The Impact of Constantinus’ Christian Policy on Rome-Sassanid Relations

Year 2025, Volume: 35 Issue: 3, 1261 - 1274, 23.09.2025

Ezgigül Doğan Öztürk

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1635990

Abstract

Constantine’s (307-337) approach to Christianity led to a significant transformation in the domestic and foreign policy of the Roman Empire. The year 324, stands out as a turning point when Constantine defeated Licinius, took sole power, and began to implement his religious policies more openly. From this date onwards, Constantine began to position himself as God’s representative on earth and strengthened his centralized management approach. Although Constantine identified himself with gods such as Sol Invictus in the early periods of his rule, his interest in Christianity gradually increased after the Battle of the Milvian Bridge (312). While this interest turned into a tool of power in domestic politics, it also brought about important changes in foreign policy. Constantine’s use of Christianity as a tool in foreign policy was particularly evident in relations with the Sassanid Empire. The geopolitical importance of Armenia directly affected the relations between the two empires. In addition, Constantine's letter to Shapur II in 324, in which he undertook the protection of Christians in Sassanid lands, added a religious dimension to Roman-Sassanid relations and further complicated the relations between the two empires.
This study will reveal how the struggle between Constantine and Shapur II was not limited to a short-term issue of faith, but also turned into a multifaceted political struggle that had profound effects on the strategic interests and cultures of the two great empires

Keywords

Constantine , Shapur II , Christianity , Sassanid Empire , Later Roman Empire

Constantınus’un Hıristiyanlık Siyasetinin Roma-Sasani İlişkilerine Etkisi

Abstract

Constantinus’un (307-337) Hıristiyanlığa yaklaşımı, Roma İmparatorluğu’nun iç ve dış politikasında önemli bir dönüşüme vesile olmuştur. 324 yılı, Constantinus’un Licinius’u mağlup ederek tek başına iktidarı ele geçirdiği ve dini politikalarını daha açık biçimde uygulamaya başladığı bir kırılma noktası olmuştur. Bu tarihten itibaren Constantinus kendisini Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak konumlandırmaya başlamış ve merkeziyetçi yönetim anlayışını güçlendirmiştir. Her ne kadar Constantinus, iktidarının ilk dönemlerinde kendisini Sol Invictus gibi tanrılarla özdeşleştirse de, Milvius Köprüsü Savaşı (312) sonrasında Hıristiyanlığa olan ilgisi giderek artırmıştır. Bu ilgi iç politikada bir güç aracına dönüşürken dış politikada da önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Constantinus’un Hıristiyanlığı, dış politikada araç olarak kullanması, özellikle Sasani İmparatorluğu ile ilişkilerde ortaya çıkmıştır. Armenia’nın taşıdığı jeopolitik önem, iki imparatorluk arasındaki ilişkileri doğrudan etkilemiştir. Ayrıca, Constantinus’un 324’te II. Şapur’a gönderdiği mektupta Sasani topraklarındaki Hıristiyanların koruyuculuğunu üstlenmesi, Roma Sasani ilişkilerine dini bir boyut katmış ve iki imparatorluk arasındaki ilişkileri daha da karmaşık hale getirmiştir.
Bu çalışmada Constantinus ve II. Şapur arasındaki mücadelenin sadece kısa süreli bir inanç meselesiyle sınırlı kalmayıp, aynı zamanda iki büyük imparatorluğun stratejik çıkarları ve kültürleri üzerinde derin etkiler bırakan çok yönlü bir siyasi mücadeleye dönüşmesi ortaya konulacaktır.

Keywords

Constantinus , II. Şapur , Hıristiyanlık , Sasani İmparatorluğu , Geç Roma İmparatorluğu

References

• Akşit, O. (1970). Roma İmparatorluk Tarihi. Cilt I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Akyürek, E. (2014). I. Constantinus ve Konstantinopolis’in Kuruluşu. Aktüel Arkeoloji Dergisi, 37, 77-87.
• Alıcı, M. (2015). Sasani İmparatorluğu’nun Erken Döneminde Hıristiyanların Konumu ve ilk Sinodlar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 56 (1), 33-75.
• Ammianus Marcellinus. (2020). Roma Tarihi. (Çev. Samet Özgüler). İstanbul: Historia Kitap.
• Angelov, A. (2014). Bishop over “Those Outside”: Imperial Diplomacy and the Boundaries of Constantine’s Christianity. Greek, Roman, and Byzantine Studies, 54, 274-292.
• Aphrahat. (2011). Demonstrations I. Moran Etho. (Ed.), USA: Gorgias Press.
• Aurelius Victor. (1994). De Caesaribus. (Çev. Harold W. Bird). Liverpool: Liverpool University Press.
• Barnes, T.D. (1985). Constantine and the Christians of Persia. The Journal of Roman Studies, 75, 126-136.
• Bilgiç, E. (2012). M.S. III. Yüzyıl Roma-Sasani İhtilaflarına İlişkin Bir Değerlendirme: Pers Kralı I. Şapur’un Roma İmparatoru Valerianus’u Esir Alması. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, II(2), 25-34.
• Boatwright, M.T., Gargola, D.J., Talbert, R.J.A. ve Lenski, N. (2022). Romalıların Kısa Tarihi. (Çev. İrem Kısacık). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Brock, S.P. (1982). Christians in the Sasanian empire: A case of divided loyalties. Studies in Church History. 18, 1-19.
• Buck, C. (1996). The Universality of the Church of the East: How Persian was Persian Christianity?. The Journal of the Assyrian Academic Society, 10 (1), 227-230.
• Cameron, A. (1993). The Later Roman Empire, AD 284-430. London: Fontana Press.
• Cinemre, İ.T. (2018). Geç Antik Çağda Romalılar ve Sasaniler Arasında Armenia (224-451). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Clark, V. (2009). Constantine The Great: The Coins Speak. Master of Arts, Middle Tennessee State University, Murfreesboro, Tennessee.
• Codex Theodosianus. (1952). The Theodosian Code and Novels and The Sirmondian Constitutions. Vol. II. (Çev. Clyde Pharr). Princeton: Princeton University Press.
• Daryaee, T. (2009). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. London: I.B.Tauris & Co Ltd.
• Debevoise, N.C. (1938). A Political History of Parthia. Chicago: The University of Chicago Press. Department of Greek. University of Sydney.
• Dignas, B. and Winter, E. (2007). Rome and Persia in Late Antiquity: Neighbours and Rivals. Cambridge: Cambridge University Press.
• Doğan, E. (2024a). İmparator Diocletianus Dönemi: Siyasi Olaylar ve Reformlar (284-305). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Doğan, E. (2024b). Caesar Galerius ve Satala Savaşı: Nisibis Anlaşması (299). Diyalektolog Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 29-44.
• Drijvers, J.W. (2009). Rome and the Sasanid Empire: Confrontation and Coexistence. Philip Rousseau. (Ed.), A Companion to Late Antiquity. UK: Wiley-Blackwell.
• Duygu, Z. (2017a). Hıristiyanlık ve İmparatorluk: Geç Antikçağ’da Kilise-Devlet İlişkileri ve Kristoloji Paradigmaları. İstanbul: Divan Kitap.
• Duygu, Z. (2017b). Doğu Kilisesi Erken Yüzyılları Özelinde Bir Değerlendirme. The Journal of Mesopotamian Studies, 2 (1), 134-155.
• Edwell, P. (2021). Rome and Persia at War Imperial Competition and Contact, 193–363 CE. London and New York: Routledge.
• Eusebius. (1999). Life of Constantine. A. Cameron and Stuart G. Hall. (Ed.), Oxford: Clarendon Press.
• Eutropius (2017). Kısa Roma Tarihi. (Çev. Çiğdem Menzilcioğlu). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Fowden, E.K. (2006). Constantine and the Peoples of the Eastern Frontier. Noel Lenski. (Ed.), The Cambridge Companion to the Age of Constantine. Cambridge: Cambridge University Press.
• Frye, R.N. (1996). The History of Ancient Iran. München: C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
• Graham, D. (2023). Septimius Severus, The Parthian Empire, And The East Under Rome’s Aegis. Kaskal: rivista di storia, ambiente e culture del vicino oriente antico: 19 – 2022, 295-312.
• Gross, S. (2021). Being Roman in the Sasanian Empire: Revisiting the Great Persecution of Christians under Shapur II. Studies in Late Antiquity, 5 (3), 361-402.
• Güney, E.M. (2024). Nasıl Bir Kriz?: Roma İmparatorluğu’nda Üçüncü Yüzyıl Krizi Üzerine Değerlendirmeler. Lycus Dergisi, 10, 40-58.
• Jerome. (2005). Chronicle. (Çev. Roger Pearse). UK. (https://www.tertullian.org/fathers/jerome_chronicle_03_part2.htm)
• Kaçar, T. (2002). Roma İmparatorluğu’nda Kilise Konsillerinin Siyasallaşması: İznik Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 1-18.
• Kaçar, T. (2005). Origo Constantini Imperatoris: İmparator Constantinus’un Yükselişi. Tarih İncelemeleri Dergisi, XX (1), 135-155.
• Kaçar, T. (2012). Dünya’ya İki Işık: Geç Antik Çağ’da İran ve Roma. Doğu-Batı Düşünce Dergisi, 61, 153-180.
• Kaçar, T. (2013). Roma İmparatorluğu, Hıristiyanlar ve Milano Fermanı’nın 1700. Yılı. Toplumsal Tarih Dergisi, 230, 46-50.
• Kaçar, T. (2015). Ermeniler Nasıl ve Ne Zaman Hıristiyan Oldu?. XVI. Türk Tarih Kongresi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 20-24.
• Kaya, M.A. (2004). Romalılar, Parthlar ve Armenia Krallığı (İ.Ö. 92-İ.S.4). Tarih İncelemeleri Dergisi, XIX (1), 73-86. Lactantius. (2021). Zalimlerin Ölümleri Üzerine. (Çev. Tuğçe Ünver). İstanbul: Doğubatı Yayınları.
• Lenski, N. (2006). The Reign of Constantine. Noel Lenski. (Ed.), The Cambridge Companion to the Age of Constantine, Cambridge: Cambridge University Press.
• Maksymiuk, K. (2015). Geography of Roman-Iranian Wars: Military Operations of Rome and Sasanian Iran. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach. Siedlce.
• Malalas. (2017). The Chronicle of John Malalas. (Çev. E. Jeffreys and M. Jeffreys, R. Scott). Brill.
• Meijer, F. (2006). İmparatorlar Yataklarında Ölmez. (Çev. Gürkan Ergin). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Millar, F. (1982). Emperors, Frontiers and Foreign Relations, 31 B. C. to A. D. 378. Britannia. (13), 1-23.
• Naskali, E. (2010). Şapur. İslam Ansiklopedisi içinde. (Cilt: 38). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Nicholson, O. (2018). Tetrarchy. O. Nicholson (Ed.), The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Vol. 1 A-I. Oxford: Oxford University Press, 1465.
• Özman, R. (2021). İmparator Aurelianus ve Reformları. Turkish Studies – History. 16(2), 231-249.
• Özman, R. Ve E. Doğan. (2021). Aurelianus ve Palmyra Krallığı’nın Çöküşü. Bahattin Çatma. (Ed.), Tarih ve Toplum Yazıları. Prof. Dr. Mehmet Karagöz Armağanı. Ankara: Sonçağ Yayınları, 353-375.
• Özman, R. Ve E. Doğan. (2024). Birinci Roma-Sasani Savaşı. İran Ve Turan Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7 (12), 53-64.
• P’awstos Buzand. (1989).The Epic Histories Attributed to Pʿawstos Buzand (Buzandaran PAtmut‘iwnk‘). (Çev. Nina G. Garsoïan). Cambridge. Massachusetts: Harvard University Press.
• Panegyrici Latini. (1994). In Praise of Later Roman Emperors: The Panegyrici Latini. (Çev. Charles E. V. Nixon and Barbara S. Rodgers). Berkeley: University of California Press.
• Paulus Orosius. (2010). Seven Books of History Against the Pagans. (Çev. Andrew T. Fear). Translated Texts for Historians 54, Liverpool: Liverpool University Press.
• Petrus Patricius. (1851). Historiae, Carolus Mullerus. (Ed.), in Fragmenta Historicorum Graecorum. Vol. IV. Parisiis: Editore Ambrosio Firmin Didot.
• Pohlsander, H.A. (2004). The Emperor Constantine. London and New York: Routledge.
• Potter, D. (2004). The Roman Empire At Bay AD 180-395. London and New York: Routledge. Potter, D. (2013). Constantine The Emperor. Oxford: Oxford University Press.
• Rebus Bellicis. (1952). A Roman Reformer and Inventor: being a new text of the Treatise De Rebus Bellicis with a Translation and Introduction. E. A. Thompson. (Ed.), Oxford: At The Clarendon Press.
• Richard, M. ve Jackson Bonner. (2017). A Brief Military History of the Later Reign of Šāpur II. Historia I Świat, 6, 97-105.
• Scriptores Historia Augusta. (2022). Historia Augusta: Valerianus’tan Carinus’a Roma İmparatorları. (Çev. Samet Özgüler). İstanbul: Kronik Kitap.
• Smith, K. (2016). Constantine and the Captive Christians of Persia: Martyrdom and Religious Identity in Late Antiquity. California: University of California Press.
• Socrates Scholasticus. (1892). The Ecclesiastical History. P. Schaff and Henry Wace. (Ed.), in A Select Library of Nicene and Post Nicene Fathers of the Christian Church II (NPNF II). New York: The Christian Literature Company.
• Sozomenus. (1855). The Ecclesiastical History of Sozomen: A History of the Church from A.D. 324 to A.D. 440. (Çev. Edward Walford). London: Henry G. Bohn.
• Taşdöner, K. (2014). Augustus Dönemi’nde Armenia: Roma-Parth Hâkimiyet Mücadelesi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 33 (56), 55-72.
• Theophanes Confessor. (1997). The Chronicle of Theophanes Confessor: Byzantine and Near Eastern History AD 284-813. C. Mango and R. Scott. (Ed.), Oxford: Clarendon Press.
• Tural, M. (2024). Sâsânîlerin ve İlhanlıların Haricî Politikasında Hristiyanlık. Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, 82, 27-74.
• Yücel, M. (2013). Erken Dönem Sasani Tarihi ve Sikkeleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul
• Zonaras. (2009). The History Of Zonaras-From Alexander Severus to The Death Of Theodosius The Great. (Çev. Thomas M. Banchich & Eugene N. Lane). Taylor & Francis Group.
• Zosimus. (2006). New History. (Çev. Ronald T. Ridley). Australian Association for Byzantine Studies.
• İnternet Kaynakları https://www.iranicaonline.org/articles/hormozd-ormisdas
• https://www.iranicaonline.org/articles/shapur-ii
• https://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=112922#
• https://www.wildwinds.com/coins/ric/constantine/_constantinople_RIC_VII_019_2.jpg
• https://en.numista.com/catalogue/pieces47700.html