TÜRKİYE’DE DİNDARLIĞIN GÖRÜNÜMÜ: DÜNYA DEĞERLER ARAŞTIRMASI VERİLERİ ÜZERİNE BOYLAMSAL BİR ANALİZ

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 733 - 768, 30.09.2021

Ayşe Selin Dokur , M. Emrullah Duran , Hasan Meydan

https://doi.org/10.33415/daad.948559

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, literatürdeki kesitsel çalışmalardan farklı olarak boylamsal veriler bağlamında Türkiye’de dindarlığın ve dinselliğin görünümlerini bütüncül perspektiften anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda son 30-40 yıllık süreçte ulaşılabilecek en kapsamlı boylamsal veri olan World Values Survey (Dünya Değerler Araştırması) verileri esas alınmıştır. Araştırma kapsamında öncelikle dindarlığın görünümü ve ölçümüne ilişkin literatür Dünya Değerler Araştırması’nda din ile ilişkili sorularla karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İnceleme sonucunda dindarlığın boyutları ve ölçümüne ilişkin teorilerden yola çıkarak Dünya Değerler Araştırması’nın dindarlığa ilişkin soruları beş ana kategoride toplanarak incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre Dünya Değerler Araştırması’nın ülkemizdeki verileri bağlamında dinin kurumsal yönünün kısmen azaldığı, seküler yaşam formunun ise daha belirginlik kazandığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Türkiye’de son 30 yılda dindarlığa ilişkin göstergelerin din-devlet-siyaset ilişkileri ile güçlü şekilde bağlantılı olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dinsellik, Dindarlık, Dünya Değerler Araştırması

The View of Religiosity in Turkey: A Longitudinal Analysis of World Values Survey Data

Öz

This study aims to understand the manifestations of religiosity and spirituality in Turkey from a holistic perspective in terms of longitudinal data, deviating from the cross-sectional studies in the literature. In accordance with this purpose, the study is based on the World Values Survey data, the most comprehensive set of longitudinal data accessible for the past 30 to 40 years. In this study, we first reviewed the literature on the manifestation and measurement of religiosity comparatively with the questions pertaining to religion in the World Values Survey. Consequently, departing from the theories relating to the aspects of religiosity and its measurement, we analyzed the questions on religiosity in the World Values Survey classifying them into five main categories. The findings obtained indicate that in light of the World Values Survey data concerning Turkey, the institutional aspect of religion has somewhat declined and a form of it in secular life has gained more visibility in the country. Moreover, the indicators of religiosity in Turkey have been strongly linked with the religion-state-politics relations in the last 30 years.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Spirituality, Religiosity, World Values Survey

Kaynakça

• Ağçoban, Sıddık. Üniversite Gençliğinde Dini Bireyselleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Akın, Şeyma. 28 Şubat Süreci ve Batı Medyasındaki Algılaması. Karaman: Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Akyüz, İsmail. Adalet ve Kalkınma Partisinin Din Politikaları. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Apaydın, Halil. Din Psikolojisi Terimleri Sözlüğü. Samsun: Bilimkent Yayınları, 2016.
• Arslan, Mustafa. “Popüler Dindarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/4 (01 Ağustos 2003), 97-116.
• Baykan, Erdal. “Modernliği ve Dindarlığı Uyuşum ve Ayrışma Hâsılasının Ötesinde Okumak Mümkün mü?” Dindarlık Olgusu. ed. Hayati Hökelekli. 141-145. Bursa: Kurav Yayınları, 2006.
• Coştu, Yakup. “Dine Normatif ve Popüler Yaklaşım: “Bir Dini Yönelim Ölçeği Denemesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (01 Haziran 2009), 119-139.
• Çakıroğlu, Ali - Toprak, Binnaz. Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset. İstanbul: TESEV, 2006.
• Davutoğlu, Ahmet. Stratejik Derinlik. İstanbul: Küre Yayınları, 2001.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB). Türkiye’de Dini Hayat Araştırması. Ankara: Diyanet İşleri Yayınları, 2014.
• Elliott, Anthony - Lemert, Charles. Yeni Bireycilik: Küreselleşmenin Duygusal Bedelleri. çev. Başak Kıcır. İstanbul: SEL Yayıncılık, 2011.
• Erdem, Hüsamettin. “Din-Bilim Münasebeti Bağlamında Bir Din-Bilim Çatışmasından Söz Edilebilir mi?” Karatay Sosyal Araştırma Dergisi 6 (2021).
• Glock, Charles Y. “On The Study of Religious Commitment”. Religious Education 57/ (01 Temmuz 1962), 98-110.
• Günay, Ünver. “Dindarlığın Sosyolojisi”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. ed. Ünver Günay - Celaleddin Çelik. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Himmelfarb, Harold S. “Measuring Religious Involvement”. Social Forces 53/4 (01 Haziran 1975), 606-618.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: DEM Yayınları, 2016.
• Karaşahin, Hakkı. “Türkiye Kırsal Dindarlığı Üzerine Bir Pilot Araştırma (Gördes ve Çevre Köyleri Örneği)”. Dini Araştırmalar 10/28 (01 Haziran 2007), 105-117.
• KONDA. 10 Yılda Ne Değişti? Erişim 04 Nisan 2021. https://interaktif.konda.com.tr/hayat-tarzlari-2018
• KONDA. Gündelik Yaşamda Din, Lâiklik ve Türban Araştırması. İstanbul: KONDA, 2007. https://konda.com.tr/tr/rapor/gundelik-yasamda-din-laiklik-ve-turban-arastirmasi/
• Köktaş, Mehmet Emin. Türkiye’de Dini Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• MAK Danışmanlık. Suriyeli Sığınmacılara Bakış. İstanbul: MAK Danışmanlık, 2016. https://konda.com.tr/tr/rapor/suriyeli-siginmacilara-bakis/
• MAK Danışmanlık. Toplumun Din Algısı ve Dine Bakışı. Erişim 04 Nisan 2021. https://www.makdanismanlik.org/03-10-temmuz-2015-toplumun-din-algisi-ve-dine-bakisi/
• MAK Danışmanlık. Türkiye Geneli Gençlik Araştırması. Bursa: MAK Danışmanlık, 2020.
• MAK Danışmanlık. Türkiye’de Toplumun Dine ve Dini Değerlere Bakışı. Bursa: MAK Danışmanlık, 2017.
• Meydan, Hasan - Aydın, Sare. “Üniversite Gençliğinin Kurumsal ve Öznel Dindarlığa Bakışı ve Etkileyen Faktörler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. BEÜ İlahiyat Dergisi 7/2 (Aralık 2020), 299-323.
• Mutlu, Kayhan. “Bir Dindarlık Ölçeği (Sosyoloji’de Yöntem Üzerine Bir Tartışma)”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 3/4 (1989), 194-199.
• Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar. çev. Özlem Akkaya. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 528-549.
• Onay, Ahmet. “Dini Yönelim Ölçeği”. İslamiyat Dergisi 5/4 (2002), 181-192.
• Özbaydar, Belma. Din ve Tanrı İnancının Gelişmesi Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Baha Matbaası, 1970.
• Özdemir, Ömer. “Ebeveynlere Göre Ailede Çocuğun Din Eğitimi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 313-344.
• Peker, Hüseyin. “Kur’an’a Göre Dindarlığın Boyutları”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2012), 41-49.
• Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Dini Şuur Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ekev Akademi Dergisi 61 (2015).
• Sosyal Ekonomik ve Kültürel Araştırmalar Merkezi (SEKAM). Türkiye’de Gençlik: Gençliğin Özellikleri, Sorunları, Kimlikleri ve Beklentileri. İstanbul: SEKAM Yayınları, 2016.
• Subaşı, Necdet. Din sosyolojisi. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2014.
• Subaşı, Necdet. “Türkiye Dindarlığı: Yeni Tipolojiler”. İslâmiyât 5/4 (2012).
• Taplamacıoğlu, Mehmet. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Dergisi 10/ (1962), 141-151.
• Torun, İshak. “Köylerin Kentleştiği Kentlerin Köyleştiği Türkiye’de Dindarlığın Sosyolojisi”. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/1 (2012), 39-59.
• Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV). Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset. İstanbul: TESEV Yayınları, 2006.
• Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV). Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset. İstanbul: TESEV Yayınları, 2000.
• Uysal, Veysel. “İslâmî Dindarlık Ölçeği Üzerine Bir Pilot Çalışma”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 8/4 (1995), 263-271.
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: DEM Yayınları, 2006.
• WVS, World Values Survey. Erişim 01 Mart 2021. https://www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp
• Yaparel, Recep. Yirmi-Kırk Yaşları Arası Kişilerde Dini Hayat ile Psiko-Sosyo Uyum Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi, 1987.
• Yapıcı, Asım. “Gençlerde Dindarlığın Farklı Görüntüleri ile Yalnızlık Arasındaki İlişkiler: Çukurova Üniversitesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (2011), 181-208.
• Yapıcı, Asım. “Yeni Bir Dindarlık Ölçeği ve Üniversiteli Gençlerin Dinin Etkisini Hissetme Düzeyi: Çukurova Üniversitesi Örneği”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2006), 65-115.
• Yıldız, Murat. “Dindarlığın Tanımı ve Boyutları Üzerine Psikolojik Bir Çalışma”. Tabula Rasa 1/1 (2001), 19-42.
• Yıldız, Murat. Dini Hayat ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, 1998.
• www.haberturk.com. “Başörtüsünü bırakmak: Sekülerleşme mi, din yorgunluğu mu?” 30 Temmuz 2021. Erişim 02 Ağustos 2021. https://www.haberturk.com/yazarlar/nihal-bengisu-karaca/3147658-basortusunu-birakmak- sekulerlesme-mi-din-yorgunlugu-mu