COĞRAFYA DERSLERİNDE MEKÂNSAL DÜŞÜNME ÖĞRETİMİ ÖLÇEĞİ: TÜRKÇE’YE UYARLAMA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 213 - 225, 24.12.2019

Cennet Şanlı , Adem Sezer

Öz

Bu çalışmada Jo & Bednarz (2014b) tarafından
geliştirilen Dispositions Toward Teaching
Spatial Thinking Through Geography’ ölçeğinin (Coğrafya Derslerinde
Mekânsal Düşünme Öğretimi) Türkiye koşullarında geçerliliğini ve
güvenilirliğini belirlemek amaçlanmıştır. 40 maddeden oluşan 5’li likert
tipindeki ölçek, 2018-2019 yılında 9 devlet üniversitesinde toplamda 1170
coğrafya öğretmen adayına gönüllülük esaslı uygulanmıştır. Ölçeğin geçerliliği
ve güvenirliği belirlemek için birtakım çalışmalar yürütülmüştür. Yapı
geçerliliği için Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi
(DFA) yapılmıştır. AFA için 590, DFA için ise 587 coğrafya öğretmen adayının
verileri kullanılmıştır. Kapsam geçerliliği için uzman görüşü alınmıştır.
Yapılan analizler sonucunda ölçekten 17 madde çıkarılmıştır. Elde edilen
sonuçlar, 23 maddelik ölçeğin beş faktörlü özgün yapı ile tutarlı ve verilerle
uyumlu olduğunu göstermektedir. Ölçeğin güvenilirliği için, ölçeğin tamamının
ve alt boyutlarının iç tutarlılık katsayıları kontrol edilmiştir. Elde edilen
Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı ölçeğin tümü için 89; mekânsal
kavramların açık öğretimi alt boyutu için.79; mekânsal düşünme becerileri
öğretme alt boyutu için .79; coğrafyada mekânsal düşünme alt boyutu için .75;
mekânsal temsiller ve mekânsal teknolojilerin kullanımı alt boyutu için .73 ve
düşünme becerilerini öğretimi alt boyutu için .62 olarak elde edilmiştir. Test
tekrar-test yöntemi ile elde edilen sonuçlar ölçeğin kararlı bir yapıya sahip
olduğunu işaret etmiştir. Bu bulgular dikkate alındığında, “Coğrafya Derslerinde Mekânsal Düşünme Öğretimi” ölçeğinin Türk
kültüründe geçerli ve güvenilir bir ölçme yaptığı sonucuna ulaşılmıştır.
Bununla birlikte ölçekten alınan puanların artması, öğretmen adaylarının
coğrafya derslerinde mekânsal düşünmeyi öğretmeye ilişkin eğilimlerinin yüksek
olduğu; ölçekten alınan puanların azalması ise öğretmen adaylarının coğrafya
derslerinde mekânsal düşünmeyi öğretmeye ilişkin eğilimlerinin düşük olduğu
anlamına geldiği ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya, mekânsal düşünme ölçeği, ölçek uyarlama, geçerlik ve güvenirlik

Teaching spatial thinking through geography disposition inventory: a validity and reliability study on its Turkish adaptation

Öz

In this study, it was aimed to determine the
validity and reliability of “Teaching
Spatial Thinking through Geography Disposition Inventory”, developed by (Jo
& Bednarz, 2014b), in Turkey. The 5-point Likert-type inventory consisting
of 40 items was applied voluntarily to a total of 1170 preservice geography
teachers in nine public universities in the 2018-2019 academic year. A number
of studies were conducted on the validity and reliability of the inventory.
Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were
carried out for the construct validity. The data from 590 and 587 preservice
geography teachers were used for EFA and CFA, respectively. Expert opinion was
obtained for the concept validity. As a result of the analyzes, 17 items were
removed from the inventory. The results showed that the 23-item inventory was
consistent with the original five-factor structure and the data. For the
reliability of the inventory, the internal consistency coefficients of the
whole inventory and its sub-dimensions were checked. Accordingly, the
Cronbach’s Alpha internal consistency coefficient was found to be .89 for the
whole inventory; .79 for the sub-dimension of the explicit teaching of spatial
concepts; .79 for the sub-dimension of teaching spatial thinking skills; .75
for the sub-dimension of spatial thinking in geography; .73 for the sub-dimension
of the use of spatial representations and spatial technologies; and .62 for the
sub-dimension of teaching thinking skills. The results obtained via the
Test-Retest Reliability method indicated that the inventory had a stable
structure. In light of these findings, the “Spatial
Thinking Inventory in Geography Teaching” leads to a valid and reliable
measurement in Turkish culture. Furthermore, according to the study, the
increase in the scores obtained from the inventory means the preservice teachers
have high tendency to teach spatial thinking in geography teaching, while the
low scores point to preservice teachers' low tendency in this scope.

Anahtar Kelimeler

Geography, spatial thinking inventory, inventory adaptation, validity and reliability

Kaynakça

• Aksoy, B. (2004). Coğrafî Bilgi Sistemleri uygulamalarının öğretimi üzerine bir model, Kastamonu Eğitim Dergisi, 12 (1), 179-190.
• Baloğlu-Uğurlu, N. & Aladağ, E. (2015). Mekânsal düşünmenin Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programındaki yeri ve öğretmenlerin bu beceri hakkındaki görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 22-42.
• Battersby, S. E. & F.C. Kessler. (2012). Cuesfor ınterpreting distortion in map projections. Journal of Geography, 111 (3), 93-101.
• Battersby, S. & Montello, D.R. (2009). Area estimation of world regions and the projection of the global scale cognitive map. Annals of the Association of American Geographers, 99 (2), 273-291.
• Bentler, P. M., &Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588.
• Bennett, T. 2005. The links between understanding, progression, and assessment in the secondary geography curriculum. Geography: Journal of the Geographical Association, 90 (2), 152-170.
• Bilgili, M. (2016) Coğrafya öğretiminde mekân ve yer karmaşası üzerine bir araştırma, Coğrafya Eğitimi Dergisi, 2 (1), 11-19.
• Browne, M. W. & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. Sage Focus Editions, 154, 136-136.
• Büyüköztürk, Ş. (2008). Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (5.bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Carmines, E. G. Mc Iver (1981). Analyzing Models with Unobserved Variables: Analysis of Covariance Structures. Social Measurement: Current Issues. Newbury Park, CA: Sage.
• Gersmehl, P. (2005). Teaching Geography. New York, NY: The Guilford Press.
• Golledge, R. G. &Stimson, R.J. (1997). Spatial Behavior: A Geographic Perspective. New York: Guilford Press.
• Golledge, R. G. (1995). Primitives of spatial knowledge. In T. L. Nyergesand M. J. Egenhofer (Eds. )Cognitive Aspects of Human Computer Interaction for Geographic Information Systems (s.29-44). Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
• Harvey, D. (1973). Social Justice and Thecity. London, : Edward Arnold.
• Hu, L. T. & Bentler, P. M. (1999). Cut off criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteriaversus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6 (1), 1-55.
• Huynh, N. T. & Sharpe, B. (2013). An assessment ınstrument to measure geospatial-thinking expertise. Journal of Geography, 112 (1), 3-17. Jo, I. & Bednarz, S. (2009). Evaluating geography textbook questions from a spatial perspective: using concepts of space, tools of representation, and cognitive processes to evaluate spatiality, Journal of Geography, 108 (1), 4-13.
• Jo, I. (2007). Aspects of spatıal thınkıng ın geography textbook questıons, Master’s thesis, Texas A&M University, USA.
• Jo. I. & S. Bednarz. (2009). Evaluating Geography Textbook Questions from a Spatial Perspective: Using Concepts of Space, Tools of Representation, and Cognitive Processes to Evaluate Spatiality. Journal of Geography 108: 4-13.
• Jo, I. & Bednarz, S. W. (2014). Dispositions toward teaching spatial thinking through geography: conceptualization and an exemplar assessment. Journal of Geography, 113 (5), 198-207.
• Jo, I. & S. Bednarz (2014b). Developing pre-service teachers' pedagogical content knowledge for teaching spatial thinking through geography, Journal of Geography in Higher Education, 38:2, 301-313.
• Kapluhan, E. (2014). Coğrafi Bilgi Sistemleri’nin (CBS) coğrafya öğretiminde kullanımının önemi ve gerekliliği. Marmara Coğrafya Dergisi, 29, 34-59.
• Kaya, İ. (2014). Coğrafi Düşüncede Mekân Tartışmaları, Düşünce Dergisi,4,1-13.
• Kitchin, R. M. & Freundschuh, S. (2000). Cognitive Mapping: Past, Present, and Future. London and New York: Routledge.
• Kline, R. B. (2011). Convergence of structural equation modelin gand multi level modeling. In M. Williams, & W. P. Vogt (Eds.), Handbook of methodological innovation (pp. 562–589) Thousand Oaks, CA: Sage
• Lee, J., Jo, I., Xuan, X., & Zhou, W. (2018). Geography preservice teachers’ disposition toward teaching spatial thinking through geography: a comparison between China and Korea. International Research in Geographical and Environmental Education, 27 (2), 135-148.
• Lee, J. & Bednarz, R. (2009) Effect of GIS learning on spatial thinking, Journal of Geography in Higher Education, 33 (2) 183-198.
• Liu, L., Li, C., & Zhu, D. (2012). A new approach to testing nomological validity and its application to a second-order measurement model of trust. Journal of the Association for Information Systems, 13 (12), 4.
• Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1985). Application of confirmatory factor analysis to the study of self-concept: First- and higher order factor models and their invariance across groups. Psychological Bulletin, 97, 562-582.
• Mc Donald, R. P. & Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model:Noncentrality and goodness of fit. Psychological bulletin, 107 (2), 247.
• Nickerson, R. S. (1994). The teaching of thinking and problem solving. In R. J. Sternberg (Ed.), Handbook of perception and cognition (2nd ed.). Thinking and problem solving (pp. 409-449). San Diego, CA, US: Academic Press.
• National Research Council, (2006). Learning to Think Spatially: GIS as a Support System in the K-12 Curriculum. Washington, DC: The National Academies Press.Schmitt, M. (1996). Uses and abuses of coefficient alpha, Psychological Assessment, 8 (4), 350-353.
• Sharpe, B. & Huynh, N. T. (2004). Geospatial Knowledge Areas and Concepts in Ontario’s K–12 Geography Curriculum, Part II. Waterloo, Ontario: Wilfrid Laurier University. Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics. Allyn& Bacon/Pearson Education.
• Tezbaşaran, A. A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Tomaszewski, B, Judex, M., Szarzynski, J Christine Radestock, C. And Wirkus, L. (2015), Geographic Information Systems for Disaster Response: A Review, Journal of Homeland Security and Emergency Management, 12, (3):571-602.
• Tversky, B. (2005). Visuospatial reasoning. In The Cambridge Handbook of Thinking and Reasoning, (eds. K. J. Holyoakand R. G. Morrison), pp.209-240. New York, NY: Cambridge University Press.
• Uttal, D. H. (2000). Seeing the big picture: Map use and the development of spatial cognition. Developmental Science 3 (3), 247-286.
• Ünlü M. & Yıldırım S. (2017). Coğrafya dersi öğretim programına bir coğrafi beceri önerisi: mekânsal düşünme becerisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 13-20.