla iç içe olan yaşam tarzlarına borçlu olduklarını belirtmektedir. Yapılan bu çalışmada Yörük mutfağının tarihsel, sosyo-ekonomik ve gastronomik özelliklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, konu hakkında yapılmış mevcut araştırmalar incelenmiş, ikincil veri kaynaklarından elde edilen bulgular doğrultusunda Yörük mutfağının mevcut durumu ortaya konulmuş ve ileride gerçekleştirilebilecek bilimsel çalışmalar için öneriler sunulmuştur.

Keywords

Göçebe kültürü, Yörük mutfak kültürü, gastronomi turizmi, Türk mutfağı

Ethical Statement

Çalışma kapsamında herhangi bir anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, ya da başka görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplamadığımı, insan ve hayvanlar üzerinde deney vb. yapmadığımı, kişisel verilerin korunması kanununu ihlal etmediğimi, sorumlu yazar olarak bu belgenin doldurulması noktasında diğer yazarları bilgilendirdiğimi bildirir; Bu çalışmanın etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalardan olduğunu sorumlu yazar olarak beyan ederim.

References

• Ak, F., Bulut, İ. (2020). Yörüklerde gıda hazırlığına bir örnek: Dolaz. F. Uslu, C. Kökus (Ed.). Yörük araştırmaları-2 içinde (s. 155–162). Palet Yayınları.
• Ak, M. (2019). Yörüklerde kadın. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(58), 307–336.
• Akyürek, S., Çalık, İ., Taş, S., Pir, R., Kaya, F., Zeybek, H. İ. (2024). Kültürel miras unsuru olarak yayla mutfak kültürü: Gümüşhane ili örneği. Milli Folklor, 18(141), 78–91.
• Alkaya, D. (2024). Yörük kültürü. https://gazetesehir.com/makale/19555422/devrim-alkaya/yoruk-kulturu adresinden 24.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Artun, E. (1996). Çukurova Yörüklerinin gelenek ve görenekleri. I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu bildirileri kitabı içinde (s. 25–62). Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Bektarım, N. (2020). Mersin’de yaşayan yerleşik ve konargöçer Yörüklerin mutfak kültürü üzerine bir araştırma (Tez no. 610798) [Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bektarım, N., Yalımkaya, S., Can, D. (2019, Eylül, 26-28). Mersin Boynuinceli Yörüklerinde yemek kültürü. K. Birdir (Ed.), Uluslararası Turizmin Geleceği: İnovasyon, Girişimcilik ve Sürdürülebilirlik Kongresi bildiri kitabı içinde (s. 57–64), Mersin Üniversitesi Yayınları.
• Büyükşahin, F. (2018). Sarıkeçili Yörükler’in kültür-çevre ilişkisi içerisinde geleneksel ekolojik bilgilerinin araştırılması. Hiper Yayın.
• Cevizci, A. (2000). Felsefe terimleri sözlüğü. Paradigma.
• Çolak, Y. M. (2019). Toroslarda dumanı tüten kara çadırın son sahipleri: Sarıkeçili Yörükleri, http://www.turktarim.gov.tr/Haber/261/toroslarda-dumani-tuten-kara-cadirin-son-sahipleri-sarikecili-yorukleri adresinden 04.12.2024 tarihinde alınmıştır.
• Doğan, S. M., Doğan, C. (2010). Yörüklerin hayat tarzı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi (49), 677–708.
• Durmuş, İ. (2016). Türk kültürüne giriş. Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, H. A. (2024). Turizm planlamasında kültür temelli yaratıcı endüstrilere yerel bakış: Yörük kültürü, Mersin örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 12(2), 919–949.
• Eröz, M. (1991). Yörükler. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Ersavaş, H. (2018). 20. yüzyıldan günümüze kadar orta Toroslarda yaşayan Yörüklerin yemek kültürü ve mutfak yapısı. (Tez no. 502365) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ersavaş, H., Özkanlı, O. (2018). 20. yüzyılda orta Toroslardaki Yörüklerin mutfak kültürü. Aydın Gastronomy, 2(1), 39–49.
• Goody, J. (2013). Yemek, mutfak, sınıf -karşılaştırmalı sosyoloji çalışması. (M. G. Güran, Çev.). Pinhani Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1982, 1. baskı).
• Göçer, A. (2012). Dil-Kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili, 729, 50–57.
• Görar, R. (2020). Yörük çadırında iç mekan. M. Genç (Ed.). Isparta’nın somut olmayan kültürel mirası, Isparta çevresi Yörük Kültürü içinde (s. 27–34). Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
• Haşin, Ö. (2021). Gastronomi ve kimlik, yörük kimliği, Kumluca Yörükleri. (Tez no. 883260) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Okan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kaliakbarova, L., Smakova, Z., Kossanova, A., Yermanov, Z., Mashimbayeva, A., Zhussupova, S. (2018). Spatial orientations of nomads’ lifestyle and culture. Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities, 10(2), 27–39.
• Kaya, T. (2023). Muğla/Menteşe bölgesi yöresel mutfağının yörük mutfak kültürü bağlamında incelenmesi (Tez no. 817290) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Kayalı, Ö. (2010). 8.-11. yüzyıllar arasında göçebe Türklerin yaylak ve kışlak hayatı (Tez no. 277522) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Keser, U. (2011). Nerde Çandır Ovasındaki Göçler. https://www.kazancihaber.com/popup/haber-yazdir.asp?haber=1320 adresinden 29.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Muğla Büyükşehir Belediyesi (t.y.). Yörük kavramı ve Yörüklük. https://www.mugla.bel.tr/sayfa/yoruk-kulturu adresinden 24.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Öter, A., Akgül, M., Çalışkan, Ç. (2023). Antalya’da yaşayan yörüklerin örf, âdet ve gelenekleri (1927-1928). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (58), 1–18.
• Özen Eratalay, S. (2019). Batı Anadolu Yörüklerinde yemek ve mutfak terimleri I: Yemek adları ve mutfak gereçleri. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (3), 11–34.
• Özen, H., Direk, M. (2023, 13-15 Mart). Ekolojik ve sürdürülebilir bir yaşam örneği: Yörük kültürü. M. Direk (Ed.), 2nd International Conference on Sustainable Ecological Agriculture bildiri kitabı içinde (s. 334–341). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) tarihleri-boy teşkilatı-destanları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Şahin, İ. (2006). Osmanlı döneminde konar-göçerler. Eren Yayıncılık.
• Şen, A., Cebirbay, M. A., Aktaş, N. (2015, 08-10 Ekim). Yörüklerin mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıklarına ilişkin nitel bir araştırma: Karaman örneği. Y. Kalafat, E. Koçak, A. Evecen (Ed.), III. Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu içinde (s. 405–409). Kazan Belediyesi.
• Taş, E. (2024). Yörüklerde kap kacak kültürü. Sosyal Bilimler Dergisi, (61), 144–156.
• Tuncer, A. M. (2023). Anadolu mutfağına etki eden Yörük mutfak kültürünün incelenmesi: Alanya örneği (Tez no. 805390) [Yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tuztaş Horzumlu, A. H. (2017). Yörük kültürünü tanıtmak: Dernekleşme faaliyetleri ve yörük şenlikleri. Türkiyat Mecmuası, 27(2), 239–255.
• Türk Dil Kurumu (2022). Yörük kavramı. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 29.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Türk, H., Şahin, K. (2004). Antakya geleneksel yemek kültürü. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 115–132.
• Yakıcı, A. (2020). Geleneksel Yörük mutfağı ve yemek kültürünün modern mutfağa etkisi. F. Uslu, C. Kökus (Ed.). Yörük araştırmaları-2 içinde (s. 133–142), Palet Yayınları.
• Yalım Kaya, S. (2019). Yörük mutfağı. N. Kozak, (Ed.), Türkiye Turizm Ansiklopedisi içinde, https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/yoruk-mutfagi adresinden 25.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Yıldırım, O., Karaca, O. B. (2022, 8-9 Aralık). Yörük mutfağı’nın özel gün yemekleri: Türkiye’nin Adana ve Mersin bölgesi’nde bir kültür araştırması. E. Aliyev, Y. E. Tansu (Ed.), Silk Road International Scientific Research Conference Bildiriler Kitabı içinde (s. 594–605), Lankaran State University.
• Yıldırım, O., Karaca, O. B. (2023). Yörük mutfak kültürünün sürdürülebilirliği: engeller, çözüm önerileri ve gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(4), 2855–2877.
• Yiğit, H. (2019). Yörük “yörür mü?” Yörük kelimesinin etimolojisi üzerine bir deneme. Asia Minor Studies Journal, 7(1), 15–23.
• Yozcu, S., Demirkol, Ş. (2019). Göçebe turizmi ve göçebe kültürünün turizm potansiyelinin değerlendirmesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(1), 62–77.
• Yunus Emre Yörük Türkmen Derneği (2016). Yörük Türkmen yaşam tarzı. https://izmiryunusemreytd.org.tr/yoruk-turkmen-yasam-tarzi/ adresinden 29.09.2024 tarihinde alınmıştır.
• Zafer, C. (2018). Türkiye’de konargöçer kültürü. Muhakeme Dergisi, 1(2), 105–115.