Osmanlıca-Türkçe Uçtan Uca Aktarım Sistemi-Osmanlica.com Projesinin Türk Dili ve Edebiyatı Alanına Katkıları

Year 2025, Volume: 35 Issue: 3, 907 - 924, 23.09.2025

Sare Uzan , İshak Dölek

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1570398

Abstract

Türk dili ve edebiyatı alanında okutulan Osmanlı Türkçesi metinlerinin dijital ortamdan faydalanarak öğrenme sürecine ve metinlerin analizinin daha kolay yapılmasına nasıl katkı sağlayacağını belirlemek çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaç doğrultusunda Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınmış matbu (basılı) ve el yazması dokümanları Türkiye Türkçesine aktarmak için derin öğrenme modelleriyle metne dönüştüren web tabanlı “Osmanlıca-Türkçe Uçtan Uca Aktarım Sistemi” projesi kapsamında Osmanlica.com web sitesi oluşturulmuştur. Site; (i) Osmanlıca OCR/HTR (ii) Osmanlıca-Türkçe Alfabe Çevirisi, (iii) Osmanlıca-Türkçe Dil Çevirisi’nden oluşan aşamalar ile Osmanlıcadan Türkçeye aktarımı sağlamaktadır. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış eserler web sayfasına; 1. Osmanlıca doküman (Resim) ile Türkçe (Latin alfabe) metinlerin satır satır eşleştirilmesi, 2. Eşleştirilmiş olan Resim-Latince metin satırların Osmanlıcaya çevrilmesi, 3. Resim-Osmanlıca metnin harf harf, kelime kelime kontrol edilmesi, 4. Osmanlıca metin ile Türkçe metnin kelime kelime eşleştirilmesi şeklinde veri kümelerinin hazırlanması adımlarından geçerek sisteme yüklenmektedir. Bu sayede el yazmaları ve nadir eserlerin korunması, bu eserlere kolaylıkla erişilmesi, kültür dünyamıza sahip çıkılması gibi hususlarda, çalışmanın önemi izah edilerek geçmişin birikimiyle geleceği inşa etme sürecine katkı sağlanması amaçlanmaktadır. Ayrıca Osmanlica.com sitesinin kullanıma sunduğu aruz vezni ve Türkçe sıklık analizine dair çalışmaların içeriğine değinerek Türk dili ve edebiyatı alanına katkıları ise örnekler üzerinden açıklanmıştır.

Keywords

Edebiyat , Osmanlica.com , Osmanlıca OCR , Alfabe ve Dil Çevirisi

The Contributions of the “End-to-End Ottoman Turkish to Turkish Conversion System-Osmanlica.com” Project to the Turkish Language an Literature

Abstract

The aim of this study is to indicate how Ottoman Turkish texts taught in the field of Turkish Language and Literature will contribute to the learning process and enable easier analysis of texts by using the digital environment. For this purpose, the Osmanlica.com website was created within the scope of the web-based “End-to-End Ottoman-Turkish Conversion System” project, which converts printed and handwritten documents written in Ottoman Turkish into texts using deep learning models to convert them to Turkish. The site provides transfer from the Ottoman to the Turkish in stages: (i) Ottoman OCR/HTR (ii) Ottoman-Turkish transliteration, and (iii) Ottoman-Turkish translation. Works written in Ottoman Turkish can be added to the web page as follows; 1. Matching Ottoman document (Image) with Turkish (Latin alphabet) text line by line, 2. Translating the matched Image-Latin text lines into Ottoman, 3. Checking the Image-Ottoman text letter by letter and word by word, 4. Matching the Ottoman text with the Turkish text word by word and preparing the data sets are uploaded to the system. In this way, it aims to explain the work’s importance in terms of protecting manuscripts and rare works, easily accessing these works, protecting our cultural world, and contributing to the process of building the future with the accumulation of the past. In addition, it aims to explain the content of the studies on Aruz meter and Turkish frequency analysis offered by the Osmanlica.com site and their contributions to the field of Turkish language and literature through examples.

Keywords

Literature , Osmanlica.com , Ottoman OCR , Alphabet and Language Translation

References

• Ak, C. (2012). Osmanlıca. Bursa: Alfa Akademi Basım Yayım Dağıtım.
• Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çetin, N. M. (1989). Aklâm-ı Sitte. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, s. 276-280). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Derman, M. U. (1997). Hat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, s. 427-437). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dölek, İ. (2022). Osmanlıcadan Modern Türkçeye Uçtan Uca Aktarım Sistemi (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi).
• Dölek, İ., ve Kurt, A. (2022). A deep learning model for Ottoman OCR. Concurrency and Computation: Practice and Experience 34.20, e6937.
• Dölek, İ., ve Kurt, A. (2021). Ottoman OCR: Printed naskh font. 2021 International Conference on INnovations in Intelligent SysTems and Applications (INISTA). IEEE.
• Dölek, İ., ve Kurt, A. (2022). Osmanlıcadan Türkçeye Uçtan Uca Aktarım. Journal of Smart Systems Research 3(1), 1-10.
• Ece, S. (2015). Klasik Türk Edebiyatı Araştırma Yöntemleri (I-II), Erzurum: Eser Basım Yayın Dağıtım Matbaacılık.
• Haşim, A. (2011). Gurebâhâne-i Laklakan. (haz. Nâzım Hikmet Polat), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kurt, A., ve Kara, Mehmet. (2007). Aruz Vezninin Bilgisayarla Çözümlenmesi (Proje No. 106K270). TÜBİTAK, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu (SOBAG).
• Oktay, M., Kurt, A., ve Kara, M., (2007). Türkçe İçin Bir Sıklık Analizi Programı. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS), Ankara, 566-576.
• Özkan, M. (2007). Osmanlı Türkçesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 33, s. 483-485). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tulum, M. (2011). Osmanlı Türkçesine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2024). TBMM Ana Sayfa. Erişim Adresi: https://www5.tbmm.gov.tr// (03.09.2024).