FOUCAULT’NUN DELİLİĞİN TARİHİ “PROJESİ” VE DERRİDA’NIN KARAR ELEŞTİRİSİ

Year 2025, Volume: 65 Issue: 1, 87 - 119, 25.06.2025

Ahmet Eker

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2025.65.1.4

Abstract

Bu yazıda, Foucault’nun “sessizliğin arkeolojisi” kavramsallaştırması çerçevesinde, Deliliğin Tarihi “proje”sinde incelenen suskunlaştırma temasına odaklanacağım. Makale, Michel Foucault'nun "Deliliğin Tarihi" adlı eserindeki "sessizliğin arkeolojisi" kavramı ile Jacques Derrida'nın Foucault'nun “proje”siyle bağlantılı olarak Karar anlayışına yönelttiği eleştiri arasındaki gerilimi eleştirel bir bakış açısıyla incelemektedir. Foucault'nun Klasik Çağ'dan Modern Çağ'a deliliğe dayatılan susturma süreçlerine dair analizine odaklanan çalışma, Derrida'nın Foucault'nun deliliği ayrı bir ses olarak tarihselleştirme “proje”sinin doğası gereği imkânsız olma kavrayışını sorgulamaktadır. Nihayetinde, Derrida, Foucault'nun deliliği cogito'dan dışlamasıyla ünlü Descartes eleştirisinin kendisinin sorunlu olduğunu öne sürerek böyle bir projenin uygulanabilirliğine meydan okur. O, Foucault'nun analizinin, Aklın diline gömülü metafizik varsayımlardan kaçamayarak eleştirdiği Kartezyen çerçeveyi desteklediğini öne sürmektedir. Derrida'ya göre bu proje, meydan okumaya çalıştığı aynı metodolojik mantığın kullanılmasını gerektiren Akıl (logos) alanı içinde işlemek zorunda olduğu için bir tekrardır. Derrida'nın eleştirisinin özü, deliliğin dışlanmasının yalnızca tarihsel bir Karar olmadığı, bizzat Aklın yapısına içkin olduğu fikrinde yatmaktadır. Bu nedenle Derrida, Aklın sınırları içinden bir delilik tarihi yazma girişiminin, paradoksal olarak, ortaya çıkarmaya çalıştığı susturmayı pekiştirmek zorunda olduğunu savunur. Bu makale, özellikle delilik bilginin tarihsel değişimi bağlamında, Akıl ve Öteki arasındaki ilişkiyi anlamak için bu tartışmanın çerçevesini “Proje” ve “Karar” kavramlarıyla formüle etmektedir. Çalışma, ortadan kaldırmaya çalıştığı aynı dışlama yapılarını yeniden üretmeyen bir delilik tarihini ifade etmeye çalışmanın doğasında var olan zorlukların altını çizmektedir. Nihayetinde analiz, yerleşik epistemolojik çerçevelerin sınırlarını aşmayı amaçlayan bir bakış açısıyla iki düşünürü karşılaştırmayı hedeflemektedir.

Keywords

Delilik , Diyalog , Kopuş , Akıldışı , Cogito , Foucault , Derrida

FOUCAULT'S HISTORY OF MADNESS "PROJECT" AND DERRIDA'S CRITIQUE OF DECISION

Abstract

This paper critically examines the tension between Michel Foucault’s conceptualization of the “archaeology of silence” within his project History of Madness and Jacques Derrida’s critique of Foucault’s understanding of decision (décision). The study focuses on Foucault’s analysis of the processes of silencing imposed on madness from the Classical Age to the Modern Age. It interrogates Derrida’s argument that Foucault’s project to historicize madness as a distinct voice is inherently impossible. Derrida contends that Foucault’s critique of Descartes —famous for excluding madness from the cogito— is itself problematic because it inadvertently supports the Cartesian framework it seeks to critique, unable to escape the metaphysical assumptions embedded in the language of Reason (logos). According to Derrida, such a project inevitably replicates the very methodological logic it aims to challenge, as it must operate within the domain of Reason. The essence of Derrida’s critique lies in the notion that the exclusion of madness is not merely a historical decision but is intrinsic to the very structure of Reason itself. Thus, Derrida argues that any attempt to write a history of madness from within the confines of Reason paradoxically reinforces the silencing it seeks to uncover. This paper frames the debate in terms of the concepts of "Project" and "Decision" to explore the inherent challenges in expressing a history of madness that does not reproduce the exclusionary structures it aims to dismantle. Ultimately, the analysis seeks to compare these two thinkers from a perspective that aims to transcend the limits of established epistemological frameworks.

Keywords

Madness , Dialogue , Rupture , Unreason , Cogito , Foucault , Derrida

References

• Beyssade, J. B. (1997). Descartes: Felsefi Bir Devrim Mi? (T. Bumin, Çev.). Cogito Dergisi, 10, 63-81.
• Boyne, R. (2009). Foucault ve Derrida: Aklın Öteki Yüzü. (İ. Yılmaz, Çev.). Ankara: BilgeSu.
• De Ville, J. (2010). Madness and the law: The Derrida/Foucault debate revisited. Law and Critique, 21, 17-37.
• Derrida, J. (2020). Cogito ve Deliliğin Tarihi. Yazı Ve Fark. (P. B. Yalım, Çev.) içinde (s. 47- 89). İstanbul: Metis Yayınları.
• Derrida, J. (2014). Yazı Yazı Olmadan Önce. Gramatoloji (İ. Birkan, Çev., 2. bs.) içinde (s. 9-151). Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Derrida, J. (1995). The gift of death. (D. Wills, Çev.). University of Chicago Press.
• Descartes, R. (2015). Meditasyonlar. (Ç. Dürüşken, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Descartes, R. (2007). Felsefenin İlkeleri. (M. Akın, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Deutscher, M. (2014). Foucault's Madmen. Parrhesia, 21, 69-85.
• Dreyfus, H. L. ve Rabinow, P. (2014). Michel Foucault: Beyond structuralism and hermeneutics. University of Chicago Press.
• Foucault, M. (2016). Deliliğin Tarihi. (M. A. Kılıçbay, Çev., 6. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Foucault, M. (2015). Akıl Hastalığı ve Psikoloji. (E. Bayoğlu, Çev., 3. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Güzel Tehlike. (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Foucault, M. (2012a). İktidar ve Bilgi. İktidarın gözü. (İ. Ergüden, Çev., 3. bs.) içinde (s. 167- 185). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011a). Deliliğin Tarihi'ne Önsöz. Büyük Kapatılma: Seçme Yazılar 3. (İ. Ergüden ve F. Keskin, Çev., 3. bs.) içinde (s. 20-31). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011b). Derrida'ya Cevap. Büyük Kapatılma: Seçme Yazılar 3. (İ. Ergüden ve F. Keskin, Çev., 3. bs.) içinde (s. 31-47). İstanbul : Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011c). Gövdem, Bu Kağıt, Bu Ateş. Büyük Kapatılma: Seçme Yazılar 3 (İ. Ergüden ve F. Keskin, Çev., 3. bs.) içinde (s. 48-76). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005a). Entelektüelin Siyasi İşlevi, (I. Ergüden ve O. Akınhay, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2005b). Büyük Kapatılma: Seçme Yazılar 3. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2001). Kelimeler Ve Şeyler: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi. (M. A. Kılıçbay, Çev., 2. bs.). Ankara: İmge Yayınevi.
• Foucault, M. (1973). The birth of the clinic. London: Tavistock.
• Foucault, M. (1972). The archaeology of knowledge. New York: Pantheon.
• Flynn, B. (2004). Derrida and Foucault: Madness and writing. H. J. Silverman (Ed.). Derrida and deconstruction içinde (s. 195-213). Routledge: Taylor & Francis e-Library.
• Gutting, G. (2005). Foucault and the history of madness. G. Gutting (Ed.). The Cambridge companion to Foucault (2. bs.) içinde (s. 49-74). NY: Cambridge University Press.
• G.P.B. (1979). Cogito incognito: Foucault's 'My body, this paper, this fire'. Oxford Literary Review, 4(1), 5-8. Edinburgh University Press.
• Keha, M. K. (2010). Descartes’ın Epistemolojisi ve Foucault’nun Eleştirisi: Akıl ve Akıldışılık Bağlamında Bir Eleştiri. Kaygı Dergisi, 14, 111-122.
• Koyuncu, E. (2017). Derrida-Foucault Tartışmasını Yeniden Okumak: Foucault’da Dönemleştirme ve Tarihsellik Sorunu. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 17- 35.
• Latince İngilizce Online Sözlük, https://www.latin-english.com/latin/dementes/ Lotz, C. (2006). The events of morality and forgiveness: From Kant to Derrida. Research in Phenomenology, 36, 255–273.
• Macherey, P. (2016). The Foucault-Derrida debate on the argument concerning madness and dreams in Foucault-Derrida fifty years later. The futures of genealogy, deconstruction, and politics, (Olivia Custer, Penelope Deutscher, and Samir Haddad eds.). (Jennifer Cazenave, Olivia Custer, and Samir Haddad translated ), Columbia University Press, 3-21.
• Merquior, J. G. (1986). Foucault. (N. Elhüseyni, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları.
• O’Farrell, C. (2005). Michel Foucault. London: Sage Publications.
• Revel, J. (2006). Michel Foucault: Güncelliğin Bir Ontolojisi. (K. Atakay, Çev.). İstanbul: Otonom Yayınları.
• Sahu, S., Sarangi, H. ve Sarathi, P. (2021). A deconstructive analysis of Derrida’s philosophy. Shanlax International Journal of Arts, Science and Humanities, 9(1), 98- 107.
• Sheridan, A. (2003). Madness, death, and the birth of reason. Michel Foucault: The will to truth içinde (s. 11-45). Taylor and Francis Publishing.
• Sprinker, M. (1980). Textual politics: Foucault and Derrida. boundary 2, 8(3), 75-98. Duke University Press.
• Swacha, M. (2017). Against teleologism notes on reason, madness, and sovereignty from Socrates to the Foucault/Derrida debate. Diacritics, 44(4), 66–89. Cornell University.