New Data on the Architectural Works of Non-Muslims From Safranbolu

Year 2025, Volume: 35 Issue: 3, 1039 - 1054, 23.09.2025

Durmus Gur

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1586526

Abstract

Safranbolu, a district of Karabük in the northwestern Black Sea region, is known for its long period of peaceful coexistence between Orthodox Christians and Turkish Muslims. Following the migration of the non-Muslim population of Safranbolu to Greece in 1923-1924, the cultural artefacts they left behind have been altered or disappeared over time. Apart from the small art objects in the collection of the Benaki Museum in Athens, Greece, new data on the population that migrated from Kıranköy offer significant insights into their life in Safranbolu, including their civil, social, religious and economic structures. Literature reviews, archival research, fieldwork and quantitative data reveal many previously unknown aspects of the non-Muslim population of Safranbolu. Within the framework of this study, research has focused on two regions, Yazıköy and Kıranköy, where the Greek Orthodox population of Safranbolu predominantly resided, and the social, cultural and economic production habits that the people of these regions have maintained for centuries have been examined. Consequently, this study examines prayer rooms/fireplaces, hearths and ovens, workshops/winery (şarapbana), must houses, cisterns, cellars, a mortar with a cross, fountains, terracotta jugs and pithoi used in the production of wine and vinegar, wooden barrels and a winery belonging to the non-Muslim population of Safranbolu that have survived to the present day but have not been historically addressed.

Keywords

Cross , Christian Orthodox , Church , Safranbolu , Winery.

Safranbolulu Gayrimüslimlerin Mimari Eserlerine Ait Yeni Veriler

Abstract

Kuzeybatı Karadeniz’de bulunan Karabük’ün ilçelerinden biri olan Safranbolu’da Hıristiyan Ortodokslarla Türk Müslümanların uzun süre bir arada huzurla yaşadıkları bilinmektedir. 1923-1924 yıllarına kadar Safranbolu’da yaşayan Gayrimüslimlerin Yunanistan’a göç etmeleriyle geride bıraktıkları kültürel miras eserleri zamanla değişime uğramış ya da yok olmuştur. Yunanistan Atina Benaki Müzesi’nin koleksiyonunda yer alan küçük ek sanatları dışında Kıranköy’den Yunanistan’a göç eden halka ait yeni veriler, Safranbolu’daki yaşam süreci, sivil, sosyal, dini ve ekonomik yapıları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Literatür incelemeleri, arşiv araştırmaları, saha araştırmaları ve nicel veriler, Safranbolulu Gayrimüslimlere dair günümüze kadar bilinmeyen birçok hususu gözler önüne sürmektedir. Çalışma kapsamında Yazıköy ve Kıranköy olmak üzere Safranbolulu Rumların çoğunlukla yaşam sürdükleri iki bölge üzerinde çalışmalar yoğunlaştırılmış, buradaki halkın yüzyıllardır devam ettirdikleri sosyal, kültürel ve okonomik üretim alışkanlıkları incelenmiştir. Bunun sonucunda Safranbolu’da Gayrimüslimlere ait günümüze kadar ulaşmış fakat tarihsel süreçte ele alınmamış olan dua odaları/yangın odaları, şırahaneler/şarapbanalar, sarnıçlar, mahzenler, haç tasvirli dibek taşı, çeşmeler, şarap ve sirke yapımında kullanılan pithoslar, ahşap fıçılar ile şarap fabrikası çalışma kapsamında incelenmiştir.

Keywords

Haç , Hıristiyan Ortodoks , Kilise , Safranbolu , Şarapbana.

References

• Ainsworth, W. F. (1842). Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea, and Armenia. London: John W. Parker, West Strand.
• Akmaydalı, H. (1991). Zonguldak Safranbolu Vakıf Eserler ve Cinci Hanı. Vakıf Haftası Dergisi, 8. 255-279.
• Anonim. (1924). Zaferanbolu [Safranbolu] Ahvâl-i İktisâdiye ve Mevkiiyyesini ve Tüccârânın Esâmîsini Hâvî Risâledir. İstanbul: Kanâat Matbaası Yayınları.
• Anonim. (2015). 81 İlde Kültür ve Şehir Karabük. İstanbul: Acar Basım ve Cilt Sanayi.
• Aydın, F. ve Aygün, T. (2022). Safranbolu’nun Turizm Coğrafyası. International Paris Conference on Social Sciences - VII July 6-7, 2022 / Paris, France / Proceedings Book. 88-112.
• Bölükbaşı-Ertürk, E. ve Arslan, B. (2019). Safranbolu’da Sinemanın Gelişim Süreci: Özer Sineması. History Studies, 11(5), 1539-1554.
• Canbulat, İ. (2023). Safranbolu Sofrası Bir Tarih ve Etnografya Çalışması. İstanbul: Oğlak Yayıncılık ve Reklamcılık Ltd. Şti.
• Cuinet, V. (1890-1895). La Turquie d’Asie: Géographie Administrative, Statis-que Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de l’Asie Mineure, Vol. 1-4. Paris: Ernest Leroux.
• Gür, D. ve Soykan, A.N. (2015). Safranbolu, Hagios Stephanos Manastırı (Kilise, Metropolithane, İnas Mektebi, İskalion Mektebi). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), İstanbul, 552-584.
• Kalyoncu, H. (2010). Tarih İçinde Safranbolu. İstanbul: Özlem Matbaacılık ve Reklamcılık.
• Kalyoncu, H. (2022). Safranbolu’nun Demografik Yapısı, Karamanlı Hristiyan Ortodoks Türkler ve Mübadele. Safranbolu Çarşı’sı (Edit.: İbrahim Canbulat). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. 358-379.
• Karacakaya, R., Yücedağ, İ. ve Yılmaz, N. (2013). Arşiv Belgelerinde Karabük. İstanbul: Seçil Ofset Yayınları.
• Kılıç, H. S. (2018). Safranbolu Kıranköy Bölgesindeki Eski Rum Evlerinin Zorunlu Göç Sonrası Mekansal Değişiminin İrdelenmesi, Karabük Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük.
• Kuş, A. ve Ulukavak, K. (2015). Safranbolu Korumada 40. Yıl (1975-2015) 40 Söyleşi (1975 Öncesi ve Sonrası). İstanbul: Göksu Ofset Matbaacılık. Λυκούδης, Γ. ve Τρiανταφυλλίδης, Π. (2014). ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΦΡΑΜΠΟΛΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΑΦΡΑΜΠΟΛΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ. Greece: Νεα Ιωνiα.
• Soykan, A.N. ve Gür, D. (2015). Safranbolu Yazıköy Kilise (Mimari Süsleme Liturjik Elemanlar) Karabük Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi, Özel Sayı I, Karabük, 103-129.
• Soykan, A.N. ve Gür, D. (2022). Safranbolu Rumlarının mimari eserleri. Ankara: Nobel akademik yayıncılık.
• Τρiανταφυλλίδης, Π. (2022). Σαφραμπολη, Πατριδα Αλησμονητη. 1922-2022 100 Χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή Ο τραγικός ξεριζωμός των Χριστιανικών Πληθυσμών της Ανατολής Οι διαδρομές σωτηρίας προς την Ελλάδα. Νεα Ιωνια. 473-480.
• Türker, N. ve Gür, D. (2024). Roma Dönemi’nden Günümüze Safranbolu ve Çevresinde Bağcılık, Üzüm ve Şarap Üretimi. Karadeniz Araştırmaları. XXI(83), 737-762.
• Ulukavak, K. (2007). Bir Safranbolulunun Penceresinden Safranbolu (Gözlemler – Derlemeler – Denemeler). Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• Yağcı, O. Z. ve Değirmenciler, T. (2023). Önemini Yitirmiş Yapıların Mimarlık Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi: Safranbolu Örneği. International Academic Social Resources Journal, 8(55), 4184-4199.
• Yıldırım, F. (2021). Mühimme Defterleri’ne Göre Osmanlı Devleti’nde Şarap. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(1), 495-514.
• Yücer, H. M. (Edit) (2014). Safranbolu’da Kültür ve Medeniyet İzleri Araştırması. İstanbul: Seçil Ofset.