Yaşlı Refahına Yönelik Uygulama-Araştırma Alanları Olarak Geronteknoloji ve Sosyal Hizmet İlişkisi

Year 2025, Volume: 35 Issue: 3, 1475 - 1488, 23.09.2025

Gökben Kangalgil Balta , Seda Attepe Özden

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1437026

Abstract

Yaşlılık dönemi fiziksel, bilişsel, sosyal ve psikolojik anlamda çeşitli zorlukları içerebilmektedir. Günümüzde teknoloji, bu zorluklar karşısında desteğe ihtiyaç duyan yaşlıların yaşamını kolaylaştıracak şekilde tasarlanmalıdır. Geronteknoloji, yaşlılar için işlevselliği iyileştiren teknoloji tabanlı ürünlerin, ortamların ve hizmetlerin geliştirilmesini ve dağıtılmasını amaçlamaktadır. Bu yönüyle hem yaşlıların hem de yaşlıya bakım veren bireylerin yaşam kalitesini artırmaktadır. Öte yandan geronteknolojinin sosyal boyutu olarak değerlendirilebilecek bazı faktörler de ele alınmalıdır. Sosyal hizmet mesleği bunu sağlamada geronteknolojinin paydaşlarından biri olarak değerlendirilmektedir. Yaşlıların geronteknolojik ürünlere ve uygulamalara erişimi, bu ürünleri ve uygulamaları kullanmaya ilişkin eğitim ve bilgi düzeyleri, kabul ve tutumları, güvenlik ve gizlilik ilkeleri, etik durumlar gibi konular yaşlılarla çalışan sosyal hizmet uzmanları ve akademisyenleri tarafından ele alınmalıdır. Bunu gerçekleştirmek, yaşlıların geronteknolojik ürünler ve uygulamalardan etkili bir şekilde yararlanabilmelerini sağlamanın yanı sıra teknoloji yoluyla yaşlı istismarını önlemek için de önemlidir. Sosyal hizmet müdahalesinde de geronteknolojik ürünler ve uygulamalardan yararlanılması, bunu yapabilmek için sosyal hizmet uzmanlarının teknolojik okuryazarlıklarını artırmaları gerekmektedir. Bu çalışmada, geronteknoloji alanı literatür desteği ile açıklanmış ve geronteknoloji ile sosyal hizmet ilişkisi geronteknolojinin sosyal boyutu odağında ele alınmıştır.

Keywords

Yaşlı , Teknoloji , Geronteknoloji , Sosyal hizmet

Relationship Between Gerontechnology and Social Work as Practice-Research Areas on Elderly Welfare

Abstract

Old age can involve various physical, cognitive, social and psychological difficulties. Today, technology should be designed to facilitate the lives of elderly people who need support in the face of these difficulties. Gerontechnology aims to develop and distribute technology-based products, environments and services that improve functionality for elders. Gerontechnology improves the quality of life of both the elderly and the individuals who care for the elderly. On the other hand, some factors that can be considered as social dimensions also need to be addressed. The social work profession is considered as one of the stakeholders of gerontechnology in ensuring this. Issues such as the elderly's access to gerontechnological products and applications, their level of education and knowledge, acceptance and attitudes regarding the use of these products and applications, security and confidentiality principles and ethical situations should be addressed by social workers and academicians working with the elderly. Achieving this is important to ensure that older people can effectively benefit from gerontechnological products and practices as well as to prevent elder abuse through technology. Gerontechnological products and applications should be used in social work intervention, and in order to do this, social workers should increase their technological literacy. In this study, the field of gerontechnology is explained with the support of literature and the relationship between gerontechnology and social work is discussed focusing on the social dimension of gerontechnology.

Keywords

Elderly , Technology , Gerontechnology , Social work

References

• Akbaş, E., Yiğitoğlu, G. T. ve Çunkuş, N. (2020). Yaşlılıkta sosyal izolasyon ve yalnızlık. OPUS International Journal of Society Researches, 15(26), 4540-4562.
• Akbayrak, E. ve Aysan, Ü. (2022). Yaşlı Perspektifiyle Yerinde ve Başarılı Yaşlanma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22(55), 399-427.
• Akış, A. G. ve Korkmaz Yaylagül, N. (2021). Yaşam Seyri Perspektifi ve Yaşlılık. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü Dergisi, 14(38), 276-309.
• Arun, Ö., ve Özkurt, V. (2019). Bakım sürecinde ihmalin yeni bir türü: Geronteknolojik yoksunluk. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 9(2), 107-123.
• Aylaz, R., Yıldırım, N. ve Balkaya, F. (2024). 65 Yaş ve Üzeri Bireylerde Depresyon Düzeylerinin İncelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 17(2), 79-87.
• Barış, V. K. ve İntepeler, Ş. S. (2017). Hasta düşmelerinin önlenmesinde teknoloji kullanımı. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 4(1), 29-36.
• Bassi, A., Chan, J.H. and Mongkolnam, P. (2021). Virtual Companion for the Elderly: Conceptual Framework. Erişim adresi https://ssrn.com/abstract=3953063
• Bayram, M. N. ve Arıcı, A. (2021). Yaşlılıkta dijital çağı yakalamak. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21(2), 367-390. Birinci, E. (2020). Gerontolojik Sosyal Çalışma Üzerine Bir Değerlendirme. OPUS International Journal of Society Researches, 16(29 Ekim Özel Sayısı), 3733-3755.
• Birkland, J. (2019). Gerontechnology: Understanding older adult information and communication technology use. UK: Emerald Publishing.
• Blaschke, C. M., Freddolino, P. P. and Mullen, E. E. (2009). Ageing and technology: A review of the research literature. British Journal of Social Work, 39(4), 641-656.
• Bronswijk, J. E., Bouma, H., Fozard, J. L., Kearns, W. D., Davison, G. C. and Tuan, P. C. (2009). Defining gerontechnology for R&D purposes. Gerontechnology, 8(1), 3.
• Burdick, D. C. (2007). Gerontechnology. W: JE Birren (red.), Encyclopedia of Gerontology (s. 619–630).
• Butler, R. N. (1989). Dispelling ageism: The cross-cutting intervention. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 503(1), 138-147.
• Chen, S. C., Jones, C. and Moyle, W. (2018). Social robots for depression in older adults: a systematic review. Journal of Nursing Scholarship, 50(6), 612-622.
• Chen, L. Y., Sumioka, H., Ke, L. J., Shiomi, M. and Chen, L. (2020). Effects of teleoperated humanoid robot application in older adults with neurocognitive disorders in Taiwan: a report of three cases. Aging Med Healthc, 11(2), 67-71. Cheung, D., Joe, P., Nadeem, M., Akhtar, S. and Aslam, M. H. (2022). Low Cost Intelligent Computer Vision based Assistive Technology for Elderly People. Mehran University Research Journal of Engineering and Technology, 41(4), 106-116.
• Costa, Â., Castillo, J. C., Novais, P., Fernández-Caballero, A. and Simoes, R. (2012). Sensor-driven agenda for intelligent home care of the elderly. Expert Systems with Applications, 39(15), 12192-12204.
• Çağlar, T. (2017). Yaşlı Bakımı Modeller ve Uygulamalar. Ankara: Nika Yayınevi.
• Çağlar, T. (2020). Kent ve Yaşlılık: Yaşlı Dostu Kentler, S. Buz, T.E. Gencer ve C. Bolgün (Ed.), Kentsel Sosyal Hizmet içinde (301-326 ss). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Dilbaz, B., Kaplanoğlu, M. ve Kaya Kaplanoğlu, D. (2020). Teletıp ve telesağlık: Geçmiş, bugün ve gelecek. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 4(1), 40-56.
• Erebak, S. (2020). Yaşlı Bireylere Verilen Bakım Hizmetinde Gereken İnsan Yetkinliklerinin Geronteknoloji Bağlamında Değişimi. Unvan, Y.A., Kalay, F. (Ed.). İktisadi ve İdari Bilimlerde Güncel Araştırmalar içinde (816-833). Cetinje: IVPE.
• Ergashev, B. ve Tokman, L. İzole Yaşam Dönemlerinde Yaşlılar İçin Akıllı Ev Tasarımlarında Teknolojik Uygulamalar. Sürdürülebilir Mühendislik Uygulamaları ve Teknolojik Gelişmeler Dergisi, 5(1), 48-55.
• Foster, L. and Walker, A. (2021). Active ageing across the life course: towards a comprehensive approach to prevention. BioMed Research International, 2021(1), 1-11.
• Fozard, J. L. (2001). Gerontechnology and perceptual-motor function: New opportunities for prevention, compensation, and enhancement. Gerontechnology, 1(1), 5-24.
• Fozard, L., Rietsema, J., Bouma, H. and Graafmans, J. (2000). Gerontechnology: Creating enabling environments for the challenges and opportunities of aging. Educational Gerontology, 26(4), 331-344.
• Görgün Baran, A., Kurt, Ş. K. ve Tekeli, E. S. (2017). Yaşlıların Dijital Teknolojileri Kullanım Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 1(45), 1-24.
• Ghaffarianhoseini, A., Berardi, U., AlWaer, H., Chang, S., Halawa, E., Ghaffarianhoseini, A. and Clements-Croome, D. (2016). What is an intelligent building? Analysis of recent interpretations from an international perspective. Architectural Science Review, 59(5), 338-357.
• Graafmans, J. (2016). The history and incubation of gerontechnology. Kwon, S.(ed.). Gerontechnology: Research, practice, and principles in the field of technology and aging. Springer Publishing Company.
• Graafmans, J. A. and Brouwers, T. (1989). Gerontechnology™, the modelling of normal aging. Proceedings of the Human Factors Society Annual Meeting, 33(3), 187-189.
• Gülhan Güner, S. and Ural, N. (2017). Yaşlılarda Düşme: Ülkemizde yapılmış tez çalışmaları kapsamında durum saptama. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(3), 9-15.
• Gündoğdu, S. (2023). Geriatrik Sendromlar, M. Pekesen (Ed.), Yaşlı Bakım Hizmet Modelleri ve Sosyal Politika Yaklaşımları-Türkiye Gerontoloji Serisi içinde, (45 ss.). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Halicka, K. and Surel, D. (2021). Gerontechnology—new opportunities in the service of older adults. Engineering Management in Production and Services, 13(3), 114-126.
• Hançeroğlu Kandemir, B. ve Pak Güre, M.D. (2023). Yaşlılarda teknoloji kullanımının toplumsal hayata katılıma ve başarılı yaşlanmaya etkisinin incelenmesi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 22, 60-82.
• Hazer, O. ve Ateşoğlu, U. L. (2017). Yaşam Kalitesine Geronteknolojik Bakış. The Journal of Academic Social Science Studies, 63, 471-486.
• İştar Işıklı, E. (2024). Dijitalleşme Sürecinde Yaşlı Bireylerin Karşılaştığı Zorluklar ve Çözüm Önerileri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(92), 1773-1788.
• Kaçar, M. (2021). Yaşlılıkta Sık Karşılaşılan Sağlık Problemleri ve Önleme Yaklaşımları. Yaşlı Bakım Hizmet Modelleri ve Sosyal Politika Yaklaşımları-Türkiye Gerontoloji Serisi içinde, (27 ss.). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Kalınkara, V., Başıbüyük, G. Ö. ve Faruk, A. Y. (2016). Yaşlıların Geronteknolojik Ürünleri Kabule Yönelik Tutumları. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 9(2), 1-19.
• Kalınkara, V. ve Kapıkıran, Ş. (2017). Yerinde yaşlanma ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 10(2), 54-66.
• Kalınkara, V. ve Sarı, İ. (2018). Yaşlanma ve Bilgi Teknolojileri Kullanımı: Potansiyel ve Engeller, Ergonomik Yaklaşım. Mühendislik Bilimleri Ve Tasarım Dergisi, 6, 1-13.
• Karabağ, S. F. (2005). Bilgi Yönetiminde Donanım ve Yazılım Teknolojileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 297-316.
• Karaca Sivrikaya, S. ve Sarıgöz, M. (2024). Geronteknoloji ve Hemşirelik. Geriatrik Bilimler Dergisi, 7(2), 137-148. Karakuş, B. (2018). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. Ankara.
• Karasoy, G. ve Yıldırım, B. (2023). Yaşlılara Yönelik Dijital Teknolojiler ve Sosyal Hizmet Uygulamaları Geronteknolojik Sosyal Hizmet Uygulamasını Doğurabilir mi?. Toplum ve Sosyal Hizmet, 34(3), 727-742.
• Keskin, M. ve Işıkhan, V. (2021). Alzheimer Hastalığında Bakım ve Güçlendirme, E. Birinci (Ed.), Gerontolojik Sosyal Hizmet-Türkiye Gerontoloji Serisi içinde, (ss. 221-236). Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
• Kılıç, B., Yıldız, N., İpek, L., Sönmez, S., Saz, M. G., Aytepe, A. ve Başıbüyük, G. Ö. (2025). Gerontechnology: Technological Solutions for Sustainable Long-Term Care. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 387-401.
• Köroğlu, M. A. (2024). Dijitalleşen Dünyada Yaşlılık-Teknoloji İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Optimum Ekonomi Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 11(2), 239-264.
• Kuo, H. M., C. W. Chen, and C. H. Hsu. (2012). A Study of a B2C Supporting Interface Design System for the Elderly. Human Factors and Ergonomics in Manufacturing & Service Industries, 22(6), 528–540.
• Maresova, P., Javanmardi, E., Barakovic, S. et al. (2019). Consequences of chronic diseases and other limitations associated with old age – a scoping review. BMC Public Health, 19(1431), 1-17.
• Marziali, E. and Donahue, P. (2006) ‘Caring for others: Internet video-conferencing group intervention for family caregivers of older adults with neurogenerative disease’. The Gerontologist, 46(3), 398 – 403.
• Micera, S., Bonato, P. and Tamura, T. (2008). Gerontechnology. IEEE Engineering in Medicine and Biology Magazine, 27(4), 10-14.
• Mois, G. and Fortuna, K. L. (2020). Visioning the future of gerontological digital social work. Journal of gerontological social work, 63(5), 412-427.
• National Association of Social Workers (NASW). (2005). Standards for Technology and Social Work Practice. Erişim adresi https://www.labswe.org/assets/Docs/NASW_ASWB_Stds_for_Tech_and_SW_Practice.pdf Nymberg, V. M., Bolmsjö, B. B., Wolff, M., Calling, S., Gerward, S. and Sandberg, M. (2019). ‘Having to learn this so late in our lives…’Swedish elderly patients’ beliefs, experiences, attitudes and expectations of e-health in primary health care. Scandinavian journal of primary health care, 37(1), 41-52.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2001). Understanding The Digital Divide. Erişim adresi https://www.oecd.org/en/publications/understanding-the-digital-divide_236405667766.html
• Olson, K. E., O’Brien, M. A., Rogers, W. A. and Charness, N. (2011). Diffusion of technology: frequency of use for younger and older adults. Ageing international, 36(1), 123-145.
• Özkan, Y. ve Purutçuoğlu, E. (2010). Yaşlılıkta teknolojik yeniliklerin kabulünü etkileyen sosyalizasyon süreci. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23(23), 37-46.
• Özmete, E. ve Dinç, B. (2020). Yaşlıların “Göç” ve “Yerinde Yaşlanma” Bağlamında Kentsel Dönüşüm ile İlgili Değerlendirmeleri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(46), 197-234.
• Özütürker, M. (2022). Postmodernizmin Yaşlı Yaşamına Etkisi ve Yaşlı Sorunları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 148-167.
• Peine, A. and Neven, L. (2019). From Intervention to Co-constitution: New Directions in Theorizing about Aging and Technology. The Gerontologist, 59(1), 15–21.
• Peine, A., Marshall, B. L., Martin, W. and Neven, L. (2021). Socio-gerontechnology: key themes, future agendas. In A. Peine, B. L. Marshall, W. Martin, and L. Neven (Eds.), Socio-Gerontechnology - Interdisciplinary Critical Studies of Ageing and Technology (pp. 1-23). Routledge.
• Smith, T. L. and Toseland, R. W. (2006) ‘The effectiveness of a telephone support group program for caregivers of frail older adults’. The Gerontologist, 46(5), 620 – 9.
• Schulz, R., Wahl, H. W., Matthews, J. T., De Vito Dabbs, A., Beach, S. R. and Czaja, S. J. (2015). Advancing the aging and technology agenda in gerontology. The gerontologist, 55(5), 724-734.
• Tanioka, T. (2019). Nursing and rehabilitative care of the elderly using humanoid robots. The Journal of Medical Investigation, 66(1.2), 19-23.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2023). E-nabız. Erişim adresi https://enabiz.gov.tr/ Türk, A. ve Işık, A. (2023). Yaşlı Bireylerin Depresyon Düzeyine Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(4), 2424-2434.
• Ünalan, P. C. (2012). Aktif yaşlanma: Bilişsel ve sosyal boyut. The Journal of Turkish Family Physician, 3(1), 13-17. Van As, B. A. L., Imbimbo, E., Franceschi, A., Menesini, E. and Nocentini, A. (2022). The longitudinal association between loneliness and depressive symptoms in the elderly: a systematic review. International Psychogeriatrics, 34(7), 657-669.
• Vercruyssen, M., Graafmans, J. A. M., Fozard, J. L., Bouma, H. and Rietsema, J. (1997). Gerontechnology. In J. E. Birren (Ed.), Encyclopedia of gerontology (pp. 593–603). San Diego, CA: Academic Press.
• Yalçınöz Baysal, H., Aktas, B. and Bakan, A. B. (2020). An investigation of the relationship between ageing in place and successful ageing in elderly individuals. Psychogeriatrics, 20(4), 473-479.
• Yerli, G. (2017). Yaşlılık Dönemi Özellikleri ve Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetler. Journal of International Social Research, 10(52), 1278-1287.
• Yeşiltaş, A. (2018). E-nabız uygulamasının kullanımını etkileyen faktörler. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(4), 290-295.
• Yıldırım, B., Özkahraman, Ş. ve Ersoy, S. (2013). Yaşlılıkta Görülen Fizyolojik Değişiklikler ve Hemşirelik Bakımı. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2), 19-23.
• Yıldız, R., Ömeroğlu, G. ve Terim, N. (2017). Yaşlı penceresinden yaşlı ayrımcılığı: Bursa ve Yalova örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 313-329.
• Yuvakgil, Z., Akbaş, S. ve Kuman Tunçel, Ö. (2023). Depresyon. Savaş S, Kılavuz A, (Ed.). Multidisipliner Bakış Açısıyla Geriatrik Sendromlar. 1. Baskı içinde (ss. 37-43). Ankara: Türkiye Klinikleri.
• Zaidi, A. (2022). Active aging and active aging index. In Encyclopedia of Gerontology and Population Aging (pp. 32-36). Cham: Springer International Publishing.
• Zastrow, C. (2015). Sosyal Hizmete Giriş (Çev. DB Çiftçi). Ankara: Nika Yayınevi.
• Zastrow, C. and Kirst-Ashman, K. K. (2015). İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre II: Yetişkinlik ve Yaşlılık (Çev. E Türközü, B Alparslan ve O Uraz). Ankara: Nika Yayınevi.
• Zengin, Ş. ve Tuna Uysal, M. (2023). Yaşlı Bireylerin Dijital Alanda Sosyalleşmesi Üzerine Bir Çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (59), 59-71.